Wewaton Panulise Basa Jawa Nganggo Aksara Jawa/Bab 15

BAB 15 UNINE AKSARA ꦲ

1. Unine aksara ꦲ ana sing anteb (mawa abab akeh) lan ana kang ampang. Aksara ꦲ kang unine anteb, yaiku:

a). Ing tembung manca sawetara, kayata:

1 ꦲꦮ hawa

2 ꦲꦶꦏ꧀ꦩꦠ꧀ hikmat (tg. kawicaksanan; iguh; kasekten)

3 ꦲꦏꦶꦩ꧀ hakim

4 ꦲꦶꦩꦮꦤ꧀ himawan (tg. gunung kang puncake tansah ketutupan salju)

b). Manawa kadunungan sandhangan wyanjana, kayata:

1 ꦲꦿꦸ hru (tg. panah)

2 ꦲꦽꦢꦪ hredaya (tg. ati)

3 ꦲꦾꦸꦤ꧀ hyun (tg. arep)

4 ꦲꦾꦁ hyang (tg. dewa)

c). Yen ana saburine wanda menga kang nunggal swara, kayata:

1 ꦱꦲ saha (tg. tuwin)

2 ꦠꦸꦲꦸ tuhu (tg. nyata)

3 ꦲꦺꦲꦺ ehe (tg. arane taun Jawa kang angka loro)

4 ꦠꦲꦠꦲ taha-taha (tg. wigah-wigih)

d). Manawa dumunung ing wanda wekasan kang sigeg karaketan sandhangan suku; samono iku yen wanda sangarepe menga kadunungan sandhangan suku utawa taling tarung. Tuladhane:

1 ꦕꦺꦴꦲꦸꦔ꧀ cohung (tg. manuk merak)

2 ꦥꦺꦴꦲꦸꦔ꧀ pohung

3 ꦝꦸꦲꦸꦫ꧀ dhuhur (tg. dhuwur)

4 ꦭꦸꦲꦸꦫ꧀ luhur (tg. dhuwur)

e). Ana maneh aksara ha (a) kang unine anteb kang ora kena dipathoki, kayata:

1 ꦲꦫ hara

2 ꦲꦸꦱ꧀ hus

3 ꦲꦺꦴꦫꦺ hore

4 ꦲ꧀ꦭꦺꦴ hlo

2. Aksara ha kang unine ampang, yaiku:

a). yen dumunung saburine wanda menga kang ora nunggal swara, kayata:

1 ꦗꦲꦺ jae

2 ꦧꦲꦸ bau

3 ꦥꦲꦶꦁ paing

4 ꦏꦲꦺ kae

b). Yen dadi bebukaning tembung kang ora kedunungan sandhangan wyanjana, kayata:

1 ꦲꦁꦒꦼꦂ angger

2 ꦲꦮꦺꦃ aweh

3 ꦲꦺꦱꦸꦏ꧀ esuk

4 ꦲꦸꦩꦸꦏ꧀ umuk

c). Aksara ꦲ kang dumunung ing saburine wanda sigeg unine kaya aksara sesigeging wanda iku. Dadi pamacane miturut sastralaku (Çastralampah) ^[1]; kajaba manawa sesigege wanda iku aksara ꦏ꧉ Tuladhane:

ꦔꦸꦫꦶꦥ꧀ꦲꦸꦫꦶꦥ꧀ pamacane: ꦔꦸꦫꦶꦥ꧀ꦥꦸꦫꦶꦥ꧀ (ngurip-urip)

ꦮꦶꦱ꧀ꦲꦸꦩꦺꦴꦧ꧀ pamacane: ꦮꦶꦱ꧀ꦱꦸꦩꦺꦴꦧ꧀ (wis umob)

ꦄꦢꦩ꧀ꦲꦉꦥ꧀ꦲꦢꦸꦱ꧀ꦲꦺꦱꦸꦏ꧀ pamacane: ꦲꦢꦩ꧀ꦩꦉꦥ꧀ꦥꦢꦸꦱ꧀ꦱꦺꦱꦸꦏ꧀꧈ (Adam arep adus esuk)

Nanging:

ꦲꦺꦱꦸꦏ꧀ꦲꦺꦱꦸꦏ꧀ ora kena diwaca: ꦲꦺꦱꦸꦏ꧀ꦏꦺꦱꦸꦏ꧀ (esuk-esuk)

ꦧꦥꦏ꧀ꦲꦫꦶꦥ꧀ ora kena diwaca: ꦧꦥꦏ꧀ꦏꦫꦶꦥ꧀ (bapak arip)

ꦩꦤꦸꦏ꧀ꦲꦼꦩ꧀ꦥꦿꦶꦠ꧀ ora kena diwaca: ꦩꦤꦸꦏ꧀ꦏꦼꦩ꧀ꦥꦿꦶꦠ꧀ (manuk emprit)

3. Ana tembung mawa wanda aksara ꦲ kang aksarane ꦲ kena diwaca anteb utawa ampang, amarga tegese tembung iku ana werna loro, kayata:

ꦠꦲꦸ = 1 tau (tg. wis ngalami, wis nindakake). 2 Tahu (arane lawuhan).

ꦠꦸꦲꦸ = 1 tuu (arane manuk). 2. Tuhu (tg. nyata).

1. Bab sastralaku (Jawa-kuna: Çastralampah) mriksanana katrangan bab 22