Bantul Sangsaya Pinunjul
Kanggo ningkatake ketrampilan nulis basa Jawa para siswa SMA/SMK/MAN, Balai Bahasa Yogyakarta taun iki ngadani adicara Bengkel Bahasa dan Sastra Jawa kanggo para siswa SMA/SMK/MAN sa-Kabupaten Bantul. Adicara kasebut uwis diadani tanggal 12, 19, 26 Juni nganti tanggal 3, 10, 17, 24, 31 Juli 2011. Adicara mau dibimbing dening para tutor kang wis duwe pengalaman akeh, kayata P. Ari Subagya (Universitas Sanata Dharma Yogyakarta), Yohanes Siyamta (Universitas Atmajaya Yogyakarta), Agus Prasetya (ISI Yogyakarta), lan Lephen Purwaraharja (ISI Yogyakarta).
Gladhen ing bengkel ngancas supaya para siswa bisa nulis feature lan drama. Hasile banjur dibukoke ana ing antologi geature 25 judhul lan drama 15 judul.
Lumantar antologi iki muga-muga upayane Balai Bahasa Yogyakarta kanggo ningkatake kaprigelan nulis feature lan drama nganggo basa Jawa bisa kanggo tuladha mungguh panganggone basa kang bener ing media cetak. Pungkasan, muga-muga antologi iki isa migunani tumrap masarakat, utamane kawula mudha.
Yogyakarta, Juli 2011
Kepala Balai Bahasa Yogyakarta,
Drs. Tirto Suwondo, M. Hum.
- PURWAKA
iii - DHAFTAR ISI
v
Dwi Nur Susanti
SMA Negeri 2 Bantul
- Usaha Anyaman Mbukak Dalan Padhang
1
Siska Arrumona Las Sunarya
SMA Negeri 1 Bantul
- Marga Gemi Lan Nastiti, Arif Dadi Juragan Roti
4
Selvia Budi Prasanti
SMA Stella Duce Bantul
- Greja Ganjuran, Papan Lestarining Kabudayan
8
Fitria Hidayatu Attoyibah
SMA Negeri 2 Banguntapan
- Batik Ageman Sing Becik
13
Desi Widyastuti
SMA Muhammadiyah 1 Bantul
- Museum Tani: Marisi Budaya Lan Tradhisi Tani
17
Restu Widiati
SMA Muhammadiyah Sewon
- Amarga Peyek Rejekine Nemplek
20
Iin Yuliyanti
SMA Negeri 1 Kasihan
- Ijo Sekolahku, Grengseng Sinauku
24
Nur Astri Mitayani
SMA Negeri 1 Banguntapan
- Sagon, Panganan Sing Kepangan Jaman
27
SMK Negeri 1 Kasihan
- Pandhan Eri Dadi Aji
31
Adik Nurul Ummah
SMA Negeri 1 Sewon
- Kasongan Ngetutake Ombyaking Jaman
36
Andina Kartika Rahmawati
SMK Negeri 1 Sedayu
- Guwa Selarong: Endah Lan Nyaman Aja Nganti Kepangan Jaman
40
Nurma Puspitasari
SMK Negeri 1 Bantul
- Urip Gumolong Jalaran “Banyu Kong”
45
Dina Septiarini
SMA Negeri 1 Jetis
- Pasarean Pajimatan Ditinggalake Jaman?
48
Veti Melani
Sma Negeri 1 Pleret
- Museum Purbakala Sumur Gemuling
53
Arif Agus Setiawan
MAN Sabdodadi Bantul
- Watu Ngelak Jejere Kali Opok
57
Riga Yuliyanto
SMK Muhammadiyah 1 Bantul
- Pesisir Kuwaru Kang “Seru”
62
Hevin Elma Artiningrum
SMA Negeri 1 Sedayu
- Blumbang Gagah Cedhak Pasar Lan Sawah
65
Endra Wahyu Wibowo
SMK “Putra Tama” Bantul
- Makarya Sinengkuyung Niat Lan Daya
68
Vitria Ananda
SMK Negeri 2 Sewon
- Omah Budaya Tembi: Nguri-uri Tradhisi Nglestareke Budaya Jawi
71
SMA Negeri 1 Pajangan
- Garebeg Selarong
75
Yunita Tri Wahyuni
SMA Negeri 3 Bantul
- Gunungan Sampah Owah Dadi Bank Sampah
78
Uning Lia Nia
SMA Negeri 1 Kretek
- Bailah Pedhot Sekolah,Gula Jawa Nyukupi Nafkah
82
Nurul Ari Subekti
SMA Negeri 1 Piyungan
- Kerajinan Wayang Imogiri Kudu Tetep Lestari
85
Fairus Chrisvianova
SMK Negeri 2 Kasihan
- Sa’unine: Mentaske Musik Penuh Daya Tarik
88
Tri Lestari Wulandani
SMA Negeri 1 Sedayu
- Bocah-bocah Kemusuk Sejati
91
Ari Subagya
Yohanes Siyamto
- Feature: Tulisan Sing Pantes, Ceples, Nges Lan Mengku Teges
95
- BIODATA PESERTA BENGKEL BAHASA JAWA SMA/SMK/MA NEGERI DAN SWASTA KABUPATEN BANTUL
98
Antologi Drama Basa Jawa
Rohmaida Lestari
SMK Negeri 1 Bantul
- RODHA TELU
107
Nurul Hanifah
SMA Negeri 1 Pajangan Bantul
- ADOL TRESNA
127
SMA Begeri 1 Pleret
- NANDANG KATRESNAN
144
Ana Lisnawati
SMA Muhammadiyah Bantul
- KEBLINGER
159
Baskoro Suryandriyo
SMA Negeri 1 Piyungan
- KONGRES PSSI
167
Kadha Aditya
SMA Negeri 1 Sedayu
- BERKAH
180
Catharina Mara Apriani
SMA Stella Duce Bantul
- TRESNO BANDHA
194
Yekti Nugroho
SMA Negeri Jetis
- SAYEKTOS
203
Novita Nur Hasanah
SMA Negeri 3 Bantul
- MINA
211
Ira Nursusanti
SMK Negeri 1 Kasihan
- IMPEN
218
Vive Riani Rahmawati
SMAN 2 Banguntapan
- MEMPLAK
223
Siska Rahmawati
SMA Negeri 1 Kasihan
- KSATRIYA ASMARA
231
Devy Nurdayati
SMK 17 Bantul
- TRESNO JALARAN SAKING SLENDANG
238
Dedi Kurniawan
SMK “Putra Tama” Bantul
- KONCO APIK
251
SMK Negeri 2 Sewon
- DEMIT DADI ARTIS
258
Dyah Listu Aparimita Prabandari SMA BOPKRI Bangintapan
- RUWET
270
Rizky Mijayani SMK Neneri 2 Kasihan
- GENDHIS LAN BIOLANE
280
Fatimah Ega SMA Negeri Sewon
- ILANG
290
Catharina Mara Apriani SMA Stella Duce Bantul
- TRESNO BANDHA
303
Yeni Eka Surya SMA Negeri 1 Banrul
- ANDHE-ANDHE NGLUMUT
312
Kadha Aditya SMA Negeri 1 Sedayu
- BERKAH
329
Heredita Wedharingtyas Laksita Utami SMA N 1 Banguntapan
- DRAMA MENAK JINGGA KRIDHA
343
Nurochman Abadi SMK Negeri 1 Sedayu
- GUOBLOOG
59
Lephen Purwaraharja dan Agus Prasetya
- MENCIPTA TEKS DRAMATIK
371 - BIODATA PESERTA BENGKEL BAHASA JAWA SMA/SMK/MA NEGERI DAN SWASTA KABUPATEN BANTUL
381
SMA Negeri 2 Bantul
Anyaman biting dadi salah sawijining pakaryan anyar ing taun-taun pungkasan iki. Senajan wis ana wiwit jaman biyen, nanging anyaman biting klebu jinis anyaman anyar. Salaras karo lakuning jaman, anyaman biting dadi pakaryan sing mbutuhake tenaga akeh kanggo nyukupi panjaluke pasar. Mula anyaman biting bisa mbukak kalodhangan kanggo masyarakat sing ora duwe pakaryan utawa sing padha golek pakaryan tambahan.
Ngrembakane anyaman biting ing pasaran uga dipigunakake dening para paraga kreatif sing pinter maca kahanan. Salah sawijining paraga kreatif kasebut yaiku Septiana utawa Mbak Ana. Wiwit taun 2005, Mbak Ana mbukak usaha anyaman biting mapan ing omahe ing Plemantung, Sidomulya, Bambanglipuro, Bantul.
Mbak Ana nerangake menawa anggone mbukak anyaman biting iki amarga kepingin nyipta pagawean dhewe lan mbiyantu kanca-kancane sing durung oleh pakaryan. Mbak Ana milih usaha anyaman biting iki amarga akeh sing seneng. Saliyane iku, usaha anyaman biting klebu "padhat karya" utawa mbutuhake tenaga akeh. Kahanan iku trep karo gegayuhane Mbak Ana sing kepengen mbukak pakaryan kanggo kanca-kancane. Wektu iku usaha anyaman biting Mbak Ana durung gedhe kaya saiki. Nanging Mbak Ana percaya ing mangsa ngarep usahane bisa ngrembaka. "Sing penting aku nglakoni usaha iki kanthi temenanan. [ 2 ]Aku uga percaya Gusti Kang Maha Kuwaos bakal paring dalan, amarga aku kepengen tetulung kanca-kancaku,” tuture Mbak Ana.
Ngrembakane usaha anyaman biting ora mung dirasakake dening Mbak Ana, nanging uga dialami Mbak Tinah, salah sawijining pengrajin mitra usahane Mbak Ana. Amarga anyaman biting, Mbak Tinah sing maune nganggur, 5 taun kepungkur bisa ngewangi garwane nyukupi kabutuhan urip. “Alhamdulillah, kula sakniki saged pados rejeki tambahan, saged kangge tumbas-tumbas bumbu,” kandhane Mbak Tinah.
Memitran usaha karo Mbak Ana, Mbak Tinah wis ngrasa kepenak, awit bahan lan alat wis dicawisake dening Mbak Ana. Mbak Tinah mung kari njupuk bahan sing dibutuhake ing omahe Mbak Ana.
Kanggo nyukupi kabutuhaning usaha anyaman biting, sesasi sepisan Mbak Ana kulakan biting ing tlatah Pangandaran, Jawa Barat. Adoh-adoh tekan Pangandaran awit ing kana bitinge luwih apik, resik, lan gedhe-gedhe. Kanthi mengkono, biting luwih gampang dianyam saengga anyaman sing diasilake uga luwih apik.
Kejaba iku, Mbak Ana uga nyawisake bolah sing wis digulung gedhe-gedhe kanggo nganyam biting. Anggone kulakan bolah uga ing tlatah Pangandaran, nanging papane beda karo sing kanggo kulakan biting. Dene piranti kanggo nganyam biting kagawe saka kayu, wujude kothak. Piranti iku digawe dening tukang sing uga makarya ing usahane Mbak Ana.
Bab anggone masarake, Mbak Ana nerangake, yen anyaman biting iki lagi setengah dadi mula banjur digawa marang perajin liya. Mula anyaman sing disetor dening para mitra usahane Mbak Ana luwih dhisik ditliti sakdurunge ditampa Mbak Ana. Saben mitra perajin setor anyaman 5 meter. Menawa ana sing kurang apik, anyaman banjur dibalekake supaya didandani. Anyaman sing wis apik ditumpuk lan siyaga dikirim marang perajin biting liyane. Anyaman iku banjur digawe dadi wadah tisu, ornamen lemari, pigura, lan sapanunggalane. [ 3 ]Ora ana usaha sing ujug-ujug dari ngrembaka. Bab iki uga dirasakake dening Mbak Ana sing wis klebu kasil iku. Dheweke nerangake menawa alangan usaha anyaman biting iki mawarna-warna. Sepisan, karana mangsa udan. Menawa mangsa udan, biting-biting akeh jamure saengga kudu diresiki sakdurunge dianyam. Kapindho, kahanane pasar nasional lan internasional. “Menawa kahanan nasional lan internasional apik, anyaman biting gampang anggone masarake. Nanging menawa kahanan nasional lan internasional lagi ora apik, ana perang upamane, anyaman biting iki angel anggone masarake,” tuture Mbak Ana.
Mbak Ana wis manteb anggone usaha anyaman biting. Alangan apa wae sabisa-bisane diliwati. Lulusan PGSD UNY iku ora horeg atine lan tetep nggegulang usaha anyaman biting senajan sejatine wis bisa urip cukup saka gaji dadi guru lan saka garwane. “Aku pengen tetep makarya ing usaha iki amarga saka anyaman iki dalan padhang kabukak kanggo kanca-kancaku,” ujare Mbak Ana kanthi madhep manteb, marep.
SEPTIANA
▶ Umur: 31 taun
▶ Pendidikan :
- - SD Kembangan
- - SMP 2 Bambanglipuro
- - SMA N 2 Bantul
- - PGSD UNY
▶ Garwa : Kuntoro (36)
▶ Putra : M. Ezar (4)
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
SMA Negeri 1 Bantul
Roti semir keju, roti isi meses, lan sajenise pancen wis ora aneh maneh kanggo ilate masyarakat Ngayogyakarta lan sakiwa-tengene. Salah sijine merek kang kerep kita temoni ing pasar yaiku "Satria". Kajaba murah, roti mlempuh-mlempuh iki uga maregi. Nanging, sapa sejatine "satriya” kang ngupiya usaha roti iki? Kepriye usaha iki kawiwitan? Kepriye uga bebathen kang bisa karengkuh?
Kawiwitan kanthi paitan Rp3.000.000,00 saka ramane (Mujiran Iswara), Arif Triwidada ngupiya usaha omahan roti "Satria". Paitan kuwi dipigunakake kanggo tuku oven, mixer, loyang, lan bahan-bahan. Usaha omahan kang diwiwiti wulan Juni 1998 iku saiki wis dadi perusahaan gedhe kang aran resmi perusahaan Roti Satria Sejahtera, utawa dicekak Roti Satria".
Arif Triwidada, paraga kang mandhegani Roti "Satria" lulus Sarjana Teknologi Pertanian saka UGM taun 1997. Dheweke golong gilig milih dalan urip kanthi mbukak lapangan pagaweyan (job creator) tinimbang mung dadi wong kang tansah golek pagaweyan (job seeker). Kanthi paitan seserepan saka bangku kuliahe, Arif banjur magang ing industri roti duweke kancane. Kanthi niyat kang tumemen, dheweke ngupaya ngedegake usaha roti kanggo masyarakat menengah ke bawah minangka konsumene. [ 5 ]Ana ing taun 2000, perusahaan iki madeg ing Dhusun Geblak, Desa Bantul, Kecamatan Bantul, Kabupaten Bantul, migunakake bangunan kontrakan kang ambane mung 100 m². Wektu iku, roti "Satria" lagi kapasarake ing tlatah Bantul lan sakiwa-tengene. Pemasaran ing jaban Kabupaten Bantul lagi asipat tetepungan utawa promosi. Nanging, saiki pabrike wis pindhah ing Kaligawe, Bantul kang papane luwih amba tinimbang papan kontrakan kang mbiyen dinggoni. Senajan ora duweni cabang liya, asil rotine uga wis dipasarake ora mung ing Provinsi Daerah Istimewa Yogyakarta, nanging uga ing tlatah Muntilan lan Klaten, dening juru dol (sales) tetep cacah papat lan juru dol mardika (freelance) cacah sepuluh.
Nalika nggarwa drh. Sri Rahayu (41) kang rikala kuwi isih kuliah, Arif Triwidada uga isih durung purna kuliah. Tekan laire putra mbarepe, Arif mung bakul srabutan sakenane. Apa wae didagangake waton halal lan entuk dhuwit. Rikala kuwi dagangane awujud piranti-piranti olah-olah lan sandhangan. Arif uga tau cekel gawe dadi sales roti. Sapa nyana saiki dheweke ora mung dadi sales roti, nanging wis dadi juragan roti kang sukses. Wiwitane, Arif Triwidada anggone ngasilake roti mung diewangi wong lima. Rikala iku, piranti-piranti lan paitan dhuwit kang diduweni uga mung pas-pasan. Saiki cacahe pegawene ana 30 wong. Telung puluh pegawe kuwi kudu nyukupi panjaluke roti ing pasaran kang cacahe 15 sak (1 sak = 1000 roti) saben dinane, lan dipingke 26 saben sasine.
"Nek resepe, mbiyen Ayah yoming entuk ilmu seka kuliahe. Nek saiki le ngembangke ya merga ana demo-demo. Yen ora merga kuwi, biyasane Ayah utawa karyawane kang wis dipercaya melu seminar-seminar masak roti," ujare Sabrina putra mbarepe kang ngaturi bapakne kanthi sesebutan "Ayah". Kajaba kuwi, kanggo nambahijinising roti (kanggo inovasi), Arif uga kerep njajal resep dhewe, melu kursus-kursus, lan golek sumber liyane saka internet.
Yen ditakoni kasenangan lan kasusahane anggone nindakake usaha dadi bakul roti, Arif kang saiki mapan ing Pinggir 01, Sidomulyo, Bambanglipuro, Bantuliku ngaku yen dheweke akeh [ 6 ]senenge marga ramene panjalukan roti ing pasaran. Bebathen kang bisa karengkuh saka usaha-usaha rotine uga lumayan. Saben sasine omsete bisa nganti Rp 273.000.000,00. Nanging, ora saben dina kahanan panjalukan ing pasar rame. Kala-kala pasar sepi. Kahanan kuwi mesthi wae ndadekake Arif susah awit turahane roti kang ora payu ora bisa awet suwe. Apa maneh dheweke bisa rugi akeh.
Kejaba roti “Satria”, usaha rotine Arif uga roti “Aneka Boga”. Apa bedane? “Bedane, roti “Satria” iku luwih murah, biyasane kanggo konsumen manengah-mudhun. Yen “Aneka Boga” rada kacek, luwih larang. Biyasane konsumene manengah-munggah,” ujare Arif. Kajaba kuwi, bapak kang peputra pitu iku uga bukak toko kang ngedol bahan-bahan roti. Toko kuwi mapan ana ing ngarep pasar Bantul.
Jinising roti kang dipasarake mung ana loro. Kapisan, jinis roti manis, kayata roti semir keju, pisang coklat, lan roti meses. Kapindho jinis roti tawar. Dene regane roti maneka warna. Ana kang regane Rp500,00, Rp1.000,00, Rp2.500,00, Rp3.000,00, lan Rp 4.000,00.
Ora mung babagan usaha roti utawa golek bandha, Arif Triwidada kang lagi wae tindak haji bareng karo garwane ing Lebaran Haji taun iki, uga “murah rejeki” ing babagan putra. Priya kalairan Bantul, 15 Januari 1970 iku pinaringan putra pitu, yaiku Atiqoh Sabrina Dewi (17), Beladina Zahrina Dewi (14), Dewi Mu’adzah (10), Ahmad Ksatria Adi (8), Muhammad Ksatria Utama (6), Dewi Ma’rufah (4), Mahmud Ksatria Rijalul Haq (2).
Kabeh rejeki kang lumintir ing Arif Triwidada iku pancen ora mung marga kebegjan, nanging tansah dibarengi kanthi donga lan upaya kang temenanan. Kupiyane Arif Triwidada nuduhake, sing sapa wani gemi lan nastiti, bakal gangsar usahane. Arif si sales roti kang gemi lan setiti, kanyata bisa dadi juragan roti kang ditresnani dening pegawe lan konsumene. [ 7 ]'Katrangan bab narasumber:
| Nama | : | Arif Triwidada, S.T.P. |
| TTL | : | Bantul, 15 Januari 1970 |
| Garwa | : | drh. Sri Rahayu (41) |
| Anak | : | Atiqoh Sabrina Dewi (17)
Beladina Zahrina Dewi (14) Dewi Mu'adzah (10) Ahmad Ksatria Adi (8) Muhammad Ksatria Utama (6) Dewi Ma'rufah (4) Mahmud Ksatria Rijalul Haq (2) |
| Pendidikan | : | TK Ponggok
SD Muh. Dukuh Widarajan SDN Krajan (1982) SMPN 1 Kretek (1985) SMAN 1 Bantul (1988) Fakultas Teknologi Pertanian UGM (1997) |
| Alamat | : | Pinggir RT 01, Sidomulyo, Bambanglipuro, Bantul |
PAPAN LESTARINING KABUDAYAN
Yen para pamaos badhe mrangguli lan nyekseni lestarining kabudayan Jawi, katuran tindak Greja Ganjuran. Papan sembahyangipun umat Katolik ing Paroki Ganjuran menika klebet ing tlatah Kevikepan Ngayogyakarta paling kidul. Greja Tyas Dalem Gusti Yesus (Hati Kudus Tuhan Yesus) Ganjuran menika mapan ing dhusun Gedogan, Sumbermulyo, Bambanglipuro, Bantul. Udakara 18 kilometer sisih kidul kitha Ngayogyakarta.
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
Greja kang ugi kondhang candhinipun menika gadhah 12 wilayah lan 54 lingkungan ing parokinipun. Umat Paroki Ganjuran wonten kurang langkung 6.775 jiwa. Samenika Greja Tyas Dalem Gusti Yesus Ganjuran dipunpangarsani dening Romo A. Jarot Kusna Priyono, Pr, kabantu Romo Greg. Awan Widyaka, Pr lan Romo Greg. Utomo, Pr. [ 9 ]Greja Ganjuran sewaunipun wonten ing wilayah Pabrik Gula Gondanglipuro. Pabrik menika kabangun wiwit taun 1862, lan ing taun 1924 kabangun greja ing areal pabrik.
Samenika PG Gondanglipuro namung kantun tilasipun. Ing papan tilas adeging pabrik, kabangun biyara, panti asuhan, lan griya sakit. Ingkang mandhegani adeging biyara, panti asuhan, rumah sakit, lan greja inggih menika Julius Schmutzer, injih tiyang Belanda ingkang kagungan PG Gondanglipuro. Schmutzer ngajeni sanget kabudayan Jawi. Yen tetiyang manca saged ngajeni kabudayan Jawi, kita tiyang Jawi ugi kedah saged ngajeni lan nguri-uri kabudayan Jawi.
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
Lestarining kabudayan Jawi ing Greja Ganjuran saged dipun tingali saking cakrik bangunanipun. Nalika para misionaris Katolik saking Eropa (Belanda) lumebet ing Jawi, kathah greja ingkang mbekta ciri greja Belanda. Nanging mboten mekaten ing Ganjuran. Ciri Jawi rinaos kenthel. Ing Greja Ganjuran ugi wonten patung Ibu Maria model Jawi, ing kang sinebat “Dyah Mariyah Ibu Ganjuran”.
Greja Ganjuran ugi nggadhahi candi kang cakrikipun Jawi. Candhi menika kabangun saking sela Merapi lan pasir Parangtritis. Candhi Tyas Dalem Gusti Yesus (Hati Kudus Tuhan Yesus) Ganjuran madhep mangidul, ingkang nggadhahi suraos: papan pinanggihipun Gusti ingkang dados rama lan Gusti ingkang dados biyung.
Ing salebeting candhi wonten patung Kristus Raja. Patung menika nedahaken bilis Gusti Yesus dados rama lan ibu, ingkang wantun sangsara, gerah, lan seda supados nglairaken manungsa [ 10 ]enggal. Manungsa enggal ingkang siyaga dados berkah tumrap sesaminipun.
Candhi Hati Kudus Tuhan Yesus menika kabangun wiwit surya 26 Desember 1927 lan kaberkahan dening Mgr. Van Velsen ing surya 11 Februari 1930. Patung Gusti Yesus ingkang cumondhok ing salebeting greja dipun busanani ageman raja Jawi.
Wonten ing nginggil patung sinerat mawi aksara Jawi, ingkang ungelipun "Sampeyan Dalem Maha Prabu Yesus Kristus Pangeraning Para Bangsa". Dene ing pyan (langit-langit) ing candhi papanipun patung Hati Kudus Tuhan Yesus wonten ornamen Tri Tunggal Maha Kudus kanthi corak Jawi.
Ing wulan Mei 1997 dipun panggihaken sumber toya ing ngandhap candhi Ganjuran. Sumber toya menika pranyata kembar lan dhebitipun 30.000 liter saben menitipun. Tirta ingkang medal saking sumber wau kasebat "Tirta Prawitasari".
Greja Ganjuran ingkang kabangun ing taun 1924 rubuh amargi lindhu ageng ing tanggal 27 Mei 2006. Nanging ing tanggal 22 Juni 2008 wiwit kabangun greja enggal kanthi cakrik Jawiingkang rinaos kenthel. Bangunanipun awujud joglo, lan tabernakel-ipun ugi wonten ciri Jawinipun.
Sasanesipun arupi bangunan, lestarining kabudayan Jawi saged dipun tingali saking basa Jawi ingkang dipun ginakaken nalika ekaristi ing Greja Hati Kudus Tuhan Yesus Ganjuran. Ekaristi ing Greja Ganjuran ingkang ngagem basa Jawi inggih menika Misa Malem Jemuah Kapisan. Misa menika dipun wonteni ing malem Jemuah kapisan saben wulaninipun. Misa ngagem basa Jawi kairing Astuti Sakramen lan kalajengaken tirakatan. Wonten ing ekaristi Malem Jemuah Kapisan ugi dipun wonteni arak-arakan Sakramen Maha Suci.
Wonten ing wulan Juni, sesarengan kaliyan wulan Hati Kudus(magepokan kaliyan pengetan santo pelindung Paroki Ganjuran) dipun wonteni Prosesi Sakramen Maha Kudus. Prosesi menika binuka kagem umat Katolik umum lan kaleksanan mawi adat Jawi. Prosesi Agung menika ngagem tata cara liturgi Jawi. [ 11 ]Mboten kesupen para petugas ngagem busana Jawi. Gendhing dan lelagon ingkang angiringi Prosesi Agung ugi mawi basa Jawi.
Sasanesipun Ekaristi Malem Jemuwah Kapisan lan Prosesi Sakramen Maha Kudus, taksih wonten ekaristi sanesipun ingkang mawi basa Jawi, inggih menika ekaristi padintenan, ekaristi mingguan, lan ekaristi-ekaristi ingkang gayut kaliyan riyaya gerejani (Natal, Paskah, Pentakosta, lsp.).
Ciri sanesipun saking Greja Ganjuran ingkang magepokan kaliyan kupiya nglestantunaken budaya Jawi inggih menika maringi kawigatosan dhumateng budaya Jawi, mliginipun gangsa utawi karawitan. Gangsa lan karawitan menika kangge angiringi ekaristi ing malem Jemuwah Kapisan, Prosesi Sakramen Maha Kudus saben Juni, saha ekaristi-ekaristi rutin ingkang jumbuh kaliyan pahargyan Natal, Paskah, Pentakosta, lsp.
Paraga pangrawit ing Ganjuran mboten namung bapak lan ibu kasepuhan, nanging ugi nggandheng para siswa SMP lan SMA Stella Duce.
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
Perlu kacathet, sasanesipun mawi karawitan, ing Prosesi Agung ugi wonten beksan Jawi. Beksan Jawi menika kacakup ing liturgi ekaristi, dados mboten namung kangge hiburan. [ 12 ]Ing Greja Ganjuran ugi wonten paguyuban macapat lan slawatan Katolik ingkang biyasanipun ngisi ing tirakatan saben Malem Jemuwah Sepisan. Sasanesipun ing tirakatan, paguyuban macapat lan slawatan ugi “manggung” ing adicara ibadat mantenan.
Kesenian sanes ingkang ugi memasyarakat ing Ganjuran inggih menika gejog lesung ingkang katindakaken dening ibu-ibu paroki. Gejog lesung adat sabenipun sinartan beksan Jawi ingkang ugi katindakaken dening ibu-ibu paroki. Ringkesing atur, samenika Greja Hati Kudus Tuhan Yesus Ganjuran sampun saged ngragadi parokinipun kanthi wontenipun kabudayan Jawi ing lebetipun.
Bab kabudayan Jawi, sinten malih ingkang wajib lan kuwawi nguri-uri, kejawi tiyang-tiyang Jawi piyambak. Tiyang-tiyang mancanagari sami ngajeni kabudayan Jawi. Nanging, yen tiyang Jawi malah mboten purun ngajeni, kabudayan Jawi temtu badhe ical.
Pramila, mangga kita tiyang-tiyang Jawi sami sesarengan nguri-uri kabudayan kita. Caranipun wiwit saking awakipun kita piyambak-piyambak, lajeng alon-alon tansaya jembar, sumrambahipun dhateng masyarakat. [ 13 ]Fitria Hidayatu Attoyibah
SMA Negeri 2 Banguntapan
Jaman saiki kita ora perlu isin menawa lunga-lunga nganggo batik, amarga wiwit tanggal 2 Oktober 2009 batik wis diputuske dening UNESCO dadi budaya dunia seka Indonesia. Tembung nganggo batik tegese kuno, ora jaman lan nduweni teges arep lunga ning kondangan wis ora jaman meneh. Saiki sing ana mung aku tresna marang batik, aku arep ngupakara lan nglestareake batik. Cah nom ora sah gengsi nganggo batik maneh sing ana kudune bombong amerga budayane negarane dhewewis misuwur tekan manca nagara.
Batik yaiku warisan budaya asli Indonesia. Batik uga mujudake seni lukis sing nggambarake sawijining motif utawa corak ana ing kain kanthi migunakake lilin utawa malam lan nganggo piranti canthing. Tembung batik kuwi dhewe asale saka tembung jawa “Amba” sing tegese nulis utawa nitik. “Kamangka batik Bantul dhewe ora beda adoh seka batik liyane” mengkono tembunge bu Ika salah sawijining pengusaha batik Bantul sing ora iya penerus lan putune pengusaha batik Dirjo Sugito. Bedane atik Bantul nduwe ciri khasing perangan warna lan motif. “Batik Bantuluga nduwe kaluwihan yaiku nduwe motif sing akeh, kainne alus lan bisa digawe klambi utawa bisa dianggo minangka jarik.” Tambahe bu Ika.
Seni menehi warna ing kain lan cara supaya ora kelunturan kanthi migunakake malam yaiku salah sijining bentuk seni kuno.
-Bantul Sangsaya Pinunjul[ 14 ]Ing Mesir cara iki wis dikenal wiwit abad kaping 4 SM. Bab iki kacetha kanthi ditemokake kain kanggo mbungkus mumi sing dilapisi malam kanggo nemtoake wujud utawa pola.
Dene ing Indonesia dhewe batik asale saka critane jaman simbah-simbah buyut. Ing Indonesia batik dikenal kurang luwih wiwit abad XVII, nanging biyen anggone nggawe batik ora nganggo kain nanging nganggo godhong lontar. Wektu kuwi corak utawa motif batik isih awujud kewan lan tanduran ora kaya saiki sing wis akeh werna-wernane. Salaras karo lakune jaman anggone yasa batik, corak lan wujude wiwit owah.
Cikal bakal batik Bantul ana gandheng cenenge karo kraton Majapahit lan kraton sabanjure. Ing pirang-pirang tulisan disebutake menawa pakaryan mbatik kelakon ing jaman kraton Mataram, banjur nglereh ing jaman kraton Surakarta lan kraton Ngayogyakarta. Wektu kuwi para putri keraton direwangi para abdi dalem sing nindakke pakaryan batik. Mulabukane batik digarap kanggo keluarga Keraton wae lan asile kanggo agemaning raja lan keluarga serta para abdi. Nanging sing pada nganggo batik ing kraton saya suwe saya akeh. Sahingga selaras karo lakune jaman, tradisi mbatik wiwit metu seka lingkungan Keraton. Ora mung kuwi, sarehne akeh para abdining raja sing manggon ana ing njaban Kraton, mula kesenian batik iki digawa metu dening para abdianaing njaban kraton lan digarap ing omahe dhewe-dhewe.
Ing ndhuwur uga wis diterangke menawa jenis lan corak khas batik Bantul iku werna-werna. Miturut jenise, batik Bantul ana batik cap lan batik tulis. Biasane rega batik tulis uga luwih dhuwur tinimbang batik cap, amarga cara lan prosese anggone nggaweluwih ruwet lan dawa sertambutuhake wektu sing luwih akeh. Motif batik Bantul ora sabaene motif. Saben motif duwe makna dhewe-dhewe. Umpamane Sido Asih duwe makna wong sing nganggo tansah kapenuhan rasa tresna asih ing keluarga. Truntum ateges tresna kang tansah tumuwuh. Lan isih akeh meneh liyane. Motif batik Bantul liyane sing misuwur contone Gringsing, Truntum, Galaran, Kembang Mawar, Kewan lan liya-liyane [ 15 ]Batik uga di bedakake saka wujude. Ana batik tradisional lan batik modern. Batik tradisional cirri-cirine ragam hias utawa motif nggunakake bentuk geometris, pagoda, barong. Ragam hias utawa motif sing dianggo nduweni teges simbolik lan uga nduweni cirri kang mligi saka tlatah tartamtu. Warna sing dianggo racake peteng. Batik modern nduwe ciri ragam hias utawa motif wujud kewan, kembang, lan motif-motif bebas. Ragam hias utawa motife ora nduweni teges simbolik. Warnane bebas lan padhang upamane abang, biru, ungu lan liya-liyane. Ragam hias sing dianggo uga ora nduweni ciri khas daerah asal.
Sawise diputusake dening UNESCO miangka warisan budaya dunia saka Indonesia, batik uga sangsaya moncer. Pamarintah Indonesia lan sedaya warga uga sangsaya grengseng ngenalake lan nglestarekake batik. Contone saiki akeh sekolah-sekolah sing nggunaake batik minangka seragam khusus. Ora mung sekolah-sekolah wae sing nganggo batik, akeh instansi-instansi pemerintah sing uga nganggo batik.
Program nglestarekaake batik ora mandheg ing kono wae, wiwit tahun ajaran 2010/2011 ing Bantul Ngayogyakarta ndadekake batik miangka program studi alias mlebu ing KBM utawa Kegiatan Belajar Mengajar.
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
TRADHISI TANI
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
Digagas lan dirintis dening Kristya Bintara, mantan Lurah Desa Kebonagung, Imogiri, Bantul, lan madeg rikala tanggal 26 September 2005. Museum iki mula bukane mapan ana ing omah Joglo kagungane Subandi, kepala Dukuh Kanten. Amerga lindhu gedhe, wiwit tanggal 4 Mei 2007, museum iki manggon ana pekarangane Sarjana (Purwo Wiyono) ing desa wisata Candran, Kebonagung, Imogiri, Bantul kanthi jeneng Museum Tani Jawa Indonesia.
Museum Tani Jawa Indonesia nyimpen kabeh piranti tetanen, tradisional utawa modern, lan kanggo mbudidayakake maneh tanduran kang wis langka. Nduwe ancas kanggo aweh pangerti, nglakoni ngrasake lan marisi tradhisi tani. Museum iki dadi wadhah [ 18 ](kanggo tamu utawa pengunjung) supaya bisa ngrasakake lan ngerteni budaya lan tradhisi tani kanthi tumindak nyata ing sawah.
Maneka warna koleksi piranti tetanen saka para among tani jaman mbiyen ana ing museum iki, kang digawe saka kayu, watu, lan wesi. Kayata luku, garu, grobag, pacul, kranjang, lesung, lumpang, arit, ani-ani, caping, wajan, cowek, gosrok, lan genthong.
Prayoga disetitekake, museum iki nduweni rantaman adicara rutin saben telung sasi pisan sajroning setaun. Yaiku nganakake lomba, pentas, seni tradhisi utawa festival tingkat daerah lan nasional. Sasi Januari museum tani nganakake lomba tandur pari tataran daerah lan nasional. Wulan Maret nganakake lomba masakan tradisional. Ing sasi Mei nganakake pentas seni, tradhisi tani, lan budaya Jawa. Dene Wulan Juli nganakake festival memedi sawah. Ing sasi September lan November nganakake seni tradhisi tani lan pameran hasil pangan.
Rawuhe para tamu bakal disugata dening asrine sawah-sawah lan kahanan desa sing tentrem, sarta alam kang isih ijo. Sinambi icip-icip lan ngrasake panganan tradisional desa sing didhasarake. Karasa mlaku-mlaku ing Museum Tani Jawa Indonesia bakalan nyenengake. Ora mung wisata ananging uga nambah wawasan babagan tetanen.
Museum Tani kanggo nyimpen piranti tetanen lan kanggo mbudidaya tanduran kang wis langka. Ngemu teges kanggo menehi pangerten babagan budaya lan tradhisi tani.
Maneka warna piranti tetanen bisa nambahi wawasan supaya kang padha rawuh bisa ngrasakake lan mangerteni kanthi nglakoni dhewe ing sawah. Kanthi nganakake manekawarna tradhisi utawa festival kita bisa ngerti, ngelestareake budaya Jawa lan tradhisi tani. Kahanan desa sing tentrem sinambi icip-icip panganan tradisional desa njalari para tamu bakal kesengsem ora mung wisata ananging uga nambah wawasan babagan tetanen.
Tamu sing padha rawuh ora mung tamu domestik ananging uga ana sing rawuh saka manca nagara. Kayata; Belanda, Qatar, Australia, Korea, Perancis. Dene tamu domestik kayata: Sidoarjo (Jatim), Jakarta lan isih akeh maneh liyane. [ 19 ]Museum tani uga nate kanggo syuting para artis sing wis kondang, kayata; Peppy the Explore lan Belajar Indonesia saka Australia. Para tamu sing rawuh ana ing Museum Tani bakal ngrasakake asrine desa wisata sing isih ijo. Uga bisa melu nglakoni dhewe melu nggarap sawah, kayata; tandur, nggaru, lan ngluku. Mangkon iku kegiatan sing disuguhake kanggo para tamu. Kejaba iku para tamu uga bisa kendhuri bebarengan karo warga ana ing desa lan saksiwo tengene.
Amarga akahe tamu sing rawuh ing Museum Tani, para warga ana ing kukupan Candran lan sakiwa tengene pametu utaea tingkat perekonomiane bisa mundhak. Ing antarane gawe panganan lan dodolan oleh-oleh lan padha guyup rukun anggone nanggapi tamu. Para warga sangsaya sengkut anggone bebarangen gotong royong ngrumat lan reresik desa sarta njaga tansah urip rukun lan tentrem.
Kejaba iku, para tamu bisa kesengsem lan uga bisa ngrasakake numpak prahu naga, ngincipi panganan tradisional desa lan uga bisa mubeng-mubeng ana ing desa wisata Kebonagung kanthi piranti pit onthel. Sawise iku, para tamu diterangake lan diajari piye carane gawe biogas.
Falistas liyane yaiku ana ing sacedhake museum uga ana “home stay” utawa panggonan kanggo nginep para tamu. Museum tani bukak saben dina, mula para tamu bisa rawuh ana ing museum iki sawanci-wanci lan bakal ditanggapi kanthi sumeh lan pekoleh sarta bakal nyumurupi swasana guyup rukuning warga desa. Wasana, ora bakal kuciwa menawa panjenengan tindak rawuh ing Museum Tani. Ing kene budaya lan tradisi tani tansah dijaga murih lestari. Muga tansah migunani. [ 20 ]
Waljinah putrine Pak Dolah iku lulusan SMP Negeri 2 Imogiri. Dheweke ora nerusake sekolah ing SMA utawa SMK amarga Pak Dolah ora nduwe ragad kanggo nyekolahke Waljinah. Ning putrine Pak Dolah kuwi ora nesu utawa protes marang Pak Dolah, amarga dheweke ngerti alesane Bapakne ora nyekolahke ing SMA utawa SMK.
Putrine Pak Dolah kuwi langsung ora mung meneng wae, nanging dheweke banjur duwe rencana arep ngewangi wong tuwane kanthi golek gaweyan utawa kerja. Anggone golek gaweyan ora adoh-adoh, ing tlatah sekitare Imogiri wae. Amarga Imogiri cedhak karo omahe, yaiku ing dusun Pelem Madu, Imogiri, Bantul. Wis nglamar gaweyan ana ing ngendi-endi nanging durung ana sing nampa, amarga putrine Pak Dolah mau mung lulusan SMP. Dheweke ora tega yen mung Bapake dewe sing nyambut gawe ngresiki omahe. Sawijining dina dikandhani dening Bu Gito menawa salah sawijining juragan peyek ing Srandakan mbutuhake tenaga kanggo nggoreng peyek.
Wanita kang tumemen kuwi mau diterke Bu Gito menyang Srandakan saperlu nglamar gaweyan. Juragan peyek mau ora tidha-tidha langsung nampa panglamare Waljinah. Dheweke ditampa ing kana minangka tukang nggoreng peyek. Putrine Pak Dolah iki rumangsa seneng marga antuk gaweyan lan rumangsa [ 21 ]cocok anggone nyambut gawe nggoreng peyek. Pakaryane Waljinah ora patia abot amerga mung gorengi peyek.
Dening juragane pendhak dina Waljinah dibayar Rp15.000,00. Bayar semono kuwi dening putrine Pak Dolah digunakake kanggo uripe sakulawargane. Wanita kang sulistya iku krasan anggone makarya ing Srandakan, amarga gaweyane penak lan juragane ora uthil marang para pegawene. Waljinah melu juragan peyek iku udakara telung taun.
Ora watara suwe juragane Waljinah seda amarga lara tuwa lan nadhang lara darah tinggi. Usaha peyeke bangkrut lan pegawene dilereni kabeh. Amerga kuwi mau putrine Pak Dolah dadi nganggur maneh lan ora nduwe ragad kanggo nguripi kulawargane. Perkara kuwi mau ora ndadekake Waljinah mandheg lan pasrah. Malah dheweke duwe pepinginan gawe peyek neng ngomahe dhewe yaiku ing Pelem Madu, Imogiri, Bantul. Peyek sik digawe padha karo sing ditandangi rikala melu juragan peyek ing Srandakan. Peyek sing arep digawe yaiku peyek jingking.
Putrine Pak Dolah sing jenenge Waljinah banjur gawe peyekjingking direwangi adhine sing jenenge Warinah. Wiwitane, peyek gaweyane waljinah ora laris kaya sing digawe mbiyen, nanging dheweke tetep sabar. Wanita kang tumemen iku duwe pamikiran yen ora kasil gawe peyek jingking, ora ndadekake Waljinah pasrah, dheweke tetep gawe peyek jingking. Malah saiki ora mung nggawe peyek jingking, nanging uga gawe peyek tumpuk.
Peyek dipasarake ing warung-warung ana ing tlatah Bantul. Peyek gaweyane Waljinah lan adhine laris banget. Saben rong dina pisan dheweke mbutuhake siji kuintal jingking lan loro kuintal kacang. Amarga kuwi wanita kang dedege sedheng iku rumangsa kewalahan. Mula dheweke banjur golek tenaga kanggo ngewangi gawe peyek, cacahe tenaga mau ana selawe. Kabeh tenagane Waljinah ora mung saka dusunne dhewe nanging katambahan saka dusun Barongan.
Sawijining dina, ana turis saka manca Negara teka ana ing Pelem Madu, Imogiri, Bantul. Turis iku saka Papua Nugini. Turis iku jenenge Valeria. Ora ngira turis saka manca Negara iku teka [ 22 ]ana ing Pelem Madu Imogiri Bantul. Turis iku mampir ana ing omahe Waljinah lan karyawane. Sawise ngrasake peyek gaweane putrine Pak Dolah iku turis mau kepencut marang peyeke Waljinah lan turis mau banjur usul supaya peyeke diekspor ing Papua Nugini papane panggonane Valeria. Usule Valeria kuwi mau dipikirke lan dirembug bareng antarane Waljinah, keluwargane lan pagawene. Keluargane lan pagawene sarujuk yen peyek Pelem Madu diekspor ing Papua Nugini. Bakayune Warinah langsung banjur ngirim peyek ing Papua Nugini. Ing mancanegara produk peyek Pelem Madu iku dituku diregani dhuwur. “Wektu krungu kabar peyek gaweyanku payu lan dituku kanthi rega sing dhuwur mau aku seneng banget” ature Waljinah.
Tekad lan semangate wanita lulusan SMP Negeri 2 Imogiri iku pantes diacungi jempol. Paling ora, kanthi usahane bisa ngangkat tlatah Bantul tekan manca negara utawa luar negeri, yaiku Papua Nugini. Kualitas bahan kang apik lan prabotan kanggo gawe peyek kang lengkap sangsaya ningkatake produksine. Wanita kang dhedege sedheng iku duwe pangarep-arep supaya Bupati Bantul kersa mbiyantu murih peyek jingking lan peyek tumpuk Pelem Madu sangsaya maju. Kupiyane putrine Pak Dolah kanthi usaha nggawe peyek njunjung drajating para pagawene lan warga dusun Pelem Madu Imogiri Bantul. Kiprahe Waljinah gawe peyek sing diwiwiti saka taun 1996 iku entuk penghargaan (pangalembana) saka Dinas Perdagangan lan Bupati Bantul.
Saksuwene 15 taun kanthi rasa asih Waljinah tansah nggatekake para pagawene, mula pegawene rumangsa krasan lan seneng anggone tumandang gawe. Sisihane Pak Murdasih iku uga ora owel lan ora cethil asung seserepan tumrap warga sakiwa tengene. Dheweke ora rumangsa kesaing rikala tanggane melu-melu gawe peyek padha karo sing digawe dening Waljinah. Ibune Endar lan Supri malah seneng yen tanggane ana sing melu gawe peyek, amarga bisa kanggo gaweyan lan bisa kanggo nguripi kulawarga. Waljinah uga saya seneng yen ilmune bisa piguna tumrap wong liya.
Ora mung kuwi, adhine Waljinah mbukak usaha peyek jingking lan peyek tumpuk ana ing Bandung. Kejaba ing Bandung, [ 23 ]peyek Pelem Madu Imogiri Bantul uga bukak cabang ing Jetis, Cepit, lan Barongan. Kabeh iku uga diekspor ing Papua Nugini. Dadi, asile peyek Pelem Madu saya akeh lan wargane dadi makmur jalaran nggorengi peyek.
Sisihane Pak Mudarsih iku mau uga seneng amerga dheweke bisa nguripi keluargane. Ora mung kuwi, rejekine saka gawe peyek bisa kanggon yekolahke lan nguliahake putra lan putrine. Bocah lulusan SMP Negeri 2 Jetis kuwi pengin gawe cabang maneh. Kejaba njebarake pasar uga nyipta pagaweyan tumrap kanca-kancane sing durung cekel gawe kang omahe ana ing tlatah Bakulan. Mula, ibune Endar lan Supri mau banjur mbukak cabang ana ing Bakulan. Sing pantes kanggo patuladhan, dheweke ora mung nggawe cabang, nanging ora owel tansah ngandhani lan nyontoni kanca-kancane carane gawe, madhahi lan adol peyek.
Temen, ora cethil lan ora owel nularake kabisane marang wong liya mau kang njalari Waljinah sangsaya kasil lan sukses. Dheweke ora mung mikirke suksese dhewe nanging uga nggatekake liyane.
Saka andharan mau, kacetha menawa rejekine Waljinah lan warga Pelem Madu jalaran gawe peyek. Mula banjur bisa diarani amarga peyek rejekine nemplek. [ 24 ]
GRENGSENG SI NAUKU
SMA Negeri 1 Kasihan kang sering kasebut SMA Tirtonirmolo iku mujudake salah sijining sekolah berwawasan lingkungan ing Kabupaten Bantul, Ngayogyakarta. Miturut Rachmat Basuki, S.Pd., guru biologi ing sekolah iki, sekolah berwawasan lingkungan yaiku sekolah sing nggatekake utawa ngupiya kahanan lingkungan kang resik, sehat, serasi, seimbang kanggo sarana pendidikan para siswa kang katempuh kanthi mbiyasakake nresnani lingkungan. Ing sekolah iki kahanan resik pancen digatekake. Akeh paugeran kang ana gendeng-cenenge karo lingkungan, salah sijine yaiku penggakan (larangan) mbuwang uwuh ing sadhengah papan.
Resike sekolah dadi wose sekolah berwawasan lingkungan. Mula kabeh papan ing sajroning sekolah dijaga resike. Tundhone supaya resep sinawang lan ora kanggo susuh penyakit, saengga kabeh warga sekolah pada saras. Para warga sekolah kudu nyengkuyung program kang becik iku kanthi ngleksanani piket padinan kelas miturut jadwal kang wis disarujuki bebarengan lan melu program “Sabtu bersih”. Kridha kang dileksanani ing program “Sabtu bersih” yaiku ngopeni tanggungane dhewedhewe. Dadi saben warga sekolah duwe tanggungan siji kang kudu dijaga lan diopeni. Tanggungan iku bisa awujud tetaneman, barang, lan papan utawa plataran. [ 25 ]SMA Negeri 1 Kasihan duwe taman tengah kang rada amba. Ing taman iku akeh wit-witan sing wis ngancik gedhe saengga bisa nyuda hawa panas ing lingkungan sekolah. Ing taman sekolah iki uga akeh wit woh-wohan lan wit paesan (tanaman hias). Wit-witan lan tetaneman iku mau bisa nambah eyup lan edhume lingkungan sekolah. Ora keri, ing mburi sekolah ana apotek hidup lan tanduran jejanganan. Ing saben taneman obat diwenehi jeneng lan pigunane, saengga para warga sekolah ngerti lan bisa migunakake taneman obat kasebut. Dene taneman sayur biyasane dipigunakake kanggo pakan kelinci ingon-ingone warga sekolah.
Saliyane iku, sekolah iki uga ngingu kewan, yaiku maneka warna manuk lan iwak. Dene ing pekarangan sekolah diengu lele lan kelinci. Sing ngurusi lan ngopeni tetuwuhan lan kewan-kewan iku kabeh ya para siswa miturut jadwal. Saben dinane mesthi ana siswa kang ngopeni tetaneman lan ingon-ingon iku. Ana sing nyirami lan ngrabuk tetaneman. Ana uga sing makani kewan-kewan.
Pawiyatan sing mapan ing Jalan Bugisan Selatan iku uga nggula wenthah uwuh. Mula ora jeneng aneh yen ing sekolah iki disedhiyani telung werna bak, yaiku bak kanggo sampah kertas, plastik, lan beling utawa kaca. Kanthi bak werna telu, luwih gampang anggone milihi uwuh yen arep “didaur ulang”. Uwuh gegodhongan biyasane dipigunakake kanggo rabuk organik. Uwuh kang awujud kertas didaur ulang dadi kertas maneh banjur kanggo bahan kerajinan. Dene uwuh kang awujud plastik lan beling uga digawe kerajinan.
Sekolah berwawasan lingkungan iku nduweni guna kang wigati tumrap kabeh warganing pawiyatan. Amarga sekolahe resik lan eyup, para siswa dadi seneng lan luwih grengseng anggone padha sinau saengga bisa ngundhakake prestasi akademik. Saliyane iku, sekolah berwawasan lingkungan uga bisa gawe kabeh wargane padha ngrumangsani (sadar) bab wigatine resik kanggo mulyaning uripe manungsa. Lingkungan kang resik uga dadi jalaran becik kanggo kasarasan. Apa maneh kasarasan iku larang regane mula kudu dijaga kanthi ngemonah resike lingkungan. [ 26 ]Kepala Sekolah Drs. Suharja, M.Pd. nduweni pangarep-arep supaya SMA Negeri 1 Kasihan bisa melu nglestarekake lingkungan hidup sarta nambah asri lan resepe sekolah kanggo papan pasinaon, saengga para siswa betah ana ing sekolah. Kabeh mau kaajab bisa mawujudake sekolah berwawasan lingkungan kanthi landhesan visi SMA Negeri 1 Kasihan, yaiku “Bertaqwa, Berprestasi, Berkepribadian, dan Ramah Lingkungan”. [ 27 ]
PANGANAN SING KEPANGAN JAMAN
Saiki jamane wisata kuliner. Yen para sedulur plesiran ing sawijining papan, tanpa ngicipi panganan khas papan iku, rasane ana sing gothang. Yeng tindhak ing Wiyoro Lor, Baturetno, Banguntapan, Bantul, Ngayogyakarta, panjenengan bisa diarani gothang menawa ora mundhut lan dhahar sagon.
Ngapa kok diarani gothang? Awit sagon dadi panganan khas ing desa iku. Apa maneh saiki sagon wis angel ditemokake. Nanging, ing desa iki isih tetep ana pirang-pirang panggawe sagon. Mula eman banget yen para pamaos ora mampir ing desa iki saperlu ngicipi sagon lan mundhut oleh-oleh kanggo kulawarga lan sanak sadulur.
***
Ing jaman saiki ora gampang nemokake warung sagon sing isih ngadeg jejeg lan rame dirubung sing padha tuku. Nanging ing Jalan Wonosari kilometer 7, sadurunge prapatan, ing sisih kidul dalan bisa ditemokake sawijining warung sagon. Warunge mung prasaja lan ketok wis ngemut umur (tuwa). Maklum, warung iki wis madeg wiwit taun 1930. Pak Wari — asmane “juragan” sagon iku — saiki wis generasi katelu. Mula bisa diarani istimewa dene isih ana “pabrik” sagon kang bisa tetep ngadeg jejeg ing jaman saiki. Sadina-dinane, omset dodolan sagone Pak Wari paling sithik Rp 100.000,00. Dene ing dina-dina sadurunge Riyaya Lebaran, omsete bisa luwih saka Rp 1.000.000,00. [ 28 ]Akeh sing padha ngungun, ngapa kok usaha sagon iki isih lumaku ing jaman kaya mangkene. Wewadine mung sarwa prasaja, yaiku njaga mutu bahan baku lan tetep migunakake piranti tradhisional. Satemah rasane sagon asli bisa kajaga. Eloke maneh, senajan warung iku ora duwe jeneng resmi, nanging sagone wis sumebar nganti tekan njaban tlatah pulo Jawa — utamane Sumatra lan Kalimantan — awit digawa dening para wisatawan kang plesiran ing Ngayogyakarta.
Pancen saingan ing bisnis sagon ora akeh. Apa maneh rega bahan baku terus mundhak, ora imbang karo regane sagon sing ora bisa sawayah-wayah melu mundhak. “Yen rega krambil, gula, lan ketan mundhak, rega sagon ora njur melu mundhak. Mengko ndhak dho ora sida tuku. Luwih becik oleh bathi sithik, ning usaha tetep mlaku,” mangkono ujare Pak Wari.
Sejatine sagon ora mung khas Wiyoro awit ing mangsa-mangsa kapungkur, sagon dadi salah sijine panganan khas Ngayogyakarta. Telung puluhan taun kepungkur, ing sadhengah papan ing Ngayogyakarta akeh tinemu wong dodol sagon. Minangka panganan tradhisional, sagon umume awujud bunder, ukurane sedhengan, warnane campuran coklat, kuning, lan putih. Bahan utama saka parutan krambil lan beras ketan putih kang wis digiling. Bahan kasebut banjur dicampur karo gula pasir lan uyah sacukupe.
Sejatine akeh cara kanggo matengake panganan iki, wiwit cara tradhisional nganti cara moderen. Cara tradhisional marisi kabiyasane simbah jaman mbiyen yaiku nganggo wajan sing digeneni nganggo anglo lan areng. Dene cara moderen migunakake piranti-piranti elektronik.
Cara kerjane “oven” tradhisional mung gampang. Areng ing anglo diubupi nganti morang-morang mrengangah abang. Jenangan sagon sing wis cumawis banjur diiling ing wajan. Banjur wajan ditumpangake ing anglo lan dibengep nganggo tutup alumuniun kang uga diwenehi areng panas. Cara iki saktenane ribet lan marahi panggonane reged kena awu areng. “Nanging kaluwihane bisa ngirit wektu. Le manggang cukup telung menit, [ 29 ]sagon wis mateng rata, utawa ora bantat. Tur ambune dadi wangi awit kena panase areng sing rumesep ing sajroning sagon,” kandhane salah siji pegawene Pak Wari.
Cara panggang modern ora liya nganggo oven kompor utawi oven listrik. Walikane saka cara tradhisional, cara iki pancen luwih praktis lan luwih resik. Wujude loyang cithakan uga mawarna-warna saengga wujude sagon ora mung bunder kaya sagon tradhisional. Nanging, cara modern ndadekake sagon bisa luwih atos, bantat, lan wernane kurang mranani ati.
Sejatine rasa sagon ora kalah karo rasa pizza Italia. Upama disawang saka wujude, wis nyeraki, mesthine rasane ya ora beda. Rasa gurih parutan krambil ora kalah gurih saka keju mozarela sing larang regane. Legi lan kemremese panggangan krambil kaya topping ing sakdhuwure pizza. Beras ketan mesthi marahi luwih wareg tinimbang glepung ing pizza.
Ngapa panganan iki wis angel ditemokake? Amarga saiki ananing panganan tradhisional wis kadhesek dening anane panganan moderen kang tekane saka negara-negara manca. Emane panganan-panganan impor kuwi banjur ngalahake ajine panganan tradhisional. Ora mokal yen para juragan panganan tradhisional banjur padha bangkrut amarga kelangan papan ing atining masyarakat. Bocah enom saiki malah wis padha isin menawa mangan jajanan tradhisional awit dianggep ora gaul.
“Aku biyasane digawakke sagon karo mbokdheku pas Riyaya. Saliyane kuwi aku ora tau mangan sagon,” ujare Uning, siswi SMAN 1 Kretek, Bantul. Pratelane Uning isih lumayan awit isih ngerti wujude lan rasane sagon. Liya maneh karo Santi, siswi SMA Stella Duce Bantul, “Aku malah ora ngerti sagon ki apa, wiruh wujude wae ya durung tau,” kandhane karo ngguyu.
***Ketok cetha menawa panganan tradhisional utamane sagon ora kajen utawa kurang diajeni ing omahe dhewe. Iki mrihatinake. Para juragan panganan tradhisional, klebu sagon, kudu pinter muter pikiran supaya pangganan tradhisional tetep disenegi lan [ 30 ]
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
dipilih dening masyarakat. Rasa sagon bisa ditambahi utawa dicampur nganggo bahan-bahan moderen, kayata coklat, keju, lan essen. Wujud lan racikane bisa katata (dimodifikasi) nganggo wujud-wujud sing disenengi bocah cilik, lan diwungkus nganggo plastik bening sarta dipacak nganggo pita maneka warna.
Wujud, racikan, lan wungkusan sing narik ati mesthi misa ndudut kawigatine masyarakat saengga ora ninggalake sagon lan panganan tradhisional liyane. Muga-muga sagon lan sawernane panganan tradhisional ora ilang ing omahe dhewe. [ 31 ]
Kahanan kang ana ora ngalang-alangi tekad kanggo madegake usaha. Usaha apa wae kang didhasari niyat, tumemen, lan antebing ati mesthi bakal nuwuhake hasil. Ora kudu dipathok hasile kuwi sepira. Bali pawitan utawa bathi sithik, kuwi uga bisa diarani kasil.
Kahanan ora ndadekake Mbah Madisah pasrah lan kalah. Dheweke nyatane bisa madegake usaha ana ing dhusune, yaiku Patihan RT 04 / RW 32, Gadingsari, Sanden, Bantul, kanthi barang kang padha dianggep sepele, yaiku pandhan eri..
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
Nalika taun 1995, wanita sepuh lairan 1930 iku nyoba ngolah pandhan eri kang mblasah ing sakiwa tengene omah. Kanthi tlaten dheweke ngolah pandhan sethithik mbaka sethithik. Madisah pancen prigel ngolah pandhan, marga wis kulina tandang gawe wiwit ditinggal ibune. Dheweke uga ora mbacutake anggone sekolah marga ngewangi bapakne nguripi adhi-adhine. Saka kuwi mau dheweke banjur tumemen nyambut gawe.
Madisah nyeseti eri-eri ana ing pandhan supaya ora nyocok menawa digujengi. Pandhan mau disuwiri banjur digodhog supaya mateng. Sawise mateng, pandhan banjur dikum banyu. Pungkasane, pandhan dipepe supaya garing.
Menawa wis mateng lan garing, pandhan-pandhan kuwi bisa dadi dhuwit utawa didol. Pandhan didol kanthi rega Rp 4.500,00 saben kilone. Nanging yen diteruske nganti dadi tali utawa tampar pandhan, sekilone bisa payu Rp 10.000,00 nganti Rp 11.000,00 yen garapan luwih cilik lan alus. Kejaba dianggo gaweyan dhewe, Mbah Madisah uga duwe tenaga sing ngrewangi nggarap. Saben sekilo tampar, opahe Rp 4.000,00 utawa Rp 5.000,00 menawa dadine luwih alus lan apik. “Bathine nggih mboten sepiroa, ning nggih saged kangge tumbas kinang,” ujare Mbah Madisah.
Pandhan uga ora mesthi payu saben dinane, amarga ora mesthi ana sing mbutuhake. Pancen kudu sabar olehe ngenteni pepayon pandhan kuwi. Biyasane pandhan mau dijupuk dening [ 33 ]konsumen seminggu pisan, kanthi nyaur nggawa. Tegese, diutang dhisik, banjur lagi dibayar karo njupuk maneh. Pancen tulus tenan
atine simbah iki. Kanthi kabisane sing butuh kawigaten, isih gelem mikirake, nggatekake, lan ngundhakake hasil ekonomi keluarga
lan tangga teparo kang mbutuhake lan gelem tumandang gawe. Tumindake Mbah Madisah jumbuh karo surasane tembang Jawa:
- Kang aran bebuden luhur
- Dudu pangkat dudu ngelmi
- Uga dudu kapinteran
- Lan dudu para winasis
- Apa maneh kasugihan
- Nanging mung sucining ati
Nyambut gawe pancen wis diatur rejekine dening Gusti Allah. Mbah Madisah tlaten anggone nglakoni pakaryane, angolah pandhan terus dilakoni. Kanggone wong liya mesthi abot rasane nandangi gaweyan tanpa pambiyantune sigaraning nyawa. Apa maneh kudu nguripi anak kang akeh cacahe. Nanging kanggone Mbah Madisah, nyambut gawe kuwi kudu ikhlas lan ora nggresula.
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
Weruh kanyatan kaya mengkono putra-putrane Mbah Madisah uga ora meneng wae, nanging ngrewangi ibune. Karepe ya ora kepengen weruh ibune kang saya sepuh isih nyambut gawe, nanging piye maneh merga sing ngerti srawung dodolan pandhan iku ibune. Jalaran dodolan pandhan, srawunge Mbah Madisah pancen dadi jembar, tetepungane dadi akeh. Upamane Bu Sumarsih, Pak Sawal, Pak Tugiman, Pak Bantosi, Pak Soma Wijayan, lan isih akeh liyane.
Marga ditlateni, usaha pandhan mau saya suwe saya ngrembaka. Akeh sing butuh pandhan, mula akeh kang padha mara ana papan panggonane Mbah Madisah. Awit saya akeh sing butuh, Mbah Madisah banjur nukoni pandhan duweke bakul-bakul liyane. Senajan tuku, nanging kudu milih. Ora sabarang pandhan bisa digawe kerajinan. Pandhan kudu apik temenan.
Leladi (pelayanan) sing becik pancen murakabi. Ora mokal menawa akeh sing seneng dol-tinuku pandhan karo Mbah Madisah. Nanging, ora kena dipaido menawa dodolan kuwi mesthi ana tunane. Tuna kuwi biyasane nemtokake wong kuwi bakal terus maju utawa bakal mandheg tekan semono, gumantung kepriye anggone padha ngrampungi prekara sing ngreridhu. [ 35 ]Mbah Madisah dadi salah sawijining tuladha kang sabar lan tlaten ngadhepi tuna kliwate anggone dodolan. Dheweke duwen gegebengan (prinsip) menawa wong bisa mlaku kuwi ana lakune. Saka mbrangkang, rambatan, ngadeg, banjur mlaku. Wong mlaku kuwi ya durung mesthi bakal jejeg terus, nanging mesthi bakal tiba, embuh kapan wektune. Mula menawa lagi tiba utawa gejeglong, alon-alon rambatan supaya bisa madeg maneh. Sawise bisa madeg, banjur mlaku alon-alon supaya ora tiba maneh. Kathi tlaten lan sabar mau, saiki usaha dodolan pandhan mau bisa tetep mlaku. Kasile bisa kanggo ngentaske anak-anake. Pancen pandhan kang padha dianggep sepele mau aji banget kanggo kulawargane Mbah Madisah. Bisa kanggo cagak urip.
Mbah Madisah, wanita sepuh kang prakosa iku, yakin menawa nyambut gawe apa wae, yen dilakoni kanthi tumemen, mesthi bakal nuwuhake hasil.
OMBYAKING JAMAN
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
Wektu iku Ngayogyakarta isih kajajah Walanda (Belanda). Sawijining dina, ing sawijining papan ing iring kidul Ngayogyakarta, ana kadadeyan kang nggegerake warga. Dumadakan sawijining jarane saradhadhu Walanda tinemu mati ana ing sawah desa kono.
Amarga kaweden didakwa mateni jarane saradhahu Walanda, para warga sing nduweni sawah banjur padha ora ngakoni sawahe. Mula para warga banjur kelangan pemetu saka sawahe sing seprana-seprene dadi sumbering urip kulawarga. Ngadhepi [ 37 ]kahanan kuwi, para warga banjur migunakake apa wae sing ana ing saubenging desa, klebu lemah lempung sing akeh tinemu ing pekarangan omah. Lemah lempung iku banjur digawe mawarna-warna piranti kanggo nyukupi butuh, kayata genthong, kuwali, pengaron, kendhi, kendhil, keren, anglo, lan cowek. Mengkono iku crita cekak sejarahe Kasongan.
Sapa ora tepung Kasongan? Papan sing dumunung ing iring kidul bumi Ngayogyakarta iku moncer awit ngasilake grabah. Ing buku pelajaran ilmu bumi, bocah-bocah SD saindhenging Nusantara mesthi wis tepung karo Kasongan. Minangka pusering kerajinan grabah, Kasongan pranyata sugih bahan dhasar lemah lempung. Jinis lemah iki pancen kamot ngebaki wetenge bumi Kasongan.
Rodhaning jaman mubeng gingsir-gumanti. Apa Kasongan saiki isih tetep ngasilake genthong, kuwali, pengaron, kendhi, kendhil, keren, anglo, lan cowek?
Grabah sing kagawe ing Kasongan saiki mawarna-warna. Beda karo jaman mbiyen. Kerajinan grabah Kasongan saiki uga ngetutake ombyaking zaman. Kabudayan kang saya maju uga meksa para perajin tansah nganyarake grabah sing digawe supaya bisa katampa dening pasar ing mancanegara.
Ombyaking jaman kang ditengeri mlebune budaya moderen lumantar media elektronik, telekomunikasi, lan pariwisata nggawa owah-owahan ing Kasongan. Grabah utawa keramik kang digawe lan didiol ana ing Kasongan warna-warni banget. Wiwit saka piranti cilik lan unik sing biyasane kanggo candranetra manten, tekan piranti lampu hias, patung, lan sak panunggalane. Sekaran (motif) keramik sing paling akeh tinemu ing Kasongan yaiku corak saka Bali lan Thailand.
Ora mung kuwi. Para pengrajin uga gawe thethek bengek piranti kanggo mangun omah, kayata kembang-kembangan saka klobot jagung lan suwiran kayu, parabotan kang kagawe saka pring, topeng kayu, lan liya-liyane.
Ing sakiwa-tengene dalan Kasongan, saiki kagelar pameran-pameran ana ing galeri-galeri keramik kang ngedol piranti, parabot, [ 38 ]lan sawernaning souvenir kanggo para pelancong kang mampir. Wujud lan paedahe uga akeh maceme, wiwit saka asbak rokok, pot lan vas kembang gedhe sing ukurane nganti sak dedege wong diwasa. Piranti hias uga klebu pigura, kap lampu, patung, gantungan kunci, lan liya-liyane.
Salah sijining produk sing misuwur ana ing Kasongan yaiku sapasang patung temanten kang lingguh jejer. Patung iki luwih kondhang kanthi jengeng Loro Blonyo. Wewujudane patung Loro Blonyo iki tetiron (duplikat) saka patung sapasang temanten ing Kraton Ngayogyakarta.
Ana ing basa Jawa, loro nduweni teges ‘sapasang’, dene blonyo ateges ‘didandani nganggo upacara adat kanthi didusi’. Nanging, babagan surasane tembung loro blonyo, ora ana sing ngerti temenanan utawa isih dadi misteri kanggone para warga Kasongan. Senajan mengkono, para pelancong percaya yen patung Loro Blonyo bisa nggawa kabecikan lan kabegjan. Patung iku umume diselehake ana ing salah sijinine pojokan omah.
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
ENDAH LAN NYAMAN
Guwa Selarong iku salah sawijining papan wisata ing Bantul yaiku ing Dusun Dukuh Kembang Putihan, Guwasari, Pajangan, Bantul. Udakara 14 km sakidule kutha Ngayogyakarta. Guwa Selarong iku papan wisata kang awujud gua kang biyene diagem Pangeran Diponegoro taun 1825—1830, nalika Walanda jajah nagari kita.
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
Sesawangan ing Guwa Selarong mula pancen endah lan cocok kanggo kemah. Kang biasane dianakke dening saben sekolah. Saliyane sesawangan kang endah, papan iku uga bisa kanggo ngumbar bocah rikala prei anggone sekolah. Bocah-bocah seneng amarga ing papan wisata iku uga ana panggonan kanggo dolanan bocah-bocah. Guwa Selarong bisa uga minangka panggonan kanggo ngaso lan ngenggar-enggar panggalih, amarga swasana padesaan kang endah, akeh wit-witan lan hawane seger. Bab kaya mengkono iku bisa gawe ati tentrem lan ngilangake rasa kesel.
Fasilitas ing papan wisata Guwa Selarong ora kalah karo papan wisata liyane kang bisa nyukupi keperluane para wisatawan anggone dolan ana ing papan wisata Guwa Selarong. Fasilitas iku antarane yaiku papan parkir kang amba, WC umum, papan salat, papan dolanan bocah, gardu pandang lan pendhapa kanggo leren yen wistawan padha kesel utawa dianggo nyawang pemandangan kiwa tengen.
Gunggunge gua ana loro, yaiku Guwa Putri lan Guwa Kakung. Gua Putri luwih dawa tinimbang Guwa Kakung. Dawane udakara loro meter. Titikane papan wisata kang awujud guwa kang mapan ana ing Dusun Kembang Putihan iki yaiku kanthi anane wit woh-wohan kang tuwuh subur. Woh-wohan iku antarane jambu kluthuk, sawo kecik lan isih akeh maneh liyane. Kejaba anane wit woh-wohan kang tuwuh subur, ana ing papan wisata kang mapan ana ing lemah kapur iki, wit cemara lan pandan uga tuwuh subur ana ing kiwa-tengen papan wisata Gua Selarong lan uga akeh watu-watu kang gedhe. Saliyane wit-witan kang tuwuh subur ana ing papan wisata iki, ana ing kana uga ana sentra kerajinan kayu ing antarane patung lan topeng.
Yen para wisatawan kepengin ngersakake tindak ing Gua Selarong karcise ora larang,kurang luwih Rp2.000,00 saben wong [ 42 ]lan ogkose parkir pit uga kurang luwih Rp2.000,00. Amarga rega karcis kang murah iki, mula akeh para wisatawan kang ngisi preinan kanthi tindak wisata ing Guwa Selarong.
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
Ana sesawangan endah liyane yaiku grojogan sing mapaning sisih tengen Guwa Putri kang bisa disawang seka gardu pandang. Ananging ing mangsa ketiga grojogan iki iline mung cilik. Papan liyane sing adat sabene dijujug dening para wisatawan yaiku Sendhang Maya Manik kang duk jaman semana diagem siram lan wudhu dening Pangeran Diponegaro. Ana sendhang siji manah yaiku Sendang Umbul Mulyo kang biasane dianggo dening para warga kanggo masak lan umbah-umbah.
Ora adoh seka Guwa Putri lan Kakung utawa ing sisih kidule, ana Ompak Mesjid, rikala samana diagem dening Pangeran Diponegoro minangka ancik-ancik rikala mimpin salat bebarengan. Ananging Ompak Mesjid lan wewangunan mesjid wis ora bisa diprangguli maneh.
Kahananing papan wisata Guwa Selarong iku saiki mrihatenake banget, akeh corekan ing kiwa-tengen guwa kang ditindakake dening wisatawan kang ora duwe rasa tanggung jawab lan lan nglanggar pranatan. Senadyan wis ana larangan ora [ 43 ]dikeparengake ngorek-orek, ewa semana isih akeh sing wani ngorekorek papan mau.. Bab iku padha wae ngrusak kaendahane papan wisata. Ana uga tumindak liyane yaikku mbuwang sampah ora mapan ing panggonan kang wis ditemtokake, njalari papan iki dadi reged lan ora endah maneh.
Ing kene ana uga papan utawa aula kang bisa dianggo acara apa wae, umpamane rapat. Ana ing papan wisata iku uga ana plataran amba kang bisa kanggo parkir utawa acara kang biasane nganggo panggung. Ing kiwa tengen undhak-undhakan uga akeh wong kang padha dodol woh kang dadi titikane papan wisata iku lan bisa dianggo oleh-oleh.
Amarga anane wit-wit sing dhuwur-dhuwur lan gedhe wujude dadi kaya alas, mula papan iki strategis utawa cocok uga kanggo kemah. Sing biasane nganakake mlaku-mlaku kanthi nggoleki barang-barang tartamtu utawa istilahe pencarian jejak.
Guwa Selarong uga bisa sinebut minangka papan wisata kang religius, amarga akeh wisatawan kang padha tindak menyang papan iki kanggo nindakake ritual meditasi . Ing papan iki uga saben taun diadani adicara “Grebeg Selarong” sing biasane diadani ing sasi Juli. Adicara iku kanggo mengeti hijrahe Pangeran Diponegoro lan dumadine Kabupaten Bantul.
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
Papan wisata Guwa Selarong ora adoh seka Ngayogyakarta utawa kutha Bantul kang akeh hotel/panginepan, dadi para wisatawan saka luar daerah ora perlu wedi amarga bisa nginep ana hotel/panginepan yen kewengen.
Transportasi tumuju papan wisata Guwa Selarong kalebu gampang, ananging para wisatawan yen arep tindak ing papan wisata iki becik lamun migunakake transportasi pribadi, amarga transportasi kang langsung nuju ing papan wisata iki durung akeh. Wektu saiki papan wisata Guwa Selarong ora rame kaya biyen maneh. Wisatawan sing mara mrono mung sethithik. Kaya ngene iki dadi tugase pemerintah kanggo ningkatake kualitas papan wisata mau supaya para turis akeh kang mara ing papan wisata iki, yaiku kanthi nggrengsengake promosi/iklan kanggo narik kawigatene para turis. Ndandani papan kang rusak lan nambah fasilitas supaya wisatawan seneng lan sengsem. Saliyane tugase pemerintah, wisatawan uga kudu bisa njaga papan wisata Guwa Selarong supaya endah, inng antarane mbuang sampah ing papan kang wis ditemtokake ora ngorek-orek sakiwab tengene guwa.
Ana ing pungkasan bab kang kudu digatekake dening kita kabeh yaiku yen papan wisata Guwa Selarong iku ora mung papan wisata ananging uga papan kanggo ngurmati pangorbanane Pangeran Diponegoro kang kanthi greget nglawan Walanda kang arep nguwasani negara kita Uga minangka unjuk puji syukur marang Gusti kang wus paring kanugrahan papan wisata kang tuhu edi lan endah.
Saliyane iku tugas kita kabeh yaiku njaga lan nglestarekake papan wisata Guwa Selarong supaya ora rusak kepangan jaman lan ngelengake sapa wae sing bakal duwe niat ala bakal ngrusak papan wisata mau.
“BANYU KONG”
Sairing lakuning jaman, budaya tradhisional umume tansaya mbleret. Sing isih wis kacampur karo budaya jaman saiki. Nanging beda prakara karo upacara Nguras Genthong utawa nguras banyu enceh sing klakon ing Pasarean Pajimatan, tlatah Bantul sisih kidul wetan, penere ana ing Imogiri, Bantul.
“Kula nggih mesthi melu rebutan ‘banyu kong’, Kula ugi melu gawe sajen,” ujare Bu Jono (70) karo molak-malik dagangane, ing Pasar Imogiri.
“Banyu kong” iku arane banyu genthong sing miturut warga dipercaya akeh khasiate. Mula ora gumun yen upacara Nguras Genthong utawa nguras banyu enceh durung diwiwiti, wis akeh warga sing teka. Ana sing mung kepengen ndelok upacarane, nanging uga akeh sing kepengen golek berkah saka banyu kong lan sesajene.
“Kula percaya nek banyu kong niki akeh khasiate,” kandhane Bu Jono (70) karo gemujeng.
Miturut critane warga kang wis turun-temurun, jaman biyen ana salah sawijining kulawarga keraton sing edan. Nanging bisa saras maneh sawise diombeni banyu saka genthong kuwi.
“Jaman ndhisik, ana keluwarga keraton sing edan. Lha mbasan diombeni banyu genthong utawa ‘kong’ kuwi mau njur mari. Mula tekan saiki ‘banyu kong’ kuwi dipercaya akeh [ 46 ]khasiate,” tuture R. Mangun Pamujo (69), abdi dalem juru kunci makam perangan Keraton Surakarta.
Tradhisi Nguras Genthong utawa nguras banyu enceh iku ajeg dianakake saben dina Selasa utawa Jemuwah Kliwon ing sasi Sura, ing pasarean raja-raja Mataram, Imogiri. Tradhisi iki wis dileksanani wiwit jamane Sultan Agung (1613-1645) sing ngratoni negara Mataram meh setengah abad kepungkur. Sarehne negara Mataram iku misuwur amarga jembar panguasane lan gedhe wibawane, mula akeh negara liya sing kepengen dadi mitrane.
Ana crita, negara Sriwijaya (saiki Palembang) gawe mimis (pluru) saka waja ukurane 12,7. Sultan Agung banjur memba-memba dadi wong dodol suket kanthi ancas tujuan ngelingake menawa Mataram ora bakal njajah lan ora pengin dijajah Sriwijaya. Prajurit Sriwijaya dhawuh marang wong dodol suket iku supaya mindhah mimis waja sing mapan tengah dalan. Kacarita, bakul suket itu kasil mindhah mimis waja mau senajan tanpa ndemok barange. Prajurit Sriwijaya banjur ngerti lan ngakoni yen bakul suket kuwi sejatine Sultan Agung saka Mataram. Liding dongeng, raja Sriwijaya banjur menehi bebungah utawa tandha tresna awujud emas, inten, lan barlean. Nanging Sultan Agung ora kersa. Raja Mataram iku mung njaluk supaya genthong- genthong ing Imogiri banyune bisa menehi berkah kanggo kabeh kawula Mataram. Mula kraton Sriwijaya menehi tandha tresna awujud genthong sing saiki kasebut Nyai Danumurti.
Genthong utawa “kong” ing pasarean raja-raja Imogiri cacahe ana 4. Saliyane Nyai Danumurti saka Palembang, telu liyane yaiku: Kyai Danumaya saka kraton Aceh, Kyai Mendung saka kraton Rum (Turki), lan Nyai Siyem saka kraton Siam (Thailand).
Dene banyu genthong utawa “banyu kong” dijupuk saka tuk kang adohe udakara 7 kilometer sisih wetan makam, penere ana ing desa Mbengkung, Mangunan. Miturut kapercayan sing wis turun-temurun, tuk kuwi tilas tancepan tekene Sultan Agung. Lan desa Mbengkung kuwi saka tembung “ambeng” lan “ingkung”. [ 47 ]
Sedina sadurunge upacara Nguras Genthong kelakon, ana tradhisi utawa upacara Ngarak Siwur. Siwur yaiku cidhuk sing digawe saka bathok klapa lan gujengane saka pring. Upacara Ngarak Siwur diayahi dening para abdi dalem Pasarean Pajimatan saka Kasunanan Surakarta lan Kasultanan Ngayogyakarta.
Esuk candhake, upacara Nguras Genthong banjur kalaksanan. Rerangkening upacara yaiku pambuka, tahlil, wilujengan, donga ngalungake roncen kembang ing genthong utawa enceh, lan njupuk banyu genthong utawa “banyu kong” dening abdi dalem sing duwe pangkat Tumenggung utawa Raden Ngabehi. Sawise kuwi abdi dalem bisa njupuk banyu cidhukan. Pungkasane, warga masyarakat lagi oleh njupuk banyu genthong utawa “banyu kong” iku. Bebarengan karo kuwi, warga masyarakat uga oleh njupuk lorodan sesajen.
Sawise upacara Nguras Genthong rampung, biyasane wongwong sing teka ing saundhering pasarean banjur nglakoni ziarah, mligine ing pasareane Sultan Agung Hanyakrakusuma. Adat sabene, wong-wong padha duwe panyuwunan kanthi lantaran para abdi dalem. Wong-wong banjur menehake wungkusan kembang lan wajib awujud dhuwit marang abdi dalem kuwi.
Miturut abdi dalem, R. Mangun Pamujo (69), banyu genthong kuwi luwih mujarab yen banjur diombe. “Luwih apik diombe langsung mbangane diwisuhke amarga luwih malebu ing njeron awak. Tur aja dimasak, amarga khasiate isa ilang.”
Tradhisi sing kaya mengkono luwih becik yen tetep kajaga supaya lestari ing tembe mburi. Para kadang mudha kudu njaga supaya tradhisi iku ora ilang, kudu njaga supaya sejarah kang kamot ana ing budaya sing adiluhung iku dimangerteni kanthu turun-temurun. Apa maneh ana sawetara seni lan tradhisi kita sing didhaku (di-klaim) dening bangsa liya.
DITINGGALAKE JAMAN?
Seneng iku larang regane. Ngapa bisa mengkono? Awit kanggone manungsa, rasa seneng dadi salah sijine kabutuhan rohani kanggo ngilangi rasa kesel sarampunge ngalakoni kridha sedina-dina. Akeh wong mburu papan-papan wisata kang endah lan nyenengake. Wong-wong tansah golek papan anyar kanggo rekreasi. Supaya bisa nyukupi kebutuhan rohanine, wong-wong uga ora mikirake ragad sing kudu diwetokake. Sing wigati bisa ngilangke kesel, lan ati dadi seneng.
Saiki akeh papan wisata kang ora boseni. Ora mung kuwi, papan wisata uga bisa dadi srana pasinaon tumrap para wisatawan. Nanging salaras karo majune jaman, wong-wong padha ninggalake papan wisata bersejarah, yaiku tilarane para leluhur kita. Kamangka papan kang bersejarah iku bisa paweh seserapan bab sejarah urip kita. Kanthi mengkono, kita ora nglalekake kautaman-kautaman kabudayaan lan sejarah kita dhewe.
Salah siji papan wisata sejarah sing wiwit ditinggalake dening masyarakat yaiku makam para raja Surakarta lan Ngayogyakarta, utawa ing khasanah kabudayan Jawa kasebut Pasarean Pajimatan Imogiri. Pajimatan iku saka tembung jimat tegese ‘barang sing dikurmati merga dianggep suci’. Mula saka iku, pasarean para raja iki duwe daya magis lan mistis kang [ 49 ]merbawani. Papan wisata iki dumunung ing sisih kidul kutha Ngayogyakarta, utawa penere ing dhusun Pajimatan, Girirejo, Imogiri, Bantul.
Pasarean Pajimatan Imogiri mapan ing pucuk pareden (pegunungan) Sewu kang dhuwur. Supaya kita bisa tekan ing papan iku, kita perlu munggah undhak-undhakan sing cacahe 340 iji. Miturut masyarakat ing kono, ana cara supaya bisa tekan pasarean nanging kita ora cepet kesel, yaiku kanthi lumaku zig-zag utawa menggak-menggok. Para abdi dalem uga migunakake cara iki kanggo munggah tumuju pasarean.
[* File contains invalid data | In-line.JPG *]Senajan kudu munggah undhak-undhakan sing akeh lan gawe kesel, akeh wong sing ngitung undhak-undhakan iku amarga ana piyandel (mitos) mangkene: sing sapa bisa ngetung undhak-undhakan kanthi bener, panjaluke bisa kawujud.
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
Sawise tekan pasarean, kita bisa ndelok laladan (kompleks) pasarean sing kabangun taun 1632-1640 M awit dhawuhe Sultan
Agung Adi Prabu Hanyokrokusuma, Raja Mataram kaping telu, tedhak turune Panembahan Senopati, Raja kapisan Negara Mataram Islam.
Miturut buku Riwayat Pasarean Imogiri Mataram, mula bukane pambangunan pasarean yaiku saben Jemuwah Sultan Agung [ 50 ]sholat ing Makkah mula kepengen disarekake ing Makkah. Nanging amarga mawarna-warna sebab, pepenginan iku ditolak kanthi cara alus dening pangarsa agama ing Makkah. Kanggo gantine piyambake entuk sakepel wedhi. Sultan Agung dijurungake supaya wedhi iku diuncalake ing lemah Jawa. Papan sing ketiban wedhi kuwi bakal dadi pasareane Sultan Agung.
Kacarita, wedhi kuwi tumiba ing Girirejo, nanging ing kana bapa pamane Sultan Agung, Gusti Pangeran Juminah (Sultan Cirebon) wis nunggu lan njaluk disarekake ing papan kuwi. Mula Sultan Agung nguncalake wedhi kuwi maneh, lan tiba ing Pareden Merak, ya sing saiki dadi Pasarean Pajimatan Imogiri.
Pasarean Imogiri keperang dadi 2 bagean, yaiku sisih wetan kanggo pasarean para raja Kasultanan Ngayogyakarta lan sisih kulon kanggo pasarean para raja Kasunanan Surakarta. Raja Mataram sing miwiti disareake ing Pasarean Pajimatan Imogiri yaiku Sultan Agung Adi Prabu Hanyokrokusuma kang seda ing taun 1645.
Para Raja Mataram kang disareake ing Pasarean Pajimatan Imogiri, yaiku: Sultan Agung Hanyokrokusuma (1613-1645), Amangkurat I (1646-1677), Amangkurat II (1677-1703), Amangkurat III (1703-1705), Paku Buwana I (1705-1719), lan Amangkurat IV (1709-1727). Saka Kasunanan Surakarta, yaiku: Paku Buwana II (1745-1749), Paku Buwana III (1749-1788), Paku Buwana IV (1788-1820), Paku Buwana V (1820-1823), Paku Buwana VI (1823-1830), Paku Buwana VII (1830-1858), Paku Buwana VIII (1858-1861), Paku Buwana IX (1861-1893), Paku Buwana X (1893-1939), Paku Buwana XI (1939-1945), lan Paku Buwana XII (1945-2004). Saka Kasultanan Ngayogyakarta, yaiku: Sultan Hamengku Buwana I tekan Sultan Hamengku Buwana IX. Dene para raja kang ora disarekake ing Pasarean Imogiri, yaiku Panembahan Senopati lan Sultan Hamengku Buwana II sing disareake ing Astana Kotagede.
Ing salah sijine undhak-undhakan ana nisan sing didadekake undhak-undhakan supaya diidak terus dening wong sing liwat, yaiku nisan pasareane Tumenggung Endranata, sebabe dianggep [ 51 ]khianat marang Mataram. Crita liya nyebutake menawa sing dikubur ing undhak-undhakan iku Gubernur Jenderal Belanda, Jan Peterson Coen.
Wong-wong sing arep mlebu pasarean kudu nganggo busana Mataraman. Sing kakung nganggo busana pranakan, yaiku beskap ireng utawa biru tuwa garis-garis, ora nganggo keris. Lan sing putri nganggo kemben. Kanggo putra lan putri raja, ana paugeranne mligi, yaiku sing kakung ngagem beskap tanpa keris, sing putri ngagem mbayak.
Bangunan-bangunan ing pasarean iki duwe sejarah lan keunikane dhewe-dhewe, kayata Mesjid Pasarean Imogiri kang dianggo sholat dening para abdi dalem, Gapura Supit Urang regol mlebu pasarean kang wujudw kaya gapura ing Bali, regol pasareane Raja-raja Surakarta, regol pasareane Raja-raja Ngayogyakarta, genthong Kyai Mendung saka Rum (Turki), lan genthong Nyai Siyem saka Siam (Thailand) kang dipercaya bisa ngobati lelara.
Saka lakune sejarah lan mawarna-warna kekhasane iku, kita bisa migunakake Pasarean Pajimatan Imogiri minangka papan wisata lan papan pasinaon. Kita aja nganthi nglalekake, apa meneh ninggalake papan wisata Pasarean Para Raja Imogiri iki. Kanthi mengkono kita uga bisa nguripi warga masyarakat sakiwa-tengene makam sing golek pemetu kanthi cara dadi “gaet” (guide) utawa pemandu wisata, dodolan panganan, parkir, lan liya-liyane.
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
[ 52 ][* File contains invalid data | In-line.JPG *]Pamarintah uga perlu menggalihake Pasarean Pajimatan Imogiri, kayata ngupaya supaya tansah resik, nggulawenthah bangunan-bangunan ing pasarean, lan nambah kamar-kamar bebuang kanggo wisatawan.
Sumber:
http://makamimogiri.blogspot.com/sejarah-makam-rajaraja-mataram[1]
http://gudeg.net/Makam-Imogiri[2]
SUMUR GEMULING
Museum Purbakala Sumur Gemuling, mangkono gotheking wong akeh nyebut papan mau. Geneya kasebut Sumur Gemuling ? Mesti kanca-kanca padha bingung geneya kasebut Sumur Gemuling?
Miturut kang njaga museum, sawise Mataram surut tlatah iki biyen-biyene alas. Nalika semana lagi pada kurang banyu/wayah ketiga. Lan pandhereke Sunan Kalijaga padha angon kewan ing tlatah iki. Ing kana wong-wong lan kewan-kewan mau padha ngelak. Banjur Sunan Kalijaga ngendika ,”Yen kowe ngelak gulingna sumur kae”. Mula saka kuwi banjur diarani sumur gemuling.
Museum iki salah sawijining patilasan kraton Mataram kang saiki isih ana wujude. Museum kang mapan ing dusun Kedaton, Pleret, Bantul dibangun dening Dinas Kebudayaan Propinsi DIY wiwit taun 2004 lan rampung ing taun 2009.
Sanadyan bangunane ora gedhe nanging ing sajerone museum kurang luwih ana limangatusanan barang-barang paninggalan sejarah lan benda cagar budaya yaiku reca, stupa, lan barang-barang kang akeh gayutane karo sejarah. Ing kene aku bakal ngandharake apa wae kang ana ing kiwa-tengen lan sajerone museum Purbakala Sumur Gemuling.
Saka sajabaning museum ana Jaladwara. Jaladwara kang ana ing museum iki ora mung reca nande wae naning ana maneh [ 54 ]loro liyane. Emane, angel anggone bakal niteni sapa sing digambarake dening Jaladwara iki. Amerga akeh bab kang angel kanggo niteni, yaiku saliyane wujude kang ora lumrah, Jaladrawa mau ukirane luwih alus.
Rada mlebu, ana lumpang-lumpang kang katata rapi lan kahanane isih apik. Lumpang-lumpang iku biasane digunakake kanggo salah sawijining piranti pangibadah. Nanging lumpang kang ukurane gedhe kang ana ing museum kuwi biasane kanggo sarana rikala gawe keris.
Ing plataran museum iki ana salah sawijining stupa kang dadi pralambang umat Budha. Ing jero museum iki uga ana reca Nandi titihane dewa Shiwa. Saliyane kanggo tumpakan, reca Nandi uga kanggo piranti pangibadah. Rada beda karo Nandi liyane, ing kene Nandine bolong seka pucuk nganti ngisor. Sajake, nandi iki biyen kanggo salah sawijining pancuran.
Apa wae barang-barang kang ana ing sajerone museum? Ing sajerone museum ana reca kang akeh cacahe. Salah sawijining reca yaiku reca Ganesa lan reca Agastya kang kahanane isih apik. Ing kene uga ana glundhungan saka watu putih cacahe ana telu. Saliyane kuwi, uga ana salah sawijine yoni kang kahanane uga isih apik.
| No | Aran | Bahan | Asale |
|---|---|---|---|
| 1 | Umpak | Watu Andesit | Kerto, Pleret, Bantu |
| 2 | Talam | Perunggu | Gedongan, Srimulyo, Piyungan |
| 3 | Alu | Watu Andesit | Guwosari, Pajangan, Bantul |
| 4 | Lumpang Batu | Watu Andesit | Guwosari, Pajangan, Bantul |
| 5 | Pipisan | Watu Andesit | Grojogan, Tamanan, Banguntapan, Bantul |
| 6 | Gandik | Watu Andesit | Sampangan, Mantup, Baturetno, Banguntapan, Bantul |
| 7 | Yoni | Watu Andesit | Panjangjiwo, Patalan, Jetis, Bantul |
| 8 | Fragmen Meriam | Perunggu | Jambon Bawuran Bantul |
| 9 | Artefak | Watu Andesit | Mantup, Baturetno, Banguntapan, Bantul |
| 10 | Komponen Bangunan | Watu Putih | Guwosari, Pajangan, Bantul |
| 11 | Arca Ganesa | - | Somokaton, Sitimulyo, Piyungan, Bantul |
| Sawiji tabel kuduné katon ing pérangan iki. Deleng Pitulung:Tabel kanggo panuntun. |
Kang paling pinunjul ing museum iki yaiku anane sumur kang warnane jambon kang papane ana ing plataran museum. Miturut gotheking para warga ing kene yen nggunakake banyu sumur iki bisa cepet entuk rejeki lan jodho, lan bisa marekake wong kang lara. Lan miturut kang njaga museum, sumur iki minangka pusere segoro kidul. [ 56 ]Durung cetha kapan museum iki diresmekake. Mula korine isih katon katutup terus. Sanadyan katutup, nalika ana kang ngersakake mlebu bisa nemoni juru kunci/wong kang njaga museum iki, kang manggon ana caket ana ing lor museum. Durung akeh kang tindak ing museum iki. Biasane, mara mrene bocah-bocah kang golek katerangan (informasi) ing sajerone museum.
Pokeke Ora kuciwa yen mlebu museum iki. Saliyane kita bisa ngerti paninggalan-paninggalan jaman kraton Mataram, kita uga bisa ngresepi kaendahaning Kedhaton kanthi lungguhan ana ing pendhapa-pendhapa ing plataraning museum.
- Foto-Foto Museum Purbakala
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
[ 57 ]
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
Kabupaten Bantul anggadhahi mapinten-pinten desa wisata ingkang ngrembaka lan kathah. Desa wisata wau siaga nampi wisatawan saking nusantara lan manca negari. Wonten ing riki kula badhe ngandharaken salah satunggaling desa wisata, inggih menika Desa Wisata Puton. Salah satunggaling papan wisata ingkang anggadahi pepak sanget potensinipun. Kadosta alam, pertanian, perikanan, peternakan, kerajinan lan seni budaya.
Wiyaripun Desa Wisata Puton mapan kirang langkung 70 hektar. Gunggungipun KK wonten 393 dumadi saking 1.284 jiwa. Mapan ing jalan Imogiri Timur, Trimulyo, Jetis, kinten-kinten [ 58 ]12 km saking Kota Ngayogyakarta. Amergi papan wau kalebet jalur wisata tumuju dhateng Makam Raja-Raja Imogiri. Badhe tumuju ing papan wau kapitan gampil saged ngginakaken khendarakan pribadi utawi khendarakan umum.
Wonten ing Desa Wisata kasebat katambah malih wisata alam “watu ngelak” lan “kali opak” ingkang saged dipun manfaataken kagem wisata. Watu ngelak ing Dhusun Puton menika anggadahi salah satunggaling nilai sejarah ingkang sampun dipunpitados dhening masarakat kanthi turun temurun. Sejarahipun nami Watu Ngelak kawiwitan saking nalika Sultan Agung ngulandara jengkar saking Keraton Pleret. Panjenenganipun nurut Kali Opak dumugi Pesisir Kidul badhe semedi. Kendel sakwetawis sakpinggiring lepen Sultan Agung nyepeng lan ngelus-ngelus watu ingkang ageng sanget, lan ing riku panjenenganipun ngraos ngelak. Sesarengan wonten ing mriku, wonten lare alit wayahipun randha dadapan ingkang nembe pados ulam. Lare kalawau lajeng nyaosaken toya kambil dhateng Sultan Agung. Mila lajeng Sultan Agung paring tetenger papan punika kanthi sesebatan “Watu Ngelak”.
Wonten dhusun celakipun Watu Ngelak inggih punika Dhusun Puton. Dhusun Puton anggadahi mapinten-pinten potensi wisata. Antawisipun, peternakan, perikanan, potensi budaya, kesenian, pondok makan ugi pemancingan, kedung kali Opak kaliyan bumi perkemahan. Salajengipun, Dhusun Puton anggadhahi ugi babagan kerajinan, antawisipun, wonten pahat batu, kerajinan batu, seni lukis, batik, kerajinan gedebog gedang, ugi sudi takir.
Sanesipun kerajinan Dhusun Puton gadhahi ugi potensi seni budaya, kadosta, karawitan, padalangan/wayang kulit, khethoprak, tari tradisional, gejog lesung, sholawatan, band ugi hadroh. Kuliner ingkang khas saking Dhusun Puton inggih punika industri peyek, keripik, kacang sangan, sego wiwit, masakan ikan segar, masakan tradisional ing pondok wisatanipun.
Potensi wisata ingkang dipungadhai Desa Wisata puton dipundukung ugi kaliyan fasilitas ingkang jangkep ing dhesa [ 59 ]kasebat. Fasilitasipun kadasto panggung ugi arena seni, atraksi budaya, arena dolanan sarta kemah, pemancingan, pondok makan kanthi 6 gazebo, Sarana kesenian, joglo/gallery, langgar, penginapan (home stay), dumugi andhong lan sepeda wisata.
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
Kepala Bidang Pemasaran lan kemitraan dinas Kebudayaan
lan Pariwisata Kabupaten Bantul, A. Diah Setiawati., SH, M.Hum,
ngendikakaken “Puton sampun siaga nampi wisatawan ingkang badhe rawuhing Dhesa Wisata Puton, amergi Puton sampun anggadahi fasilitas pendukung ingkang pepak.
Kelompok Sadar Wisata (Pokdarwi) Dusun Puton, Trimulyo, Jetis, Bantul, Sabtu, 24 April 2010, ngawontenaken mancing sesarengan kaliyan Bupati Bantul Drs. HM Idham Samawi wonten ing Komplek Wisata Watu Ngelak. Mancing sesarengan Bupati punika kawontenaken kagem salah satunggaling promosi desa wisata dhening masarakat.
Pangandikane Ketua Pokdarwis Dusun Puton, Ngadiana, “Mancing sesarengan punika mboten dipungut arta utawi gratis kagem masarakat, saengga kathah tiyang sareng-sareng tumuju ing papan pemancingan wau, menapa malih kanthi rawuhipun [ 60 ]Pak Bupati, kathah tiyang ingkang kepingin lan tertarik tumut mancing wonten kirang langkung atusan tiyang.” Ngendikaniun naliko kulo suwuni pirsa wonten sela-selanipun mancing.
Wonten ing mancing punika, saking pihak Pokdarwis nyediakaken ulam kirang langkung 2,5 kuintal dumadi saking iwak bawal lan iwak lele. Wonten ing adicara mancing punika pihak penyelenggara mboten nariki arta dhening pengunjung. Amergi mbludakipun tiyang ingkang badhe nderek mancing, pokdarwis nyediakaken mblumbang iwak ing sakcelakipun.
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
Ancasipun Bapak Ngadiana, wisata toya Watu Ngelak punika saged dipun kenal dhening masarakat ugi dipunpitados paling efektif kagem narik wisatawan supados purun dhateng tumuju ing papan punika. Wonten Wisata Watu Ngelak punika kasedia papan pemancingan kagem sak dinten-dintenipun. Sakliyanipun nyediakaken ugi perahu kagem nyusuri Kali Opak wonten wilayah sakcelakipun. Kanthi perahu punika masarakat saged ngraosaken panorama wonten ing sakcelakipun Watu Ngelak.
Salah sawijining pengunjung Suparno (34) saking Jetis ngendika, sakwise deweke ngerteni anane kegiatan mancing gratis kalian Bupati Bantul punika, deweke banjur dhateng tumuju wonten ing papan wau badhe nderek mancing. “Sajatosipun kulo niku remen mancing wonten kali, katimbang mancing dateng blumbang, ananging mboten dados menapa kula sampun niat dherek kegiatan mancing menika menapa maleh dhateng kalihan konco-konco sakdesa.” Tegas Suparno. [ 61 ]Papan wisata ing Kabupaten Bantul puniao sampun kathah, nanging saben-saben papan mesthi anggadhahi ciri khasipun, kulo jamin menawi kita dhateng wonten ing papan kasebut mesthi mboten getun. Amargi lingkunganipun taksih asri katah wit-witan lan sak piturute. Kulineripun papan punika raosipun mboten kalah kalihan papan-papan sanesipun. Menawi kepengen mundhut oleh-oleh wonten ing papan punika wonten manika warna jajanan kanthi milih kiyambak pesen ugi saged.
Mangga, kitha tiyang Ngayogyakarta, menawi badhe plesiran mboten sah medhal kutha, ananging kenali rumiyin papan-papan wisata Ngayogyakarta ingkang mboten kalah eksotik kalihan papan-papan ing jaban kutha. Ugi mangga kitha sesarengan mbangun ningkataken potensi-potensi wisata ing daerah kitho lan mboten luput menawi kitha ngrawuhi papan wisata Watu Ngelak.
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
Kanggone para siswa sasi Juni lan Desember mujudake sasi kanggo seneng- seneng. Amarga ing sasi iku para siswa padha prei anggone sekolah. Lan papan panggonan kang dituju salah sijine yaiku Pesisir Kuwaru. Pesisir Kuwaru mujudake papan wisata kang kagolong anyar. Mapan ana ing Kecamatan Srandakan Bantul Yogyakarta. Papan wisata iki katon endah sesawangane amarga wit-witan cemara kang rungkut lan hawane uga adem.
Ing Pesisir Kuwaru, fasilitas-fasilitas wisatane pepak banget. Ing anatarane kolam kanggo lelangen bocah, ATV lan uga ana saung-saung kanggo leyeh-leyeh lan dhahar. Kanggo mlebu kolam lelangen bocah, para wong tuwa kudu ngetokake dhuwit [ 63 ]Rp. 2000,00 saben bocah. Ing papan iki bocah.bocah-bocah uga bisa dolanan bal kang wis disediakake ana ing kolam lelangen bocah. Ing papan mu sumadiya uga papan kanggo tlusurane. Dolanan liyane kanggo bocah-bocah yaiku ana mancing iwak-iwakan, odong- odong , mandi bola,lan sepur-sepuran.
Kanggo para wiranom uga ana dolanan kang bisa kanggo seneng-seneng. Dolanane yaiku ATV. Pak Bondan salah sawijining pawongan kang nduwe ATV mratelakake, “Aku nyewakake ATV iki saben 15 menit regane Rp25.000,00. Dadi para wiranom bisa mubeng-mubeng Pesisir Kuwaru kanthi bebas, lan ora sumelang yen bakal kesel. ATV uga bisa ditumpaki wong loro. Siji nyetir lan sijine mbonceng. Nanging yen ana durung bisa numpak ATV rasah wedi, amarga kita bisa njaluk tulung marang wong kang nyewakake ATV. Jinising ATV ana loro, yaiku cilik lan gedhe.
Yen wis rampung anggone dolanan, kita bias mampir ana saung-saung kang ana ing Pesisir Kuwaru. Kita bisa bebas arep milih leyeh-leyeh ana ing saung ngendhi wae. Saben saung uga nyedhiakake maneka warna dhedharan. Ing antarane ana iwak bakar, gorenng lan sapanunggalane. Yen ana ing saung cilik-cilikan panganane ana arem-arem, gedhang godhog,sate,lan maneka warna panganan unyil-unyilan kayata taro, turbo, oreo lan sapanunggalane.
Salah sijine uwong kang nduweni saung yaiku Mbak Yun, nyedhiyakake iwak laut bakar kang diregani Rp11.000,00 sawedange. Dene iwak laut goring regane Rp 10.000,00. Mbak Yun uga nampa pesenan panganan kaya kang kabutake ing ndhuwur mau.
Ing saung-saung uga nyewakake klasa. Yen ngelak kita uga bisa ngrasakake degan asli sing rata-rata regane limang ewu rupiah. Kanggone para wisatawan sing kepengin nggawa bali iwak lauting papan wisata Pesisir Kuwaru uga ana TPI (Tempat Pelelangan Ikan), kang nyedhiyakake maneka warna iwak laut. Sing regane bisa dianyang. Ana uga oleh-oleh kang bisa digawa bali, antarane yaiku peyek undur-undur lan kaos. Kejaba kuwi, bocah-bocah uga bisa tuku pong-pongan kanggo dolanan neng omah. [ 64 ]Dina Oktaviani salah sijine para pandhemen ngandharake, ”Pesisir Kuwaru kuwi papane kepenak kanggo kumpul-kumpul bareng karo kanca-kanca. “Beda maneh karo Tika Marwanti. Dheweke mratelakake “Aku luwih seneng Pesisir Kuwaru sadurunge dadi papan wisata, amerga luwih penak kanggo ngentekake wektu bareng karo kanca-kancaku. Lan saiki Pesisir Kuwaru uga saya suwe saya mengalor.”
Andharan sarwa ringkes lan prasaja iki, nuduhake menawa Pesisir Kuwaru cocok banget minangka papan wisata. Apa maneh ing dina liburan utawa dina Minggu kahanane pancen rame. Nyata lamun pesisir Kuwaru pantes sinebut salah sawijining pesisir kang seru. [ 65 ]
LAN SAWAH
Pesisir Parangtritis, Depok, Samas, Kuwaru, makam Imogiti, desa keramik Kasongan, Guwa Selarong, lan Pasar Seni Gabusan. Iku kang mesthi kasebut yen kita meleng papan-papan wisata ing Bantul. Kabupaten kang dumunung ing iring kidul Provinsi Daerah Istimewa Yogyakarta iki pancen sugih pesisir, sejarah, lan seniman.
Nanging, wiwit Mei 2011, Bantul duwe obyek wisata anyar kang aran Grand Puri Waterpark (GPW). Papane ing Jalan Parangtritis Km. 9,5 alias cedhak Pasar Seni Gabusan. Pambukane GPW dileksanani dening Wakil Bupati Bantul, Sumarno, lan Direktur Puri Saron, Putra Suhartana.
GPW madeg ing lemah sing jembare 3,1 hektar kanthi status sewa. Rega sewane Rp 10 juta saben hektar per taun. Lemah iku kas desa Timbulharjo. ”GPW kabangun nganggo konsep resort, nganggo wit-witan sing akeh supaya pengunjung waterboom luwih nyaman lan betah,” ngendikane Joko Susilo, tim perencana saka Puri Saron.
Joko njlentrehake, ing papan waterboom kuwi sumadya blumbang lelangen mligi kanggo bocah, disartani “tong tumpah” sing isi banyune 30 meter kubik. Kabangun uga blumbang kanggo ngenggar-enggar penggalih, yaiku kolam sing tengahe ana mini bar-e, saengga pengunjung bisa leyeh-leyeh sinambi mirsani kahanan sakiwa-tengene. [ 66 ]PT Puri Saron kang nggulawenthah GPW yakin, waterboom kuwi bakal narik kawigatene masyarakat. Senajan ing Gembiraloka ya ana waterboom, nanging waterboom sing ana ing Bantul iki luwih gedhe lan konsepe cetha. “Dadi kita tetep optimis. Ora sah kuwatir senajan akeh saingane,’’ ngendikane Agung Raharjo saka Puri Saron.
Nalika ngresmekake GPW, Wabup Bantul Sumarno ngendika menawa madege GPW bisa nambah obyek wisata ing Bantul. Saprene andalan utama wisatane Bantul yaiku Parangtritis. Kaajab arus kunjungan ing Parangtritis bisa tambah awit GPW mapan ing Jalan Parangtritis.
Saben dinane GPW bukak jam 08.00 tekan 18.00. Sadurunge kita lumebu GPW, ing lawang ngarep ana pamariksan isi tas dening 2 tekan 3 petugas. Pengunjung ora oleh nggegawa wedang lan panganan saka njaba.
Ing njero GPW sumadiya akeh dolanan sing nyenengake. Ing tahap I saiki, wis ana blumbang lelangen cacahe papat. Ora keri ana food court sing nyedhiyani maneka warna panganan khas Indonesia. Kaangkah, ing tahap II bakal kabangun wahana tambahan, yaiku blumbang ombak, papan dolanan boomerang, lan liya-liyane. Dene ing tahap III arep dibangun cottage kanggo panginepan sing cakrike mligi.
Fasilitas lan wahana sing ana saiki yaiku, sepisan, Kolam Seni Olympic sing jerone 1-1,5 m lan ambane 481,25 m2. Banyune lumayan anget. Kapindho, Kolam Penerima sing jerone 60-90 cm lan jembare 350 m2. Ing blumbang iki ana wahana racing slide cacah 2 lan water slide cacah 4 sing dhuwure beda-beda. Dene menara water slide dhuwure 12 meter.
Katelu, Kolam Arus sing jerone 1,35 m, jembare 2,75 m, dawane 175 m, lan ambane 577,25 m2. Blumbang iki iso kanggo balapan nglangi awit dawa banget. Kapapat, Kolam Batita sing jerone 20-40 cm lan ambane 350m2. Ing blumbang iki ana wahana ember tumpah, water playground, lan water slide cacah 2 mligi kanggo bocah. [ 67 ]Fasilitas liya ing GPW yaiku restoran sing wujude gazebo bunder, food court ing sisih lor Kolam Batita, ruang bilas kakung lan ruang bilas putri, papan nyewa locker lan ban single/ double, papan nyewa gazebo, gazebo cacah 8 sing bisa disewa, outdoor shower cacah 2 ing wetan lan kulon Kolam Batita, ATM, sarta mushola.
Kanthi mengkono, sarampunge lelangen lan dolanan banyu, kita bisa lelungguhan ing taman cedhak kolam lan cepak-cepak bali.
Kaluwihane GPW yaiku papan parkire jembar, ana blumbang lelangen kanggo kabeh umur, wahana dolanan mawarna-warna kanggo bocah-bocah, restoran lan papan jajanan, sarta petugas panjaga kolam sing tansah nyetitekake kaslametane para pengunjung. Petugas mesthi nggawa sempritan dinggo nyaruwe pengunjung supaya ora ana sing tabrakan nalika tlusuran.
Kepenake lelangen ing GPW isih ana maneh. Sepisan, GPW cedhak karo sesawahan sing asri. Hawane silir lan adhem-ayem, bisa kanggo ngilangake bot-repote pikiran (stress). Bar lelangen, kita bisa leyeh-leyeh lan ngenggar-enggar penggalih.
Kapindho, GPW cedhak karo Pasar Seni Gabusan. Tegese, sawise tutug dolan ing GPW, kita bisa blanja barang-barang seni asile para warga Bantul. Yen ora sir blanja, kita bisa ndelok pameran seni sing kagelar ing Pasar Seni Gabusan.
Yen arep lelangen sisan ngenggar-enggar penggalih lan ngrahabi seni-budaya ing Bantul, kita ora sah lunga adoh-adoh lan ngetokake biyaya akeh. Cukup tindak GPW, awak dadi seger, pikiran dadi ludhang, lan ati dadi bungah. Awit GPW iku blumbang gagah kang cedhak pasar lan sawah.
NIAT LAN DAYA
Kerajinan iku karya sing dumadi saka niat lan kreasi. Kerajinan kaperang ing bentuk, ukuran, lan warna. Kerajinan sing
dijlimeti dening Tri Harjanto ora kerajinan saka lempung, nanging
kerajinan saka karton, kertas sing wis didaur ulang, uga nggunakake Gunung Kidul. Senajan dheweke anake wong ora dhuwe,
semangat urip mulya wis ana ing jeron atine. Dheweke uga padha
bocah liyane, kang cilikane seneng dolan lan kerengan. Pak Tri
ming lulus SD, amarga uwong tuane ora duwe biaya kanggo ngragati sekolah sing luwih dhuwur.
Ing jaman saiki lulus SD ora bisa kanggo golek gaweyan utawa ora akeh ilmu sing bisa kanggo cekelan. Nanging Pak Tri ora nggubris perkara mau. Sawise lulus SD banjur lunga nyambut gawe ing Dlanggu taun 1986, kerja dadi pandhe besi. Bayare Rp 200 sedinane ing jaman semana. Mung rong taun anggone kerja ing Dlanggu. Bapak sing kagungan bojo siji lan anak siji iki nerusake nyambut gawe dadi kuli bangunan ing Riau, Sumatera, bagian penyiangan kertas. Taun 1989 Pak Tri pindah ing Bali. Ing kana makarya bebarengan karo kanca nggawe kerajinan kulit. Bayare Rp 50.000 sesasi.
“Nyambut gawe iku anggere atine awake dhewe ikhlas, rasane kepenak” mangkono pangandikane rikala disuwuni priksa kepriye rasane nyambut gawe. Ana alangan sethithik rikala [ 69 ]karya ing Bali ing bagian pemotongan kulit. Drijine kepotong mesin, untunge ora parah, nanging dhrijine dadi ora kaya maune.
Pak Tri banjur nerusake anggone nyambut gawe ing ngomah, yaiku ana ing Gempolan Kulon Trirenggo Bantul. Dheweke gawe kerajinan Box. Yaiku kerajinan wujude kothak, persegi, lan liyaliyane. Pinggirane dirangkepi kertas, enceng gondhog, dhebog garing, biting kang wis dianyam. Pak Tri nge-Sub saka PT ATP sing mapan ing Jalan Pramuka Bantul. Sawise dadi, barang mau diekspor ing luar negeri. Pak Tri njupuk bahan-bahane kuwi dicocokake karo cacahe barang sing gawe. “ Bayare ora gedhe, nanging bisa nyukupi kebutuhan” kandhane salah sijining karyawane.
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
Saiki karyane Pak Tri ana 6, dumadi saka sing ora bisa nerusake sekolah. Iki minangka bukti menawa Pak Tri menehi papan nyambut gawe ora kudu sing gedhe. “Karepe ya pingin jupuk gaweyan lan karyawan sing akeh, lha ya piye nek papan sing dingo nyambut
gawe mung cilik”. Tuture Pak Tri karo ndhuduhake papan sing dingo nyambut gawe.
Apike wong nyambut gawe kuwi ora nyawang gedhe cilice papan lan barang sing digawe, nanging bisa tansah migunani marang liyane. Pesenan kerajinan biasane rame menawa taun baru lan sepi ing dhina lebaran. Menawa lagi rame karyawane nganti sepuluh munggah. Pak Tri biasane nampani karyawan sing ora nerusake sekolah lan sing duwe niat bisa nyambut gawe dadi pengrajin.
Iki kabukti lulusan SD bisa kreatif lan bisa nyengkuyung kanca sing padha nganggur. Dadi pengrajin ora diukur saka tingkat kelulusane anggone sekolah, nanging diukur saka niat lan [ 70 ]pangarep-arepe supaya bisa makarya. “Dadi uwong ora duwe pancen rekasa, mula wiwit saiki kudu mandhiri lan mantepake niat kanggo kerja” kandhane Pak Tri. Kerja iku uga angel lan gampang, mulane ati kang ikhlas, sabar kudu ditrepake. Aja mung tansah nggugu omongane uwong liya, nanging ngugu karepe ati. Makarya wirausaha bisa kanggo ngurangi pengangguran ing masyarakat. Uga bisa wujudake karya-karya lan nyiptakake papan nyambut gawe sing becik.
Tri Harjanto uga aweh pitutur marang para wiranom, “Mungpung isih enom, ayo padha tumindhak sing bisa mbantu marang liyane. Gawe kerajinan lan pakaryan seni kang ngasilake rejeki, bisa nguripi keluarga lan liyane. Usaha-usaha kayata pengrajin, sing bisa mbukak lapangan kerja utawa bisa nggeret kanca nganggur luwih becik tinimbang kerja gedhe nanging dhuwite padha dikorupsi. Ana unen-unen kang bisa dadi patuladhan Sedikit.
Demi Sedikit Lama-Lama Menjadi Bukit iku sing dadi pedoman ing kerja. Aja mikirke gedhe ciliki duwit sing teka, nanging mikira sukses lan orane anggone makarya.
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
[ 71 ]
NGURI-URI TRADHISI
Museum Omah Budaya Tembi mapan ing Jalan Parangtritis Km. 8,4 Tembi, Timbulharjo, Sewon, Bantul, Yogyakarta, yaiku museum ingkang nduwe kawigaten mligi bab kabudayan Jawa. Museum iki di bukak saben dina Senen nganti Jemuwah, tabuh sanga esuk tekan tabuh papat sore. Ambane bangunan pokok museum iki yaiku 212 m2, ambane bangunan sakabehe iku 1057 m2 lan mapan ing plataran sing jembare 3500 m2.
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
Fasilitas sing ana ing museum iki kejaba perpustakaan ana uga papan pameran, papan kanggo rapat lan panginepan. Ana uga rumah makan, blumbang lan pendhapa kang ana gamelane. Museum iki uga nyedhiani pepandu wisata tumrap turis saka manca. Lan nyawisake fasilitas transportasi kanggo tamu seko adoh sing mbutuhake didherekake mubeng Jogja lan sakiwa tengene.
Kegiatan sing rutin diadani yaiku pentas tari tradisional saka Sabang tekan Merauke, pagelaran wayang mapan ing pendhapa kanthi dhalang saka tlatah Bantul. Kegiatan tradisional uga dadi [ 73 ]salah sawijining paket kunjung museum. Kegiatan tradisional kuwi ing antarane ngluku lan nggaru migunakake, mbatik lan nabuh gamelan.
Museum iki diresmike ing sasi November 1999. Disuhi dening Yayasan Omah Budaya Tembi. Bebarengan karo peresmian museum iki kababar buku Enskiklopedia Kebudayan Jawa. Madege Omah Budaya Tembi kangkah bisa nglestarekake Kabudayan Jawa saka tata carane nggarap sawah, seni, uba rampe pawon, nganthi tekan dolanan bocah jaman biyen. Saiki Omah Budaya Tembi dipandhegani dening Bapak Nuranto lan direkture kasata dening Bapak Ons Untoro.
Sapa wae sing kepengin tindak ing museum iki ora perlu ngrogoh kanthong utawa mbayar. Cethane, gratis. Dana kanggo ngupakara museum iki sacara mandiri diragadi dening sing kagungan lan para kolektor sing nitipke koleksine ning museum mau. Sumber dana liyane antuk saka usaha saka rumah makan, ongkos sewa rumah tinggal, ruang rapat lan galeri. Sumber dana liyane antuk uga saka pendhapa sing disewakake kanggo adicara tanggap warsa, mantenan lan adicara liyane.
Saben pegawai ing museum iki duwe nduwene kaprigelan dhewe-dhewe. Racak ora mung ngerti babagan Omah Budaya Tembi nanging pana ing babagan kabudayan Jawa.
Yen kepingin ngerti sakabehing kegiatan iki penjengengan bisa browsing ing internt kang alamat website yaiku www.tembi.org.[www.tembi.org.] ing web mau mung ngadhar babagan Museum Tembi, nanging uga mbabar informasi babagan kabudayan lan kadadeyan sing ana gayutane marang kabudayan Jawa sing kelakon ing Ngayogyakarta. Museum iki uga nate nggelar adicara ing televise, wektu semana ngrembug bab panganan sing tinuis jroning Serat Centhini.
Kahanan Museum dadi sangsaya asri marga kebak wit-witan lan diubengi sawah lan karang pradesan sing swasanane nyata adhem, ayem lan tentrem. Para tamu sangsaya seneng rawuh mrene marga sumadhiya fasilitas wifi lan uga parker gratis. Dene yen kepengin mapan lan duwe keperluan sing mirunggan, ing [ 74 ]kene uga sumdhiya omah tradsional limasan sing bisa digunakake kanggo istirahat, tetirah utawa nginep ing papan iki. Pokoke komplit kabeh fasilitas kebutuhan kulawraga sumdhiya. Papan istirahat keluarga, kamar mandi dhewe, ana piranti kanggo nggaringke rambut (hairdriyer), banyu anget lan sapanunggalane. Para tamu uga bisa ngrasake kegiatan wisata kayata munggah gunung, pit-pitan lan mincing. Ing kene ana uga layanan ngumbah mobil lan ngumbah pakaian. Panganan komplit saka manca lan domestic sumadhiya uga ing warung makan Pulo segaran. Kanggone para tamu sing duwe kegiatan bisnis, Omah Budaya Tembi uga duwe Pusat Bisnis sing bukak layanan 24 jam.
Kanthi andaharan iki cetha menawa Omah Budaya Tembi tansah nguri-uri tradhisi lan nglestarekake budaya Jawi,
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
Garebeg Selarong inggih menika tradhisi budaya kang kagelar ing papan wisata Guwa Selarong, Guwasari, Pajangan, Bantul, Ngayogyakarta. Menika kangge nepangaken obyek wisata Guwa Selarong dhateng masarakat. Ugi kangge mengeti lairipun Karang Taruna Dipo Ratna Muda lan mengeti hijrahipun Pangeran Diponegoro saking Ngayogyakarta dhateng Selarong tanggal 18 Juli 1825. Krana samenika ingkang rawuh Guwa Selarong saben taunipun saya sakedhik.
Garebeg Selarong dipunwontenaken saben taun dening pemerintah Desa Guwasari kabiyantu para pemuda Karang Taruna [ 76 ]Dipo Ratna Muda Guwosari, Pajangan, Bantul, Yogyakarta saking taun 2005 dumugi sepriki. Garebeg Selarong samenika dening 15 dhusun saking Desa Guwasari, inggih menika: Pringgading, Bungsing, Dukuh, Gandekan, Iroyudan, Kadisono, Kalak Ijo, Karang Ber, Kedung, Kembang Gedhe, Kembang Putihan, Kentolan Kidul, Kentolan Lor, Santan lan Watu Gedug menika sami anggelar sedaya potensi ingkang wonten ing dhusunipun.
Adicara budaya Garebeg Selarong saben taun tansah wonten ewah-ewahanipun. Ingkang kaping VII utawi ing taun 2011 menika dipunwontenaken tanggal 3--10 Juli 2011. Garebeg Selarong ketingal semuwa kanthi kridha mawi lampah saras (jalan sehat), sumbang erah sesarengan (donor darah massal), jathilan, lan lomba paduan suara menika ing dinten Minggu, 3 Juli. Dinten Senen, 4 Juli wonten jathilan malih lan Karawitan saking HIMAMIKE (Himpunan Muda-Mudi Kembang Putihan). Selasa, 5 Juli festival jathilan, lan pentas seni budaya lokal. Rabu, 6 Juli jathilan, festival kesenian lan budaya lokal (Bang- bung, Campur Sari, Tari). Kamis, 7 Juli jathilan, lan pengajian akbar. Jumat 8 Juli senam sesarengan, pengobatan gratis, lan lomba nyanyi. Sabtu 9 Juli lomba fashion show sarimbit busana Jawa, lomba dance (tari modern) TK lan PAUD.
Pucuking adicara ing dinten Minggu, 10 Juli inggih menika Karnaval Garebeg Selarong. Ingkang dipuniwiwiti saking Balai Desa Guwasari diarak dumugi Guwa Selarong. Sinten kang rawuh rumiyin menika angsal urutan ngajeng. Adat sabenipun Garebeg Selarong inggih menika saben dhusun ndamel gunungan nanging taun 2011 menika namung saking kalurahan ingkang ndamel gunungan amargi sampun dipunsarujuki bilih gunungan kangge saben dhusun dipunwontenaken kirang langkung tiga utawi gangsal taun sepisan. Sabibaripun ngarak gunungan dipunpungkasi kanthi umbul donga kaliyan dhahar sekul jene (kuning) sesarengan.
Kangge ngregengaken Garebeg Selarong wonten ugi mapinten- pinten dhusun mbikak stand. Stand-nipun nggelar kerajinan- kerajinan, jajanan utawi camilan, perkakas, lan [ 77 ] ingkang kadamel dening saben dhusun. Stand Pringgading ndhasaraken klambi batik, tas batik, maneka warni kerajinan batik kayu, maneka warni kerajinan wayang kulit, lan sanessanesipun.
Beda malih saking Stand Kentolan Lor, menika wonten pernak- pernik lan souvenir. Dene saking Kadisono mande jajanan tempura lan es jus. Saking Stand Kembang Gedhe mande batik klambi, batik rok, lan krudhung. Tasih kathah malih Stand warni-warni saking saben dhusun. Sedaya Stand menika kagelar wonten ing sangangajengi Guwa Selarong. Dados menawi para rawuh mlebet Selarong sampun dipunsugata maneka warni kerajinan kang kadamel dening warga masyarakat Desa Guwasari saget kangge oleh-oleh.
Garebeg Selarong ugi dipundadosaken adicara merti desa dening masarakat Guwasari. Merti desa kangge ngunjukaken puji syukur dhateng Gusti Allah ingkang maringi berkah lair bathin lan nyuwun kawilujengan kangge masyarakat Guwasari.
Mangga kita biyantu murih lestarinipun Guwa Selarong, krana Guwa Selarong menika mujudaken papan wisata “bersejarah” tumrap bangsa kita. Ewa semanten, boten namung nglestantunaken Guwa Selarong kemawon, nanging mugi-mugi sedaya papan wisata ing Indonesia tansah lestari.
DADI BANK SAMPAH
Sampah, istilah iki kerep keprungu ana ing madyaning masyarakat. Saben dina masyarakat gawe sampah-sampah seka maneka warna bahan organik utawa non organik. Ora mokal menawa sampah-sampah kuwi dadi salah sawijining perkara sing penting ana ing lingkungan masyarakat, yaiku saka akehe sampah sing sumebar ana ing lingkungan masyarakat lan ora bisa diolah utawa digunakake. Masyarakat banjur gawe papan kanggo ngguwang sampah utawa TPA (Tempat Pembuangan Akhir) kanthi sageleme dhewe. Contone gawe jugangan lan ngguwang sampah ana ing kali utawa selokan sakiwa tengening omah.
Saka akehe perkara babagan sampah iki, ana ing kampung RT 12 Badegan, Bantul, Yogyakarta, madeg salah sawijining organisasi utawa wadhah kanggo numpuk sampah. Ora mung saka masyarakat sakiwa tengene Badegan wae, nanging uga saka tlatah liya, contone saka Kabupaten Sleman. Ada-ada iki diwujudake kanthi jeneng Bank Sampah Gemah Ripah sing madeg rikala tanggal 5 Juli 2008. Ada-ada Bank Sampah Gemah Ripah iki dipandhegani dening Bapak Bambang Suwerda Dosen Poltekes Kementrian Kesehatan, Nur Sahid salah sijine seniman, almarhum Panut Susanto sing biyen minangka direktur Bank Sampah Gemah Ripah lan Fredi Bimolaksono pemudha ing desa Badegan. Madege Bank Sampah Gemah Ripah, dirintis dening patang pawong [ 79 ]an mau sing diwiwiti kanthi gegojegan utawa guyon parikena, nanging banjur dadi kanyatan.
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
Mula bukane Bank Sampah Gemah Ripah iki jenenge Bengkel Kesehatan. Tujuwane menehi kesadharan bab pentinge kesehatan lingkungan tumrap masyarakat, mligine warga masyarakat RT 12 Badegan, Bantul, Yogyakarta sakiwa tengene kampung. Bank Sampah Gemah Ripah dewe duwe teges ora beda adoh kaya bank-bank umume. Saben nasabah diwenehi buku tabungan lan sejenis nomer rekening. Nasabah bisa nyetorake sampah-sampah sing uwis dipilih lan dipilah saka ngomah, kayata: plastik, kerdhus, gabus, lan sapiturute marang bagian teller. Banjur nasabah bakal antuk bukti setoran kayata bank-bank
umume. Sampah-sampah iku diregani beda-beda gumantung saka jenise sampah sing bakal diolah. Bukti setoran sing digawa nasabah Bank Sampah Gemah Ripah bisa diwujudake dhuwit. Dadi ora ana istilah nabung sampah narik sampah meneh.
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
[ 80 ]Sawise nampa sampah-sampah sing uwis dipilih saka warga masyarakat, sampah- sampah kuwi mau dipisahke meneh miturut jinise lan diolah dening petugas saka Bank Sampah Gemah Ripah. Asil olahan sampah-sampah sawise didaur ulang dening petugas, arupa: tas wanita, tas laptop, dompet, lan sapiturute dening petugas saka Bank Sampah Gemah Ripah. Tuti mratelakake, “Biasane sampah-sampah arupa gabus, plastik, kerdhus- kerdhus dijupuk dening petugas saka Bank Sampah Gemah Ripah seminggu sepisan banjur diolah ana ing ngomahe. “Cara iki kaya produksi olahan rumah tangga, nanging produk sing diolah arupa sampah saka warga masyarakat. Sawise sampah didaur ulang dening petugas Bank Sampah Gemah Ripah, biasane asiling olaha sampah kuwi dipajang lan di dhasarake ana ing outlet utawa toko cilik sing isine barang-barang hasil olahan sampah kampung Badegan utawa ora adoh saka Bank Sampah Gemah Ripah, Badegan, Bantul.
Bank Sampah Gemah Ripah Kampung RT 12 Badegan, Bantul iki anggone madeg rada kangelan, amarga angel anggone nyadharake warga masyarakat, baground (latar belakang) warga masyarakat sing beda-beda. Petugas Bank Sampah sing ora gumathok gaji utawa isih asipat suka rela, lan isih akeh maneh tantangan liyane. Nanging saya suwe, kabeh masalah-masalah iku bisa dirampunganke kanthi sosialisasi marang warga masyarakat, masang iklan utawa menehi conto marang masarakat.
Tuti minangka direktur Bank Sampah Gemah Ripah saiki mratelake, “Anane Bank Sampah Gemah Ripah ana ing kampung RT 12 Badegan, warga masarakate bisa kebantu kanggo ngrampungake masalah-masalah sampah. “Saiki kampung RT 12 Badegan, Bantul katon resik lan endah. Wis arang ditemoke sampah-sampah sing sumebar ana ing dalan utawa lingkungan sak kiwa tengene. Iki buktiake yen Bank Sampah Gemah Ripah akeh pigunan tumrap masyarakat.
Muga-muga warga masyarakat saliyane kampung RT 12 Badegan, Bantul bisa nyonto utawa ngedegake bank- bank sampah liyane supaya perkara-perkara sampah sing ana bisa sethithik [ 81 ]mbaka sethithik dirampungke lan warga masyarakat ora kuwatir marang anane maneka perkara warna sampah.
Tuti nambahake, “Pemerintah kudu nduweni krenteg kanggo nyiptakake lingkungan sing resik, sehat lan endah”. Umpamane nyiapake Bank Sampah ing saben kecamatan utawa desa ana ing Kabupaten Bantul.
Kanthi andharan iki cetha menawa ananing Bank Sampah bisa sethithik mbaka sethithik ngrampungake perkara sampah ing masyarakat. Apa warga masyarakat arep tetep ngguwang sampah ana ing TPA kayata kali, jugagan lan selokan?
*** [ 82 ]Uning Lia Nia
SMA Negeri 1 Kretek
GULA JAWA NYUKUPI NAFKAH
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
“Wanita iku sabisa-bisane ngrewangi bojone”. Mengkono pituture Siti Bailah kang diundang “Simbok” dening anak-anake. Parji, Gula jawa kagawe saka legen, biyasane kanggo salah sawijining bumbu masak utawa bahan gawe roti. Yen kanggone Bailah, gula jawa iku ora mung dadi bumbu masak lan bahan gawe roti, nanging dadi cagak urip tumrap kulawargane.
Saben esuk lan sore, Parji menek puluhan wit klapa saperlu njupuk legen kang wis dideres (dijupuk sari manggare). Saben [ 83 ]sak wit kambil bisa ngasilake setengah nganti seliter legen. Saben seliter legen bisa ngasilake saons tekan rong ons gula jawa. Legen diwadhahi nganggo piranti kang diarani beruk (kagawe saka botol utawa uga bisa bathok wutuh kang dibolong ndhuwure).
Legen sing wis dijupuk mau banjur disaring lan digodhok dening Bailah supaya banyune suda. Yen wis tuwa utawa umup, legen banjur diwenehi parutan kambil sethithik supaya ora mbludak. Yen wis kenthel, legen banjur didhukke lan digalo (diudhak) mbunderi pinggir kuwali nganti ndhangkal kanggo nileki gula kuwi alot apa ora. Banjur diudhak-udhak nganggo irus nganti kenthel kaya jenang. Sabanjure jenangan gula banjur kacithak.
Siti Bailah wis gawe gula jawa wiwit dheweke umur wolulas taun. Gawe gula jawa kudu sabar awit mbutuhake wektu suwe, kurang luwih loro tekan patang jam. Cepet-suwene nggeneni gumantung jinis lan garing-telese kayu ing luweng.
Gawe gula jawa pancen ora saben wong bisa nandangi. Kadhang kala gula jawane uga ora dadi. Miturut pengalamane Bailah, ana telung perkara sing njalari gula jawa ora dadi. Kapisan, kurang laru lan injet. Laru iku ana werna telu, yaiku awujud endhak-endhak, kum-kuman kayu nangka ing banyu kapur, utawa kum-kuman kulit manggis garing ing banyu kapur. Laru iki pigunane supaya legene ora mumpluk.
Kapindho, kasep anggone nggeneni. Iki bisa ndadekake gula jawa rasane pait. Dene katelu, legene ngiler. Yen legene ngiler, mesthi wae gula jawane kurang apik lan rasane ora enak.
Senajan uripe akeh alangan, Bailah tetep tekun lan tumemen misaya gula Jawa. “Urip kudu diperjuangake,” kandhane wanita sing pawakane rada lemu iku. Kepriyea wae, saka gawe lan dodolan gula jawa, Bailah bisa nyekolahake anak-anake. Sing mbarep wis dadi guru PNS lan saiki mulang ing salah sawijining SD ing Imogiri. Semono uga sing kaloro lan katelu, wis bisa ngrewangi ngragadi sekolahe adhi ragile sing isih SMA.
Miturut Mei (22), anake Bailah nomer loro, “Simbok pancen tekun. Wiwit biyen ketuk saiki isih wae gelem rekasa gawe gula, senajan hasile ora sepiroa.” [ 84 ]Bailah pancen ora duwe wit kambil dhewe. Mulane Parji nderesake wit kambile tanggane, banjur dijatah legen rong dina sepisan. Ing dhusune Bailah, wit kambile wis ora subur meneh lantaran kena lindhu gedhe 27 Mei 2006 kapungkur. Asile legen saya sethithik.
Saben sekilo gula jawa didol sepuluh ewu rupiah dening Bailah. Senajan asil saka gawe lan adol gula jawa ora sepiroa, nanging sisihane Parji iki wis seneng awit anak-anake bisa urip luwih mulya tinimbang dheweke.
Ora sithik uga warga sing marani omahe Bailah, ing dhusun Buruhan Kidul, saperlu njaluk legen. Legen mentah bisa nggangsarake metune ASI (air susu ibu) kanggo para ibu sing bar nglairake. Bailah lan Parji ora mung waton menehi, nanging njupukake sing isih ana uwit supaya luwih seger. Kuwi dilakoni kanthi ikhlas, nanging tetep wae wong-wong padha menehi ganti ongkos menek legen. Bailah pancen seneng tetulung. Senajan dheweke uga akeh butuhe, nanging tetep gelem ngrewangi liyan.
Miturut langganane Bailah, gula jawa gaweane Bailah iku resik lan ora gampang mbanyu. Bailah uga ora tau nyampur glepung apa maneh bahan sing ora apik kanggo kasarasan ing gula jawa gaweane. Ora gumun yen wanita kang mung lulusan SMP iki wis duwe langganan akeh, saka biyen tekan saiki, nganti anak-anake bisa mandhiri uripe.
Katrangan bab narasumber:
Jeneng : Siti Bailah
Umur : 45 taun
Pendidikan :
- • SD K Tirtosari
- • SMP N 1 Panjangrejo
Bojo : Parji (51)
Jeneng Tuwa : Setya Atmaja
Cacahe Anak : 4
Kekarepan : supaya anak-anake bisa sukses lan mulyo donya-akhirat
Semboyan Urip: Urip kudu diperjuangake
[ 85 ]
KUDU TETEP LESTARI
Desa Wukirsari Imogiri yaiku salah sawijining desa wisata ing tlatah Kabupaten Bantul. Desa Imogiri salah sawijining desa para pengrajin wayang lan batik. Ing kene akeh warga kang nggawe wayang, sing dilakoni turun-tumurun saka leluhure biyen. Nggawe wayang mono uga kanggo pengeling-eling marang Sunan Kalijaga kang wis nyebarake agama Islam ing tanah Jawa. Sunan Kalijaga migunaake wayang supaya warga gampang mangerteni lan nampa ajarane.
Pagelaran wayang wis diakoni dening UNESCO tanggal 7 November 2003, minangka budaya Indonesia. Mula warga Indonesia, mligine warga Imogiri urun-urun melu nglestarekake wayang supaya ora ilang lan diakoni dening negara liya. Warga Imogiri anggone gawe wayang nganggo cara tatah sungging, bahane yaiku saka kulit kebo, sing kualitase apik lan gampang ditatah.
Salah sawinjining pengrajin yaiku ibu Maryanti kang umure 56 taun, madeg minangka pengrajin wayang nerusake usahane leluhure. Panjenengane banjur gawe sanggar wayang saka taun 1981 kang mapan ing Nogosari, Wukirsari, Imogiri, Bantul. Sanggar wayange ibu Maryanti ora mung gawe wayang nanging uga gawe kerajinan liyane yaiku gantungan, kap lampu, lan kipas kang digawe saka kulit. [ 86 ]Bahan baku wayang iku saka Karang Anyar, Solo lan Segoroyoso Bantul. Ibu Maryanti kabantu dening 23 tenaga kerja kang saben sasine bisa ngasilake wayang cacah 1000 iji lan pametune nyandhak 25 yuta rupiah saben sasine.
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
Carane gawe wayang :
Wayang kulit saka bahan kulit kebo kang wis diproses dadi kulit lembaran. Saben wayang mbutuhake ukuran 50x30cm banjur ditatah nganggo wesi lincip.
Perangan-perangan awak kayata tangan, sing dumadi rong sambungan pundhak lan lengen disambung disambung nganggo sungu kebo utawa sapi, banjur dewenehi kertas emas utawa nganggo cet bubuk sing diencerake.
Kerajinan wayang iku kudu pada dilestarekake, supaya para mudha lan mudhi bisa ngerti tradisi tinggalane para leluhur lan uga ora diakoni dening negara liya. Kanggo njaga supaya wayang [ 87 ]| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
tetep lestari, warga Imogiri ngadani pagelaran wayang saben
sasi ruwah lan ngadani pameran ing kutha-kutha liya.
Muga-muga kanti kupiya kaya mangkene iki kerajinanwayang ing imogiri bakal tetep lestari.
MENTASKE MUSIK
Sore kuwi tanggal 27 April 2011 aku diajak kancaku Elgar, nonton Sa’Unine sing lagi arep pentas ana ing Alun-alun Kidul. Penere ing pelataran ngarep Siti Hinggil, sing biasane kanggo parkir kendaraan.
Elgar iku koncaku sekolah ing SMM. Dheweke njupuk kelas biola, dene aku dhewe njupuk kelas vokal. Wektu kuwi sing nonton ora mung aku lan Elgar, nanging mula akeh pandhemen liyane sing padha teka lan kumpul ing kono. Senadyan kabare mung disebar kanthi wara-wara lumantar SMS, nanging sing padha nunggu lan arep nonton akeh banget.
Aku dhewe ora dhong Sa’Unine iku apa? Mula aku banjur takon marang Elgar, sing pancen ngerti bab kuwi. Sa’Unine iku kumpulan ansambel string, yaiku gabungan alat-alat musik, ing antarane biola, biola alto, cello lan contrabass. Anggotane Sa’Unine iku mbiyene alumni ISI Yogyakartaa, sing madeg ing taun 1992. Anggotane kurang luwih ana wong 45. Biasane anggota Sa’Unine padha ngumpul lan latihan ana ing Museum Tembi Rumah Budaya.
Kira-kira tabuh lima sore ana iring-iringan pit onthel mandheg ing parkiran. Pranyata iring-iringan kuwi mau rombongan Sa’Unine sing arep pentas wektu iku. Sadurunge pentas, rombongan kuwi mau ngadani kegiatan pit-pitan bareng kanggo mengeti Hari Bumi sing dipengeti saben tanggal 27 April. [ 89 ]Rombongan iki mangkat saka Bugisan wetara tabuh telu sore lan bebarengan tumuju Alun-alun Kidul iki. Diandharake menawa pentas sore kuwi kanggo mengeti Hari Bumi. Wiwitane adicara iki dirancang sacara spontan. Rikala padha latihan ing Tembi, ing wanci padha ngaso rembugan sinambi crita ngalor ngidul lan banjur padha sarujuk arep ngiyayakake Hari Bumi. Diwiwiti kanthi pit-pitan banjur bebarengan ngatonake kaprigelane main alat musik gesek.
Sawise kabeh siap adicara diwiwiti. Pementasane dibukak kanthi lagu Sapu Lidi sing diaransemen dening Dimawan Krisnowo Adji sing biasa diundang Wawan. Sakawit aku ora bisa mbayangke, nonton musik neng bangunan tua Siti Hinggil, ana wit-wit gedhe lan kaganggu swara motor sing pada slira-sliri. Sanadyan ana swara motor nanging tetep wae pentas iki kelakon sukses lan lancar. Penonton tetep wae kesengsem anggone nyawang lan ngrungokake pentas musik iki. Sorak rame lan keplok sarta guyonan lan gojegan nambahi regenge swasana pamentasan iki. Pokoke, kahanan ing Alun-alun Kidul sore kuwi nges, regeng lan gayeng. Ing sela-selaning pamantasan ana sing ngiderake caping nyuwun saweran sinambi nawakake album sing asil produksine Sa’Unine lan Tembi Rumah Budaya.
Lagu seteruse yaiku Lagu Minang sing rancak lan riang, Paris Berantai sing diaransemen dening Oni Krisnerwinto, pimpinan Sa’Unine sing ora iso teka wektu kuwi. Dibacutke lagu dolanan ing antarane Gundhul-gundhul Pacul, Jaranan, Cublak-cublak Suweng, lagu-lagu iki diaransemen dening Wawan. Sing nggumunake, lagu dolanan iki dimainake nganggo musik pizzicato kanthi teknik pethikan. Njalari para penonton padha keplok manut ing wiramane musik.
Pamentasan ditutup kanthi lagu Padhang Bulan sing diaransemen dening Wawan uga. Wektu iku ora kabeh anggotane melu pentas. Ana wong lima nabuh cello, Wong papat nabuh viola, sing nabuh contrabass wong siji lan wong enem pemain biola. Nadyan ora lengkap, nanging tetep gayeng, regeng lan kompak. [ 90 ]Aku ora ngira, musik klasik sing biasane mung isa ditonton neng gedung, pranyata isa ditonton ing pelataran Alun-Alun Kidul. Malah pentase katon santai lan disambi gegojegan. Aku rumangsa ora rugi diajak Elgar nonton pentas iki. Jan, ora nyangka lan ora ngira dene musik klasik bisa ditonton dening wong biasa.
Kapan maneh ana pentas kanya ngene iki, aku mesthi kudu nonton maneh. Tiba’e, uapik tenan.
- [ 91 ]BOCAH-BOCAH KEMUSUK SEJATI
- [ 91 ]
Para puspitaning bangsa pancen wis padha gugur 66 taun kepungkur. Ananging gregete perjuangan warga Kemusuk tetep makantar-kantar ning ati. Dusun Kemusuk, Desa Argomulyo, Kecamatan Sedayu, Kabupaten Bantul iki salah sijine dusun kang nglairake bocah-bocah kondhang. Kemusuk uga nduweni brana awujud sejarah masyarakat nglawan Walanda. Minangka tetenger sejarah, upamane awujud Monumen Setu Legi kang kabangun ing ngarep Bale Desa Argomulyo. Tetenger liyane awujud Pasarean Somenggalan, yaiku papan kanggo ngubur para puspita bangsa saka Dusun Kemusuk. Para leluhure warga Kemusuk uga disareake ana ing kana. Uga klebu anak turune Mbah Wongso Menggala, deweke dadi cikal bakale Dusun Kemusuk iki kang mapan ana ang pinggir lor-kulon Kabupaten Bantul.
Nanging sakliyane awujud tetenger monumen lan pasarean, bukti gregete perjuangan warga Kemusuk uga awujud tokoh-tokoh sing pantes nyandhang sesebutan “Bocah-Bocah Kemusuk Sejati”. Warga Kemusuk kondhang dadi warga kang ora gampang luluh karo musuh. Panglawane warga Kemusuk awujud paprangan karo saradhadhu mungsuh. Warga Kemusuk bisa golong-gilig nglawan Walanda, mula bisa nelukake kridhane prajurit Walanda.
Kemusuk sing mlebu wewengkon Kalurahan Argomulyo iki bisa nglairake bocah-bocah kang migunane tumrap bangsa [ 92 ]Indonesia, antarane Soeharto, Probosutedjo, Notosoewito, lan liya-liyane. Bocah-bocah iki bisa mbuktekake bektine marang negara lan bisa ndadekake Argomulyo meninaka desa kang aman, ayem, lan tentrem. Dhusun Kemusuk ora mung gawe mongkog atine wargane, nanging paseduluran warga siji lan sijine iki pancen dipratekakake. Ora mokal yen Kemusuk bisa dadi dhusun kang wargane sarwa rukun lan lung-tinulung.
Soeharto, lair ana ing Kemusuk tanggal 8 Juni 1921. Wektu isih bocah, dheweke kerep dolan ing sawah. Ora ngira dheweke bakal dadi wong nomer siji ana ing negarane (Indonesia). Soeharto uga seneng golek welut ana ing sawah, banjur digawa bali. Yen mangkat menyang sawah, Soeharto (cilik) iki biyasane numpak pundhake bapakne. Dheweke uga seneng numpak kebo kang lakune alon-alon. Kacarita, ora diseja, Soeharto cilik ngulu dhuwit kricik (setengah sen), nganti kleleden lan gawe geger warga desane. Iku dadi bukti menawa Soeharto ditresnani ing tanah kelairane.
Harto pancen bocah Kemusuk sejati. Ngancik nom-noman, dheweke dadi tentara, sengkud ing saben paprangan nglawan penjajah. Nalika perang gerilya, dheweke dadi pangarsa satuan Brigade 10, pangkate Letkol. Bocah Kemusuk iki uga mangarsani Serangan Oemoem 1 Maret 1949. Sing luwih misuwur yaiku nalika Pak Harto dadi presiden Republik Indonesia sing paling suwe, kurang luwih 32 taun. Isih akeh pagaweyan becike Soeharto sing migunani tumrap bangsa lan negara. Dheweke uga tau entuk tandha pangalembana saka FAO lan aweh pidhato ing parepatan PBB. Soeharto ngrumangsani menawa pangabdine marang negara ora bakal muspra. Dheweke ya ora ngira bakal dadi pangarsaning negara kang disuyudi dening warga Indonesia. Bocah Kemusuk sejati sing kapindho yaiku Probosutedjo, kelairan taun 1930. Nalika cilik, Tedjo kondhang nakale. Upamane dheweke senengane ora keklamben (mung kathokan). Wektu enom, Tedjo wis ora duwe bapak lan ibu. Bapakne gugur ditembak Walanda, pas ana ing sirah, nalika Jemuwah kliwon, 7 Januari [ 93 ]1949, wektu yuswane 45 taun. Merga gugur ing paprangan, jisime kepeksa disarekake tanpa disuceni.
Sedina-dinane Tedjo angon kewan ing sawah. Senajan nakal, dheweke uga kondhang kendel lan kukuh. Wektu isih bocah, dheweke wis wani melu perang, lan dadi mata-mata wektu perang gerilya kang dipangarsani dening Soeharto.
Sawise perang pungkasan, sing nglibatake laskar-laskar saka Sumber (cedhak Kemusuk), kahanane Dhusun Kemusuk saya tentrem. Wektu bali ana ing dhusun asale, Tedjo kelingan marang bapak lan ibune, sedulur-sedulure, lan kanca-kancane sing wis gugur dari korban perang. Kanggo tetenger perjuangane para puspita bangsa iku, Probosutedjo kepengen ambangun monumen pendhidhikan amarga pendhidhikan iku paling wigati kanggo majuning bangsa lan negara.
Wektu wis madeg kulawarga dhewe, Probosutedjo sakulawarga pindhah ana ing Sumatra. Dheweke dadi guru ing Pematang Siantar. Uripe Tedjo lan kulawargane ing kana mung paspasan. Dheweke bajur pindhah ing Jakarta. Neng kana Tedjo miwiti dadi wirausahawan. Kanthi ulet lan trampil, Probosutedjo saiki dadi pengusaha sukses lan misuwur.
Notosoewito mataun-taun dadi lurah ing Argomulyo. Pak Noto—mengkono wargane ngaturi asmane—dadi panutane warga Kemusuk. Kurang luwih 20-an taun dheweke ngabdi dadi lurah. Notosoewito lair ing Kemusuk, tanggal 14 Juli 1936. Pangabdine Pak Noto disorohake kanggo desane. Dheweke ora mung mujudake Kemusuk dadi dhusun kang ayom-ayem lan tentrem, nanging uga sakukuban Argomulyo dadi desa kang maju lan ngrembaka.
“Aku cukup manggon ing kene wae. Aku seneng manggon ing kene. Saya arep njaga kabeh sing ana ing desa iki,” ujare Notosoewito kanthi blak-blakan. Dheweke ora duwe angen-angen liyane kejaba tetap njaga kaguyuban warga desane, gawe pengajian rutin seminggu sepisan, lan dadi warga negara kang biasa-biasa wae.
Tandha bektine para puspita bangsa ora dadi muspra. Perjuangane para pahlawan kang mbelani negara pancen murakabi [ 94 ]kanggo rakyat Indonesia. Gregete para pahlawan lan kekendelane nglawan panjajah bisa mujudake apa kang dadi angen-angene warga Indonesia. Tanggal 17 Agustus 1945 dikumandhangake kamardikane bangsa Indonesia. Kanggo mujudake kamardikan iku ora gampang lan ora murah. Bangsa Indonesia uga tetumbal bandha lan nyawa.
Bocah-bocah Kemusuk sejati uga ngorbanake tenaga lan apa wae sing bisa kanggo njaga kamardikaning Indonesia. Kanthi sregep lan niyat maju, para “bocah Kemusuk sejati” bisa dadi wong-wong kang kasil lan migunani. Ora mung Pak Harto, Probosutedjo, lan Notosoewito sing dadi bocah Kemusuk sejati. Akeh bocah-bocah liyane sing pantes anyandhang sesebutan “bocah Kemusuk sejati”.
TULISAN SING PANTES, CEPLES, NGES
Yohanes Siyamto
Feature: sarwa ringkes
Feature ing jagading panulisan media abasa Jawa bisa disebut minangka salah sawijining cakrik utawa gagrag anyar. Awujud artikel mirunggan bisa uga awujud pawarta. Nulis pawarta lumrah, cukup adhedhasar prinsip 5W + 1 H. Dene menawa nulis feature kejaba migunakake prinsip dhasar ambabar kabar mau, isih kudu ditambahi bab-bab liya, amrih pawarta mau rinasa pantes, ceples, nges lan mengku teges.
R, Masri Masri Sareb Putra jroning buku Teknik Menulis Berita dan Feature ngandharake senadyan akeh tetembungan kanggo njlentrehake babagan feature, nanging sacara umum myebutake menawa feature yaiku karangan khas. Yen mung disebut minangka karangan khas, mesthi wae durung patia cetha. Mula saka buku kuwi lan sumber-sumber liya bisa kaundhuh sawijining pituduh menawa feature yaiku artikel kreatif, kadang kala subyektif, amrih sing padha maca seneng lan aweh kabar marang para maos ngenani sawijining kadadeyan, kahanan utawa babagan panguripan.
Amarga tulisan sing pantes, ceples, nges lan mengku teges iki, mula tulisan kang awujud feature dadi salah sawijining tulisan unggulan ing media cetak. Media eletronik bisa ngoyak pawarta sarwa ringkes lan cepet, dene media cetak mbutuhake wektu [ 96 ]kang luwih dawa kanggo mujudake pawarta. Krana wektu kang luwih dawa iki, mula media cetak kalah cepet yenkatandhing karo media elektronik. Kanggo narik kawigaten tumrap para maos mau, mula media cetak banjur ngandhar tulisan kanthi wutuh, jlentreh amba lan dawa awujud feature. Kanthi tembung liya, feature kang becik lan penuh daya tarik bisa dadi unggulan tumrap media cetak.
Dawa lan cendhake tulisan ora dadi ukuran tumrap ala beciking feature. Bakune sawijining feature kudu wutuh, nambah wawasan lan bisa nyenengake para maos. Bisa diarani tulisan feature saora-orane bisa gawe marem lan ndudut atine para maos.
Kanggo mujudake tulisan sing wutuh, nambah wawasan lan ndudut ati mula ora gampang. Mbutuhake teknik utawa cara-cara taratmtu. Mula sadurunge nulis feature, panulis kudu nemtoake luwih dhisik apa tema kang bakal kaangkat, nglumpukake bahan tulisan lan banjur wiwit nulis.
Tema apa wae bisa kangkat dadi tullisan feature ing antarane profil (personal), sejarah, pengalaman (petualangan), mangsa, papan, lan akeh maneh liyane. Dene anggone golek bahan tata carane uga maneka warna. Ing antarane wawancara, maca buku ing perpustkaan (studi pustaka) lan bisa uga migunakake teknologi informasi kanthi browsing ing internet. Sawise kabeh bahan wis nyukupi, banjur wiwit ditulis.
Sing perlu digatekake, ana padha lan bedane anatarane feature karo cerita (cekak, sambung lan novel). Kekarone arupa tulisan sing wujude cerita. Bedane, tulisan cerita kuwi murni fiksi asiling pangentha-entha lan ora nyata. Dene cerita sing ditulis ing feature kudu nyata adhedasar –fakta— kadadeyan lan kahanan kang dumadi tenan. Ora bisa mung dikarang lan ora kena mung ngayawara.
Pengalaman nyata nulis feature
Sajroning udakara rong sasi –Juni lan Juli 2011– panulis makarya bareng Bapak P. Ari Subagyo antuk pengalaman nyata ing babagan nulis feature. Ing adicara Bengkel Bahasa dan Sastra [ 97 ]kanggo para siswa SMA sing dipandhegani dening Balai Bahasa
Yogyakarta.
Kanthi migunakake metode workshop, para siswa sing babar blas durung nate gawe karya tulis –basa Jawa— awujud feature, sethithik mbaka sethitik tepung lan ngerti carane nulis lan bisa banjur bisa nulis feature. Panulis rumangsa bombong lan mongkog, dene para siswa mau kabeh bisa gawe lan ngumpulake tulisane. Amarga lagi wae njajal lan bisa nulis sepisanan, mesthi wae ing babagan tata tulis, ejaan, diksi lan gaya bahasa isih akeh kudu dituntun lan dibenakke. Sing cetha ing gladhen iki penulis
ngujarake utawa menehi kebebasan, supaya para siswa ora wedi
medharake gagasan saka bahan kang wis ana banjur wani mujudake tulisan. Bab ala becike mengko bisa dikoreksi lan didandani.
Apa kang dakpikirake numusi, yaiku para siswa mesthi bakal kangelan utawa luput ing babagan tata tulis lan ejaan. Tuladhane akeh para siswa sing ora bisa mbedakake antaraning “o” lan “a”, “ta” lan “tha”, “da” lan “dha”, “i” lan “e”, lan sapanunggalane. Bab iki kacetha rikala para siswa padha gladhen lan isih dakprangguli kanthi kaluputan sing kuranng luwih padha, rikala ngedit tugas akhire para siswa sing bakal kababar minangka antologi.
Panutup
Muga-muga pengalaman nyata sing wis dalami dening para siswa jroning gladhen nulis feature ora mung mandheg kanthi kababaring tulisan minangka antologi. Pengalaman iki muga dadi pancatan kanggo tetep sregep sinau lan nyoba nulis apa wae sing
migunani tumrap dhiri pribadi, pepadha lan tansah bisa ngluhurake Gusti.
Muga dadi sarana uga kanggo njaga murih ngrembaka lan lestarining basa Jawa. Muga tansah migunani. Nuwun.
[ 98 ]BIODATA PESERTA BENGKEL BAHASA JAWA SMA/SMK/MA NEGERI DAN SWASTA
KABUPATEN BANTUL
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
Adik Nurul Ummah, lahir di Bantul,
2 November 1994. Sekolah di SMA Negeri 1 Sewon, Jalan Parangtritis km 5, Sewon, Bantul, telepon 374459. Alamat rumah: Mojosari, Baturetno, Banguntapan, Bantul, telepon 661467. HP 085743444167
2.| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
Andina Kartika Rahmawati, lahir di
Sleman, 27 April 1995. Sekolah di SMK Negeri 1 Sedayu, Pos Kemusuk, Sedayu, Bantul, telepon 798084. Alamat rumah: Karanganjir, Sumberarum, Moyudan, Sleman. HP 085643396041
3.| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
Nurma Puspitasari, lahir di Bantul, 6
Oktober 1994. Sekolah di SMK Negeri 1 Bantul, Jalan Parangtritis km 11, Sabdodadi, Bantul, telepon. Alamat rumah: Ponggok II, Trimulyo, Jetis, Bantul. HP 087839007671
4.| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
Siska Arrumona Las Sunarya, lahir di Bantul, 29 Desember 1994. Sekolah di SMA Negeri 1 Bantul, Jalan Wakhid Hasyim, Bantul, telepon 367547. Alamat rumah: Soropadan,
Tirtomulyo, Kretek, Bantul. HP 085725751967 [ 99 ]| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
5. Dina Septiarini, lahir di Lotim, 11
September 2011. Sekolah di SMA Negeri 1 Jetis, Kertan, Sumberagung, Jetis, Bantul, telepon 765607. Alamat rumah: Nogosari, Sumberagung, Jetis, Bantul. HP 085878158201
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
6. Veti Melani, lahir di Gunugkidul, 28 Desember 1994. Sekoalh di SMA Negeri 1 Pleret, Kedaton, Pleret, Bantul, telepon 7116950. Alamat rumah: Terbah, Terbah, Patuk, Gunungkidul. HP 087839087394
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
7. Arif Agus Setiawan, lahir di Bantul, 11 Agustus 1994. Sekolah di MAN Sabdodadi, Bantul, Jalan Parangtritis km 10,5, Bantul, telepon 367158. Alamat rumah: Karang RT 09, Puton, Trimulyo, Jetis, Bantul, telepon 7191336. HP 081802715508
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
8. Iin Yuliyanti, lahir di Bantul, 27 Juli 1995. Sekolah di SMA Negeri 1 Kasihan, Jalan Bugisan Selatan, Kasihan, Bantul, telepon 376067. Alamat rumah: Senggotan, Tirtonirmolo, Kasihan, Bantul. HP 081904122207
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
9. Fitria Hidayatu Attoyibah, lahir di Yogyakarta, 15 Maret 1995. Sekolah di SMA Negeri 2 Banguntapan, Glondong, Wirokerten, Banguntapan, Bantul, telepon 7471879. Alamat rumah: Brojogaten, Baturetno, Banguntapan,
Bantul, telepon 4353617. HP 085640422065 [ 100 ]| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
10. Riga Yuliyanto, lahir di Bantul, 30 Juli 1995. Sekolah di SMK Muhammadiyah 1 Bantul, Jalan Parangtritis km 12, Manding, Trirenggo, Bantul, telepon 7480038. Alamat rumah: Nengahan, Trimurti, Srandakan, Bantul. HP 085640452195
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
11. Desi Widyastuti, lahir di Bantul, 1 Desember 1993. Sekolah di SMA Muhammadiyah 1 Bantul, Jalan Urip Sumoharjo 04/a, Bantul, telepon 367575. Alamat rumah: Candran, Kebonagung, Imogiri, Bantul. HP 083869955810
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
12. Hevin Elma Artiningrum, lahir di Sleman, 27 Mei 1994. Sekolah di SMA Negeri 1 Sedayu, Argomulyo, Sedayu, Bantul, telepon 798487. Alamat rumah: Perum Bale Asri J-8, Perengdawe, Balecatur, Gamping, Sleman, telepon 7878389. HP 0818277045
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
13. Dwi Nur Susanti, lahir di Bantul, 7 September 1993. Sekolah di SMA Negeri 2 Bantul, Jalan R.A. Kartini, Trirenggo, Bantul, telepon 367309. Alamat rumah: Paden, Mulyodadi, Bambanglipuro, Bantul. HP 081903784705
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
15. Vitria Ananda, lahir di Bantul, 3 Maret 1995. Sekolah di SMK Negeri 2 Sewon, Jalan Parangtritis km 7, Sewon, Bantul, telepon 6463472, 6463033. Alamat rumah: Peleman, Bangunjiwo, Kasihan, Bantul. HP 081804295695
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
16. Selvia Budi Prasanti, lahir di Bantul, 17 Maret 1995. Sekolah di SMA Stella Duce Bantul, Ganjuran, Sumbermulyo, Bambanglipuro, Bantul, telepon 367139. Alamat rumah: Gayaman, Mulyodadi, Bambanglipuro, Bantul. HP 087838498494
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
17. Tri Roso Nurvita, lahir di Bantul, 5 Mei 1994. Sekolah di SMA Negeri 1 Pajangan, Kedung, Guwosari, Pajangan, Bantul, telepon 7480581. Alamat rumah: Pringgading, Guwosari, Pajangan, Bantul. HP 085743143411
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
18. Nur Astri Mitayani, lahir Yogyakarta, 19 Mei 1994. Sekolah di SMA Negeri 1 Banguntapan, Baturetno, Banguntapan, Bantul, telepon 373824. Alamat rumah: Jalan Wonosari km 6,5, Demblaksari 05, Baturetno, Banguntapan, Bantul. HP 085747537423
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
20. Restu Widiyati, lahir di Bantul, 8 Maret 1995. Sekolah di SMA Muhammadiyah Sewon, Mredo Jetak, Bangunharjo, Sewon, Bantul, Telepon 4396249. Alamat rumah: Karangnongko, Sumberagung, Jetis, Bantul. HP 087738170164
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
21. Uning Lia Nia, lahir di Bantul, 9 September 1994. Sekolah di SMA Negeri 1 Kretek, Genting, Tirtomulyo, Kretek, Bantul, telepon 7494083. Alamat rumah: Busuhan, Tirtosari, Kretek, Bantul. HP 081804179139
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
22. Nurul Ari Subekti, lahir di Bantul, 1 Januari 1994. Sekolah di SMA Negeri 1 Piyungan, Karanggayam, Sitimulyo, Piyungan, telepon 4353269. Alamat rumah: Bawuran, Pleret, Bantul. HP 085793580631
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
23. Fairuz Chrisvianova, lahir di Jakarta, 18 Maret 1994. Sekolah di SMK Negeri 2 Kasihan, Jalan P.G. Madukismo, Bugisan, Bantul, telepon 7471451. Alamat rumah: Jalan K.H. Abdul Malik 56, Purwokerto Timur.
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
24. Tri Lestari Wulandani, lahir di Sleman, 5 Januari 1994. Sekolah di SMA Negeri 1 Sedayu, Argomulyo, Sedayu, Bantul, telepon 798487. Alamat rumah: Nyamplung, Balecatur, Gamping, Sleman. HP 083869835100
102
~ Bantul Sangsaya Pinunjul ~ [ 103 ]| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
25. Rifki Nurani Indra Pratiwi, lahir di Kulonprogo, 11 April 1995. Sekolah di SMK 1 Negeri Kasihan, Jalan P.G. Madukismo, Bugisan, Kasihan, Bantul, telepon 374467. Alamat rumah: Tanjunggunung RT 025/RW 09, Tanjungharjo, Nanggulan, Kulonprogo. HP 085228183971 [ 104 ] [ 97 ]kanggo para siswa SMA sing dipandhegani dening Balai Bahasa Yogyakarta.
Kanthi migunakake metode workshop, para siswa sing babar blas durung nate gawe karya tulis – basa Jawa — awujud feature, sethithik mbaka sethitik tepung lan ngerti carane nulis lan bisa banjur bisa nulis feature. Panulis rumangsa bombong lan mongkog, dene para siswa mau kabeh bisa gawe lan ngumpulake tulisane. Amarga lagi wae njajal lan bisa nulis sepisanan, mesthi wae ing babagan tata tulis, ejaan, diksi lan gaya bahasa isih akeh kudu dituntun lan dibenakke. Sing cetha ing gladhen iki penulis ngujarake utawa menehi kebebasan, supaya para siswa ora wedi medharake gagasan saka bahan kang wis ana banjur wani mujudake tulisan. Bab ala becike mengko bisa dikoreksi lan didandani.
Apa kang dakpikirake numusi, yaiku para siswa mesthi bakal kangelan utawa luput ing babagan tata tulis lan ejaan. Tuladhane akeh para siswa sing ora bisa mbedakake antaraning “o” lan “a”, “ta” lan “tha”, “da” lan “dha”, “i” lan “e”, lan sapanunggalane. Bab iki kacetha rikala para siswa padha gladhen lan isih dakprangguli kanthi kaluputan sing kuranng luwih padha, rikala ngedit tugas akhire para siswa sing bakal kababar minangka antologi.
Panutup
Muga-muga pengalaman nyata sing wis dalami dening para siswa jroning gladhen nulis feature ora mung mandheg kanthi kababaring tulisan minangka antologi. Pengalaman iki muga dadi pancatan kanggo tetep sregep sinau lan nyoba nulis apa wae sing migunani tumrap dhiri pribadi, pepadha lan tansah bisa ngluhurake Gusti.
Muga dadi sarana uga kanggo njaga murih ngrembaka lan lestarining basa Jawa. Muga tansah migunani. Nuwun.
- ) Kaentha-entha adhedhasar makalah Serba-Serbi Menulis Feature, P. Ari
Subagyo lan Teknik Menulis Berita & Feature, R. Masri Sareb Putra,
Indeks, Jakarta 2006. [ 98 ]BIODATA PESERTA BENGKEL BAHASA JAWA
SMA/SMK/MA NEGERI DAN SWASTA
KABUPATEN BANTUL| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
1. Adik Nurul Ummah, lahir di Bantul, 2 November 1994. Sekolah di SMA Negeri 1 Sewon, Jalan Parangtritis km 5, Sewon, Bantul, telepon 374459. Alamat rumah: Mojosari, Baturetno, Banguntapan, Bantul, telepon 661467. HP 085743444167
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
2. Andina Kartika Rahmawati, lahir di
Sleman, 27 April 1995. Sekolah di SMK Negeri
1 Sedayu, Pos Kemusuk, Sedayu, Bantul,
telepon 798084. Alamat rumah: Karanganjir,
Sumberarum, Moyudan, Sleman.
HP 085643396041
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
3. Nurma Puspitasari, lahir di Bantul, 6 Oktober 1994. Sekolah di SMK Negeri 1 Bantul, Jalan Parangtritis km 11, Sabdodadi, Bantul, telepon. Alamat rumah: Ponggok II, Trimulyo, Jetis, Bantul. HP 087839007671
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
4. Siska Arrumona Las Sunarya, lahir di Bantul, 29 Desember 1994. Sekolah di SMA Negeri 1 Bantul, Jalan Wakhid Hasyim, Bantul, telepon 367547. Alamat rumah: Soropadan,
Tirtomulyo, Kretek, Bantul. HP 085725751967 [ 99 ]| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
5. Dina Septiarini, lahir di Lotim, 11 September 2011. Sekolah di SMA Negeri 1 Jetis, Kertan, Sumberagung, Jetis, Bantul, telepon 765607. Alamat rumah: Nogosari, Sumberagung, Jetis, Bantul. HP 085878158201
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
6. Veti Melani, lahir di Gunugkidul, 28 Desember 1994. Sekoalh di SMA Negeri 1 Pleret, Kedaton, Pleret, Bantul, telepon 7116950. Alamat rumah: Terbah, Terbah, Patuk, Gunungkidul. HP 087839087394
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
7. Arif Agus Setiawan, lahir di Bantul, 11 Agustus 1994. Sekolah di MAN Sabdodadi, Bantul, Jalan Parangtritis km 10,5, Bantul, telepon 367158. Alamat rumah: Karang RT 09, Puton, Trimulyo, Jetis, Bantul, telepon 7191336. HP 081802715508
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
8. Iin Yuliyanti, lahir di Bantul, 27 Juli 1995. Sekolah di SMA Negeri 1 Kasihan, Jalan Bugisan Selatan, Kasihan, Bantul, telepon 376067. Alamat rumah: Senggotan, Tirtonirmolo, Kasihan, Bantul. HP 081904122207
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
10. Riga Yuliyanto, lahir di Bantul, 30 Juli 1995. Sekolah di SMK Muhammadiyah 1 Bantul, Jalan Parangtritis km 12, Manding, Trirenggo, Bantul, telepon 7480038. Alamat rumah: Nengahan, Trimurti, Srandakan, Bantul. HP 085640452195
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
11. Desi Widyastuti, lahir di Bantul, 1 Desember 1993. Sekolah di SMA Muhammadiyah 1 Bantul, Jalan Urip Sumoharjo 04/a, Bantul, telepon 367575. Alamat rumah: Candran, Kebonagung, Imogiri, Bantul. HP 083869955810
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
12. Hevin Elma Artiningrum, lahir di Sleman, 27 Mei 1994. Sekolah di SMA Negeri 1 Sedayu, Argomulyo, Sedayu, Bantul, telepon 798487. Alamat rumah: Perum Bale Asri J-8, Perengdawe, Balecatur, Gamping, Sleman, telepon 7878389. HP 0818277045
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
13. Dwi Nur Susanti, lahir di Bantul, 7 September 1993. Sekolah di SMA Negeri 2 Bantul, Jalan R.A. Kartini, Trirenggo, Bantul, telepon 367309. Alamat rumah: Paden, Mulyodadi, Bambanglipuro, Bantul. HP 081903784705
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
14. Endra Wahyu Wibowo, lahir di Bantul, 11 April 1994. Sekolah di SMK “Putra Tama” Bantul, Jalan M.G.R. Sugiyapranooto 2, Bantul, telepon 367420. Alamat rumah: Gempolan
Kulon RT 01, Trirenggo, Bantul [ 101 ]| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
15. Vitria Ananda, lahir di Bantul, 3 Maret 1995. Sekolah di SMK Negeri 2 Sewon, Jalan Parangtritis km 7, Sewon, Bantul, telepon 6463472, 6463033. Alamat rumah: Peleman, Bangunjiwo, Kasihan, Bantul. HP 081804295695
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
16. Selvia Budi Prasanti, lahir di Bantul, 17 Maret 1995. Sekolah di SMA Stella Duce Bantul, Ganjuran, Sumbermulyo, Bambanglipuro, Bantul, telepon 367139. Alamat rumah: Gayaman, Mulyodadi, Bambanglipuro, Bantul. HP 087838498494
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
17. Tri Roso Nurvita, lahir di Bantul, 5 Mei 1994. Sekolah di SMA Negeri 1 Pajangan, Kedung, Guwosari, Pajangan, Bantul, telepon 7480581. Alamat rumah: Pringgading, Guwosari, Pajangan, Bantul. HP 085743143411
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
18. Nur Astri Mitayani, lahir Yogyakarta, 19 Mei 1994. Sekolah di SMA Negeri 1 Banguntapan, Baturetno, Banguntapan, Bantul, telepon 373824. Alamat rumah: Jalan Wonosari km 6,5, Demblaksari 05, Baturetno, Banguntapan, Bantul. HP 085747537423
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
20. Restu Widiyati, lahir di Bantul, 8 Maret 1995. Sekolah di SMA Muhammadiyah Sewon, Mredo Jetak, Bangunharjo, Sewon, Bantul, Telepon 4396249. Alamat rumah: Karangnongko, Sumberagung, Jetis, Bantul. HP 087738170164
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
21. Uning Lia Nia, lahir di Bantul, 9 September 1994. Sekolah di SMA Negeri 1 Kretek, Genting, Tirtomulyo, Kretek, Bantul, telepon 7494083. Alamat rumah: Busuhan, Tirtosari, Kretek, Bantul. HP 081804179139
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
22. Nurul Ari Subekti, lahir di Bantul, 1 Januari 1994. Sekolah di SMA Negeri 1 Piyungan, Karanggayam, Sitimulyo, Piyungan, telepon 4353269. Alamat rumah: Bawuran, Pleret, Bantul. HP 085793580631
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
23. Fairuz Chrisvianova, lahir di Jakarta, 18 Maret 1994. Sekolah di SMK Negeri 2 Kasihan, Jalan P.G. Madukismo, Bugisan, Bantul, telepon 7471451. Alamat rumah: Jalan K.H. Abdul Malik 56, Purwokerto Timur.
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
25. Rifki Nurani Indra Pratiwi, lahir di Kulonprogo, 11 April 1995. Sekolah di SMK 1 Negeri Kasihan, Jalan P.G. Madukismo, Bugisan, Kasihan, Bantul, telepon 374467. Alamat rumah: Tanjunggunung RT 025/RW 09, Tanjungharjo, Nanggulan, Kulonprogo.
HP 085228183971 [ 104 ] [ 105 ]| Sawiji gambar kuduné katon ing pérangan iki. Yèn kowé bisa njangkepi, deleng Wikisumber:Paugeran gambar lan Pitulung:Nambah gambar kanggo panuntun. |
Rodha Telu
Antologi Drama Basa Jawa [ 106 ] [ 107 ]Rohmaida Lestari
SMK Negeri 1 Bantul
PARAGA:
- USMAN
- MBOK RUS
- RATMI
- DASILAH
- MBAH SOLIKHIN
- NING
- PAK RT
- PAK DUKUH
ADEGAN I
ING LINCAK EMPRING NGAREP OMAH GEDHEK. ING WAYAH SORE. ING LINCAK ANA PIRING KANG ISINE THIWUL. MBOK RUS NUTU GAPLEK NGANGGO LESUNG. USMAN MULIH SAKA SAWAH NGGAWA PACUL.
| 01. | USMAN | : | Hoalah… ngelihe…….. jan. |
| 02. | MBOK RUS | : | Iya le, iki lho… ndang dimaem dhisik! (ngulungke piring isi thiwul) |
| 03. | USMAN | : | Panganan apa iki mbok? Saben dina mung mangan thiwul. |
| 04. | MBOK RUS | : | Kabeh iki… nak wis karepaning Gusti kudu ditampa.Ora kudu mangan sega, mangan thiwul e uwis cukup…. |
| 05. | USMAN | : | Ditampanggih ditampa mbok, nanging nggih mboten banjur saben dinten mangan thiwul Mbok... Mbok... |
| 06. | MBOK RUS | : | Eee... alah le... kowe kuwi wis gedhe kudune wis dong. |
| 07. | USMAN | : | Jaman saiki ki kudune wis mangan sega Mbok... |
| 08. | MBOK RUS | : | Eee... alah le... kowe ki bisa kuliah we wis beja! |
| 09. | USMAN | : | Yen ora ana sega, mbok wis rasah madhang, wis wareg ro urip mlarat. |
| 10. | MBOK RUS | : | Cah gedhe kok mutungan. Yoh wis le, pacule diwenehake mburi kana, geg adus! Sing penting simbok wis njagani pangan, yen gelem panganen, yen ora ya sakarepmu. |
| 11. | USMAN | : | Nyuwun pangapunten Mbok, wonten ingkang kula pingin matur marang Simbok. |
| 12. | MBOK RUS | : | Arep ngomong apa le? Le kadingaren. |
| 13. | USMAN | : | Ngonten Mbok, kula badhe medal kuliah |
| 14. | MBOK RUS | : | Arep ngapa? |
| 15. | USMAN | : | Kula kepengin mbecak Mbok. |
| 16. | MBOK RUS | : | Weh... aja!! |
| 17. | USMAN | : | Mboten napa-napa ta Mbok?! |
| 18. | MBOK RUS | : | Rapapa piye? Arep golek apa? |
| 19. | USMAN | : | Ben bisa mangan sega kaya kanca-kanca. |
| 20. | MBOKRUS | : | Ora...! Ora bisa! |
| 21. | USMAN | : | Lha napa ta Mbok? |
| 22. | MBOK RUS | : | Ora le! Ora isa! Yen kowe ora kuliah, mbesuk arep dadi apa kowe le? Ora isa! Simbok ora setuju! |
| 23. | USMAN | : | Mbok, niki sampun kewajiban kula satunggaling tiyang kakung ing keluarga niki. |
| 24. | MBOK RUS | : | Simbok tetep ora setuju! |
| 25. | USMAN | : | Kula pengin supados simbok saget dhahar sekul saben dinten. |
| 26. | MBOK RUS | : | Ora! Pokoke kuliah! |
| 27. | USMAN | : | Nanging mbok, bapak uga sampun wasiat supados kula njagarodhatelu niku. (ndudingi becak) |
| 28. | MBOK RUS | : | Iya le, nanging ora saiki. |
| 29. | USMAN | : | Banjur kapan? |
| 30. | MBOK RUS | : | Rampungna dhisik lehmu kuliah! |
| 31. | USMAN | : | Mboten mbok, kuliah ya mung bodho. |
ADEGAN II
MBOK RUS NUTU GAPLEK NGANGGO LESUNG. USMAN LUNGGUH NYEKEL PACUL. RATMI TEKA.
| 32. | RATMI | : | Wonten menapa ta Mbok? Kok rame-rame. |
| 33. | MBOK RUS | : | Kuwi lho nok kakangmu. |
| 34. | USMAN | : | Ora apa-apa dhik.. |
| 35. | RATMI | : | Lha pripun ta kang? |
| 36. | USMAN | : | Ngene lho dhik, Kowe setuju ora nak kakang mbecak? |
| 37. | RATMI | : | Lho lha napa mboten kuliah kang? |
| 38. | MBOK RUS | : | Nah, Lha yho kuwi nok, kakangmu kandhanane ngeyel |
| 39. | USMAN | : | aku tetep arep mbecak mbok! |
| 40. | RATMI | : | Lha menapa kang? Kok le mempeng pengin mbecak? |
| 41. | USMAN | : | Emm... ngene lho dhik, iki wasiate bapak, supaya kakang dadi pilot rodha telu iku lan kowe wae sing kuliah dhik, sing cetha pinter! |
| 42. | RATMI | : | Lha niku Mbok, alesane kakang nggih sae. Iya kang, kowe mbecak wae! |
| 43. | MBOK RUS | : | Kowe ki kepiye ta nok? Apa kowe ora mikir yen kakangmu ora lulus mbesuk arep dadi apa? |
| 44. | RATMI | : | Nanging niku sampun wasiate bapak lho Mbok. |
| 45. | MBOK RUS | : | Iya, nanging apa bener karepe rodha telu iku becak? |
| 46. | USMAN | : | Woo... lha nggih jelas Mbok, bener!!! |
| 47. | RATMI | : | Inggih mbok! Bener. |
| 48. | MBOK RUS | : | Simbok tetep ora setuju! |
| 49. | RATMI | : | Kakang sekolah ya mung ra tau munggah kok Mbok. Hihihi... apa maneh kuliah, ha mung ra lulus. |
51. MBOK RUS : Bocah saiki kandhanane ngeyel…!!! Simbok tetep ora setuju!!!
52. USMAN: Ya ben.
53. MBOK RUS : Tak ajar kowe le…!
54. RATMI: Aja…. Mbok…! Kang Usman tak cetot te wae… hihihi
ADEGAN III ING GETHEKAN PINGGIR DALAN DESA. ING WAYAH AWAN. MBAH SOLIKHIN LUNGGUH SINAMBI UDUT, USMAN NJEJERI MBAH SOLIKHIN.
55. USMAN: Mbah (Sinambi salaman)
56. MBAH SOLIKHIN : Huk… huk… huk… mbene le! Lungguh-lungguh kene!
57. USMAN: Nggih-nggih Mbah, nggih.
58. MBAK SOLIKHIN : Huk… huk… huk…
59. USMAN: Mbah…
60. MBAH SOLIKHIN : Iyo le, piye?
61. USMAN: Eeemmm… Anu Mbah..
62. MBAH SOLIKHIN : Huk… huk… huk… Anu ne piye?
63. USMAN: Ngonten Mbah, mbenjang Simbah mbecak mboten?
64. MBAH SOLIKHIN : Iya ta ya… lha piye Man?
65. USMAN: Mbok kula ndherek…
66. MBAH SOLIKHIN : Huk… huk… huk… arep ngapa Man?
67. USMAN: Lha nggih pados arta ta Mbah?
68. MBAH SOLIKHIN : Huk… huk… huk… apa ora kuliah?
69. USMAN: Sampun medal.
70. MBAH SOLIKHIN : Lho…lho…lho… .. lak ya durung lulus ta ?
71. USMAN: Lha nggih sagjane Mbah, kula pun jeleh Mbah, tuwa ing meja sekolah.
72. MBAH SOLIKHIN : Huk… huk… huk… Lho… Bapakmu biyen tau kandha yen kowe ki dikadang-kadang bisa lulus, paling ora “diploma”. [ 111 ]73. USMAN : Nanging bapak nate pesen supados kula njagi rodha telunipun bapak, nggih kula mbecak mawon ta Mbah? Apa iya yen wong gaweane nunggak kaya aku ki ora mung tuwa thog ing sekolah?
74. MBAH SOLIKHIN : Paling ora yen duwe gelar sarjana bisa luwih gampang golek gawean.
75. USMAN : Sami mawon Mbah, mbecak niku sampun dalane kula ben bisa urip makmur Mbah, ora kudu kuliah, dereng mesti sarjana-sarjana niku urip makmur.
76. MBAH SOLIKHIN: Huk… huk… huk… ora wani aku le yen kowe durung nembung Mbokmu.
77. USMAN: Mbok pareng ta Mbah!
78. MBAH SOLIKHIN: Ya… ya… ya Le… mbesuk mruput jam 6 ketemu ing prapatan wae. (klesak - klesik)
79. USMAN: Nggih Mbah, nuwun nggih Mbah… Kula manthuk rumiyin.
80. MBAH SOLIKHIN: Ya, le, ya…
81. USMAN: Nggo Mbah…
82. MBAH SOLIKHIN: Ya le ya… ha ha ha… (Usman lunga) Bocah kok kandhanane ngeyel.
ADEGAN IV' USMAN NINGGALAKE LINCAK LAN MBAH SOLIKHIN. NING LAN DASILAH BANJUR TEKA NGGOWO TAS BELANJAN. 83. NING : Mbaaaah , Kangmas Usman menapa ta Mbah? kayake ana perlu ya Mbah…?
84. DASILAH : Weki lehmu kemayu Ning.
85. NING : Ye… Ya ra ngono Mbak Das, aku lak ya pengen ngerti, gitu…
86. DASILAH : Ning ya rasah kemayu ngono.
87. NING : Ahh.. weki Mbak.
88. DASILAH : Yen ra ayu ki rasah kemayu… [ 112 ]89. NING : Piye je? Lha ya le kemayu ki amarga ra ayu. Ning saya ora ayu sing menging.
90. MBAH SOLIKHIN : Uwis-uwis… minggir-minggir! arep mulih aku. Huk… huk… huk…
91. NING : Lho, kowe sih Mbak, dadi mulih ta Mbah Solikhin? Aku kan dadi ora ngerti kangmas Usman sing bagus dhewe mau ngapa mau, hualah garagarane Mbak Das.
92. DASILAH : Aku ki ngerti wisan.
93. NING : Hah? Apa Mbak? Apa ?
ADEGAN V PAK RT MLAKU ING DALAN DESA. PAK RT MLAKU NYEDAKI DASILAH LAN NING MELU NGOMONGAKE USMAN.
94. PAK RT : Yu… yu… yu… ana apa yu?
95. NING : Mriki-mriki pak RT!
96. PAK RT : Iya… dhik Ning….
97. NING : Piye Mbak Das?
98. PAK RT : Ana apa ta?
99. DASILAH : Ngene lho, Usman ki metu le kuliah.
100. PAK RT : Lho, tenane?
101. DASILAH : We… lha ya tenan.
102. PAK RT : Lho, kenapa?!
103. DASILAH : Usman ki dipeksa leren kuliah lan dadi tukang becak supaya Ratmi dadi guru.
104. NING : Ah, mbok ra gawe-gawe, Mbak!
105. DASILAH : Gawe-gawe kepiya ta?
106. PAK RT : Tenane yu?
107. DASILAH : Eee… alah kapan aku tau ngapusi?
108. NING : Ra tau mbak.
109. DASILAH : Pancen ra tau.
110. NING : Ya, ning kerep.. jare arep nyomblangake aku ro kangmas Usman, ee… rasida-sida…
111. DASILAH : Durung wektune wae, aku ki wong tuwa, ngapa aku ngapusi? [ 113 ]112. NING : Tenan ta Mbak…?
113. DASILAH : Lha ya iya.
114. PAK RT: Iya, aku ya percaya kowe yu. Wah, mesakake Usman yu. Pilih sih kuwi.
115. NING : Ah, masa sih Mbak?
116. DASILAH : Kowe-kowe kuwi dha ora ngerti sapa Mbok Rus, ketarane wae alim, nyatane…. Hemz (menjep)
117. PAK RT : Wah, lapor marang pak dukuh wae! Iki jenenge EKS… EKS…. EKSLOIPITISAPI anak.
118. NING & DASILAH : EKSPLOITASI!
119. PAK RT : Nah… nah… kuwi maksude.
120. NING : Aduh… Kangmasku Usman mesakake.
121. DASILAH : Huh, Kangmas! Kangmas!
122. PAK RT : Wah, Mbok Rus ki pancen ora dong, mesakake Usman ta? Ora duwe masa depan, ya ra yu?
123. DASILAH : Ya rasah di mesakake, mbokne we ora mesakake, ngapa awake dhewe ribut-ribut mesakake
124. PAK RT : Iya ya, yu?
ADEGAN VI
MBOK RUS MLAYU MARANI DASILAH LAN KANCA-KANCANE
125. MBOK RUS : Astaghfirullah hal’adzim… Gusti Alloh… kowe-kowe mau dha ngrasani aku ya..? dha fitnah aku…?
126. DASILAH : Aku ki ra fitnah, iki ki nyata. Kabeh wis reti.
127. PAK RT : Inggih Mbok Rus!
128. DASILAH : Mbok, ora mungkin bocah saiki milih rekasa golek dhuwit yen ora wedi karo wong tuwane.
129. MBOK RUS : Nanging sing akon udu aku. Kuwi kekarepane Usman dhewe. [ 114 ]130. DASILAH : Haes, ra mungkin. Kowe kudune bisa menging.
131. MBOK RUS : Uwis, nanging Usman mboten ngandel.
132. NING : Aduh… Mbok Rus… Kasihan Kangmasku Usman. Mosok ya ora sekolah, aduh… aduh… Mas Usmanku sayang…
133. MBOK RUS : Aku ya uwis ngandhani dik Ning nanging kekarepane Usman ora bisa tak cegah.
134. PAK RT : Mbok panjengan saget dilaporake wonten Komnas HAM Mbok, niku jenenge meng… eks… ploi… piti…sapi anak, Nah…nah… mengeksploipitisapi anak, Mbok.
135. MBOK RUS : Nanging Pak RT, iki kekarepane Usman. Mbokna umure Usman wis cukup nggo kerja.
136. PAK RT : Tetep wae simbok salah, Usman durung lulus kok.
137. DASILAH : Wis Rus, rasah sok alim! Gaweane kudungan, tekone ra karuan. Pak RT, Ning, lambene Mbok Rus wis ra isa dipercaya
138. MBOK RUS : Apa? Tak suwek-suwek lambemu nak ngomong ora tata!
139. DASILAH : Uwis, ayo lapor Pak Dukuh!
140. PAK RT : Yuk…! Yuk…!
141. NING : Haduh… aku melu ra ya? Mesakake Mbok Rus, aduh piye iki?
142. DASILAH : Uwis ayo…
143. NING : Mbok… Rus… Mbok… Rus… tapi…
144. MBOK RUS : Gusti…. Pacoban apa iki? Apa pancen aku ora isa mulang anakku? Nanging Gusti, aku ya reti kekarepane anakku kuwi ya apik, senajan aku ora seneng. Lha kok nyatane dadi kaya mengkene? Ana wae kang ora rela yen aku ora rekasa Gusti… Aku tulungana!
ADEGAN VIII
ING NGAREP OMAHE PAK DUKUH. ING WAYAH AWAN. PADHA RAME-RAME MARANI PAK DUKUH . ING NGAREP OMAHE PAK DUKUH ANA KURSI-KURSI. [ 115 ]145. PAK RT : Kula nuwun pak dukuh...
146. PAK DUKUH : Ana apa pak RT?
147. PAK RT: Anu pak... niku lho... anu...
148. PAK DUKUH : Anu.. anu... anune kenapa?
149. PAK RT : Anu pak... nika lho... sssttt... anu
150. DASILAH : Haes... ngonten lho Pak Dukuh, kita mriki badhe matur yen Usman saniki mboten kuliah.
151. PAK DUKUH : Lha apa urusane ro aku? Kuwi hake Usman ta?!
152. NING : Tu kan Mbak...
153. DASILAH : Woo... lha nggih jelas wonten pak dukuh, nanging urusanipun dede kalih Usman.
154. PAK DUKUH : Lha banjur karo sapa?
155. DASILAH : Kalih Mbok Rus
156. PAK DUKUH: Kepiye ta iki? Kepiye? Lungguh kene sik! Wis, gek kepiye ceritane? Gek apa keperluane panjengan-panjengan niku mriki?
157. PAK RT : Wis, Mbak Das, gek critakna!
158. DASILAH: Pak, Usman menika le mekdal sekolah amargi dipeksa mbokne. Apa anak saiki gelem rekasa-rekasa golek dhuwit? Lak ya mokal ta pak? Makane, Pak Dukuh nglaporake mawon Mbok Rus wonten Mbale desa!
159. PAK DUKUH: Ora isa Das! Ora ana hubungane karo bale desa, kuwi urusane keluargane Mbok Rus. Kudune kowe-kowe kuwi dha ora melu campur.
160. DASILAH : Mboten saget pak, kita niki mesagake Usman, kudune sekolah. Eee ... malah dikon mbecak.
161. PAK RT : Eksploipitisapi, pak.
162. PAK DUKUH : Apa kadadeane bener mangkono? Aja-aja padha salah tampa. [ 116 ]163. DASILAH : Mboten Pak, Pak Dukuh kedah percaya kalih kula.
164. PAK DUKUH : Nanging buktimu apa?
165. DASILAH : Pak, kula tegasake malih, Usman menika pemuda kang taatmarang wong tuwa. Nggih jelas ta pak? Yen Usman niku nurut mboten mungkin yen metune sekolah adhedhasar kekarepan dhewe. Ora masuk akal.
166. PAK DUKUH : Yoh... tak uruse, besok bareng-bareng menyang omahe Mbok Rus!
167. PAK RT : Lapor wonten bale desa rumiyin mboten pak?
168. PAK DUKUH : Rasah ta ya.
169. DASLAH : Sesok wae!
170. PAK DUKUH : Mboten pak, mbenjang kudu sisan ggawa wong kalurahan
171. DASILAH : Lha kok malah takon?
172. PAK DUKUH : Du... kuh... e... ki aku po kowe?
173. DASILAH : Yo wis Mbak Das, ayo bali.
174. PAK RT : Nggih pun Pak. Pareng rumiyin.
175. NING : Iya... iya... Mbak Das... asbar Mbak.
176. PAK RT : Nggih pun Pak. Pareng rumiyin.
177. PAK DUKUH : Yo...
ADEGAN IX
ING RUANG MAKAN OMAHEUSMAN. ING WAYAH BENGI. USMAN LAN RATMI MANGAN BEBARENGAN.
178. RATMI : Alon... alon... kang.
179. USMAN : Iya dhik, wah lodhehe enak tenan.
180. RATMI : Walah... walah... kang... ning ya alon-alon ta ya?
181. USMAN : Wis ta dhik, rapapa. Kepiye kuliahmu dhik?
182. RATMI: Ra piye-piye kang. Alhamdulillah lancar-lancar wae kang.
183. USMA : Wo ya syukur, kakang melu seneng dhik.
184. RATMI : Kang, kowe ora gela dadi tukang becak? [ 117 ]185. USMA : Ngapa gela? Iki wis wasiate Bapak.
166. RATMI : Wasiate Bapak piye ta kang?
187. USMAN : Ora piye-piye dhik, wis gek maem sik. Lha Mimbok mau neng ngendi dhik?
188. RATMI : Embuh kang malah nandi.
1689. USMAN : Coba celuken dik!
190. RATMI Mbok... ? Mboke...........?
191. MBOK RUS (OS) : Apa nok?
192. RATMI : Niki dipadosi kakang. Yowis kang tak mlebu sinau dhisik.
193. USMAN : Yo dhik, sing sregep!
194. RATMI : Oke kang!
ADEGAN X
RATMININGGALAKERUANG MAKAN. MBOK RUSBANJUR TEKA.
195. USMAN : Mbok, sampun dhahar, Mbok?
196. MBOK RUS : Uwis.
197. USMAN : Lha wau saking pundi?
198. MBOK RUS : Ra nandi-nandi.
199. USMAN : Mbok, simbok tasih nesu kalih kula? Mbok, kula namung njagi amanahipun lan nglakoni kang diwasiatke Bapak.
200. MBOK RUS : Iya, Simbok ngerti, nanging kowe ora ngerti kedadeaning desa iki sasuwene seminggu iki.
201. USMAN : Lha wonten menapa, Mbok?
202. MBOK RUS : Tangga-tangga padha mitnah aku, para warga padha nesoni aku amarga kowe ora kuliah.
203. USMAN : Para warga mboten gadhah hak melu campur kudune.
204. MBOK RUS : Le, kowe ki elinga! Mbok manuta ro Simbok! Awake dhewe ki urip ing desa, nek gawe kekarepan aja sing aing-aing.
205. USMAN : Mbok, mboten amarga kula mboten manut marang Simbok, nanging niki amanahipun Bapak. [ 118 ] 206. MBOK RUS : Apa iya Simbok kudu dadi ngene ki? 207. USMAN : Warga namung salah tampa mbok, mbenjang kita jelaske.
208. MBOK RUS : Omonganmu ra bakal dirungokake, kabeh wis dha ngelek-elek aku, Iki merga lambene Dasilah.
209. USMAN : Mosok ngantos ngonten, Mbok?
210. MBOK RUS : Dadi kowe seneng yen Simbok diala-ala tangga? Diala-ala warga? Ngono?
211. USMAN : Nggih mboten ngonten Mbok, kula namung pengin nglakoni apa kang dipesen Bapak marang kula, Mbok.
212. MBOK RUS : Apa? Wasiat-wasiat? Wasiat sing ndadekake masalah? Nak manut aku malah nggawa kasil kang luwih apik, luwih mulya.
213. USMAN : Mbecak nggih mulya, sanes colong jupuk napa korupsi.
214. MBOK RUS : Ya ngerti, ning kowe ora kuliah kuwi Simbok malah dadi gendra. Diala-ala warga.
215. USMAN : Nyuwun pangapunten, menawa kula milih mboten kuliah niku saget damel Simbok nelangsa.
216. MBOK RUS : Mangkane mandeko lehmu mbecak!
217. USMAN : Kula mboten saget, Mbok!
218. MBOK RUS : Kowe seneng yen Simbokmu ajur digruduk wong sadesa?
219. USMAN : Mboten Mbok!
220. MBOK RUS : Pokoke kowe aja mbecak!
221. USMAN : Ampun ngonten niku Mbok!
222. MBOK RUS : Yen kowe tetep mbecak, Simbok patenana wae!
223. USMAN : Ampun ngonten ta Mbok!
ADEGAN XI
ING NGAREP OMAHE MBOK RUS. ING WAYAH SORE.
PAK DUKUH, PAK RT, DASILAH LAN NING MARA ING OMAHE MBOK RUS. PADHA CECELUK SINAMBI NGGEDHOG-NGGEDHOG LAWANG. [ 119 ]224. DASILAH : (Dhog...dhog...dhog...) Mbok Rus... 225. NING : Mbok Rus... 226. DASILAH : Metu Ruuussssssss...! 227. PAK RT : Mbok Rus... 228. PAK DUKUH : Tenang-tenang! Sabar! Sabar! Mbok Rus... Kula nuwun. 229. MBOK RUS (OS) : Nggih... mangke riyin.
ADEGAN XII
MBOK RUS METU SAKA NGOMAH
230. DASILAH : Ayo pak dukuh! Langsung digawa ing bele desa!
231. MBOK RUS : Pak, wonten napa niki?
232. PAK DUKUH : Wis rasah dha rame! Kula mriki amarga wonten laporan saka Mbak Das lan kanca-kanca iki kang kandha Usman metu kuliah.
233. DASILAH : Nggih pak, leres.
234. PAK DUKUH : Banjur krungu laporan meneh yen Usman metu amarga peksaane Mbok Rus.
235. PAK RT : Iyo pak, Bener...
236. MBOK RUS : Niki ingkang milih nggih Usman piyambak.
237. PAK DUKUH : Tenang Mbok..! Tenang...! Sanajan wis padha kumpul, Mbok Rus nyaritaake wae, piye kadadean sabenere supaya jelas.
238. DASILAH : Ora perlu pak, ora ana kang perlu diomongke, iki wis cetha yen Rus ki salah. Salah ya tetep salah.!
239. PAK RT : Inggih, ingkang leres Mbak Das!
240. NING : Ampun pitados Mbok Rus!
241. DASILAH : Mpun rangket nang Bale Desa!
242. MBOK RUS : Salah kula napa?
243. DASILAH : Salah apa-salah apa! Kowe kuwi jenenge nglanggar hake anak. Simbok saenake kongkonan mbecak. [ 120 ]244. MBOK RUS : Niki fitnah! Mboten leres sedaya! Niki merga lambe tipise Dasilah!
245. PAK DUKUH : Uwis-uwis! Sejatine ki piye Mbok?
246. MBOK RUS : Kula mboten nate meksa Usman, pak.
247. PAK DUKUH : Lha banjur kenapa Usman metu kuliah?
248. MBOK RUS : Kula nggih mboten ngertos kaliyan kekarepane Usman, pak.
249. DASILAH : Ndhobos!!!
250. PAK DUKUH : Kowe ki menenga dhisik, Das!
251. DASILAH : Pak dukuh mboten sah kakean takon, nyatane ora bisa njelaske. Bisane mung mboten pak, mboten pak, mboten pak.
252. PAK DUKUH : Uwis, kowe kuwi menenga dhisik!
253. MBOK RUS : Astaghfirullah Dasilah, nang apa kowe sengit karo aku? Apa salahku? Pak dukuh, sumpah mati kula mboten nate meksa Usman. Kongkonan mawon mboten pak. Saestu pak.
254. DASILAH : E...E...E... gampang timen sumpah, yen sumpah kuwi mandi, akeh wong-wong kang dha mati...
255. PAK RT : Wani pa sumpah pocong?
ADEGAN XIII MBAH SOLIKHIN TEKA SINAMBI MBOPONG USMAN. AWAKE USMAN AKEH GETIHE, USMAN BANJUR DITURUAKE ING LILNCAK NGAREP OMAH. 256. MBAH SOLIKHIN : Tulung…tulung… 257. MBOK RUS : Usman? Ya Alloh… kowe kenapa le? 258. NING : Kangmasku Usman… 259. PAK RT : Waduh, Usman kena apa kowe? 260. MBAH SOLIKHIN : Ayo…ayo… ewangi nggotong…! 261. PAK RT : Nggih mbah nggih 262. MBOK RUS : Mbah, Usman kenging menapa? 263. MBAH SOLIKHIN : Uwis, ora apa-apa, Usman ben ngaso dhisik. [ 121 ]264. USMAN : Mbok, wonten menapa rama-rame?
265. MBOK RUS : Ora apa-apa le, rasah dipikirke! ngaso dhisik!
266. NING : Iya... Kangmas Usman ngaso mawon! Tak pijeti napa?
267. PAK DUKUH : Ya wis, ayo bubar wae, Usman ben bisa ngaso.
268. DASILAH : Lha urusane durung rampung.
269. NING : Mbak, lihat! Usman lagi alangan.
270. USMAN : Urusan menapa Mbak?
271. PAK DUKUH: Ora apa-apa Man, ora ana urusan apa-apa, aku lan kanca-kanca pamit dhisik wae ya.
272. PAK DUKUH : Uwis Das! Ayo bali dhisik!
273. PAK RT : Mangga...
274. NING : Kangmas Usman cepet mari ya...
275. USMAN : Amin...
ADEGAN XIV
PAK DUKUH, PAK RT, DASILAH LAN NING NINGGALAKE OMAH MBOK RUS. RATMI TEKA SAKA SEKOLAH.
276. RATMI : Assalammu'alaikum...
277. MBAH SOLIKHIN : Wa'alaikum salam.
278. RATMI : Mbah Solikhin, lho kakang kenging menapa? Kang, kowe kenapa?
279. MBAH SOLKHIN : Ora apa-apa nok, mau mung tiba numpak becak. Huk... huk... huk...
280. RATMI : Dadine, iseh bisa mbecak ta kang?
281. USMAN : Iya dhik, bisa... 282. RATMI : Oh iya kang, aku oleh tagihan saka kampus, kudu lunas. (Sinambi nylodorke dluwang)
283. USMAN : Aduh... duwitku durung ana je...
284. MBAH SOLIKHIN : Lha butuhe pira Man?
285. USMAN : Karo tengah juta Mbah.
286. MBAH SOLKHI : Karo belah juta? Simbah ya lagi ra duwe je Man. [ 122 ]287. RATMI : Kok Simbok mendel mawon, Simbok sampun gadhah arta pinten?
288. MBOK RUS : Sepuluh ewu, ning arep nggo tuku beras. Adol sawah wae pa Man?
289. MBAH SOLIKHIN : Aja adol warisan...!
290. USMAN : Inggih Mbok, namung kantun niku paninggalane Bapak.
291. RATMI : Banjur kepiye kang? iki kanggo ujian skripsi.
292. USMAN : Uwis dik, kowe rasah mikirke. Kana ganti klambi wae.! Pentinge kowe sinau dhisik!
293. USMAN : Nggih kang, ngga Mbah, ngga Mbok.
ADEGAN XV RATMI MELBU NGOMAH, MBAH SOLIKHIN LAN MBOK RUS ISEH LUNGGUH ING KURSI PNGGIR LINCAK.
294. MBOK RUS : Kowe banjur arep golek dhuwit semana akehe nandi Man?
295. USMAN : Kula tasih kuwat Mbok.
296. MBOK RUS : Kowe kudu manut Simbok. Kowe aja mateni awakmu dhewe!
297. MBAH SOLIKHIN : Iya Man, rungokna mbokmu wae. Kakang ing kana ora bakal seneng ngetke kowe meksa awakmu dhewe.
298. MBOK RUS : Becakmu kae didol wae Man!
299. USMAN : Nanging Rodha Telu iku diwasiatke Usman supaya dijaga, Mbok.
300. MBOK RUS : Percaya Simbok le, yen ta bapakmu ana, Bapak bakal setuju. Iki kanggo kabutuhan keluarga, sing penting awake dhewe ki bisa tetep urip tentrem, kuliahe adhimu ya ben kasil.
301. USMAN : Nggih mbok, Usman percaya. Nanging aku pingin mbecak, Mbok!
302. MBOK RUS : Kowe rasah mbecak, garapen wae sawahe! [ 123 ]303. USMAN : Lah wasiate njaga rodha telu banjur kepiye?
304. MBAH SOLIKHIN : Rasah dipikirke rodha telu-rodha telu. Pentinge kowe bisa njaga keluargamu. Paling kuwi kang dikarepake bapakmu.
305. USMAN : Nggih Mbah, tulung becake dipun sade mawon!
306. MBAH SOLIKHIN : Ya Man, kowe wis rasah mikir. Ngko tak uruse, penting kowe ngaso...
307. MBOK RUS : Nggih Mbah, nuwun nggih...
ADEGAN XVI
ING DALAN DESA. ING WAYAH AWAN. PAK DUKUH, PAK RT LAN NING MLAKU-MLAKU ING DALAN DESA. ING PINGGIR DALAN ANA LINCAK.
308. PAK RT : Pak dukuh, kula gadhah warta pak. Aku ki dadi ora tega yen arep nglaporke Mbok Rus.
309. PAK DUKUH : Lho... kok ngono pak RT?
310. PAK RT : Becak e Usman wis didol. Kanggo ragat ujiane Ratmi. Aku dadi ora tega.
311. PAK DUKUH : Lha gek lehmu kandha eksploitasi kae piye?
312. PAK RT : Lha ning sinten ngertos pak, kang dikandakake Mbok Rus niku bener.
313. NING : Lha Mbak Das piye pak RT?
314. PAK RT : Waduh, aku ya ra reti je dhik ning, Apike pripun pak dukuh?
315. PAK DUKUH : Ngene wae, awake dhewe mara ing ngomahe Mbok Rus wae, ngrungokake piye kedadeane.
ADEGAN XVII
DASILAH TEKA BANJUR NYAUT OMONGANE PAK DUKUH
316. DASILAH : Ora perlu pak, awake dhewe langsung wae lapor! [ 124 ]317. PAK DUKUH : Lapor?! Duwe bukti pa?
318. DASILAH : Ngene lho Pak, almarhum Pak Iman wis tau wasiat, Usman kudu dadi sarjana, senajan dheweke bodho.
319. PAK RT : Terus pripun niki Pak Dukuh? Mesakake Mbok Rus.
320. DASILAH : Uwis Pak RT rasah mesakake-mesakake Mbok Rus!
321. NING : Mbok Rus, ki durung mesti salah. Sapa reti Mbak Das salah tampa.
322. DASILAH : Ooo… Kowe wis ra percaya meneh karo aku?
ADEGAN XVIII
MBOK RUS LIWAT BANJUR MELU KUMPUL.
323. MBOK RUS : Bener… Pancen ra ana kang kudu percaya karo kowe Das. Apa kang thog kandhakake ora ana sing bener. Aku ora tau meksa Usman lan kabeh iki kekarepane Usman, dudu kekarepanku. Ora ana simbok kang seneng ndelok anake rekasa. Ora ana Das, ora ana!!
324. DASILAH : Ora mungkin. Ora ana alasan anak jaman saiki milih rekasa.
325. MBOK RUS : Ora ana kepiye? ora ana kuwi yen kanggo anak-anakmu, Mbak. Nanging ora kanggo Usman kang wis ditinggalake bapakne ket cilik.
326. PAK DUKUH : Uwis… dha lerem! mengko ndak dha kena ludira inggil, geg setruk, geg modar!
327. MBOK RUS : Kabeh kudu reti yen iki amarga bapakne Usman, ora ana liyane. Aku dhewe ora tega anakku rekasa, nanging Usman nglakoni amarga amanahe bapakne.
328. PAK DUKUH : Mbak Das, dadine apa kang dak omongake kuwi jenenge fitnah, mbak, [ 125 ]pencemaran nama baik, kowe bisa dilaporke bali Mbak.
329. PAK RT : Mbesok meneh yen ora reti ora waton ngomong.
330. NING : Iya Mbak Das. Sing ora isa dipercaya iku lambemu
331. MBOK RUS : Uwis… uwis… Ora apa-apa, ora ana manungsa kang sampurna.
332. PAK DUKUH : Saiki Mbak Das njaluk ngapura marang Mbok Rus
333. DASILAH : Ora butuh!
334. PAK DUKUH : Kowe kudu njaluk ngapura! Apa kowe tak laporke?
ADEGAN XIX
USMAN LAN RATMI TEKA NGGAWA IJAZAH
335. USMAN : Lah… eneng apa pak dukuh? Kengeng menapa kok Simbok nangis?
336. MBOK RUS : Ora le. Ora apa-apa
337. USMAN : Sapa kang wis gawe tangise Simbok?
338. PAK DUKUH : Uwis Man, iki mung salah tampa.
339. RATMI : Ana apa Mbok?
340. MBOK RUS : Ora apa-apa.
341. USMAN : Mbok, menapa simbok mboten nate crita marang Usman yen kahanane bisa nganti mekaten?
342. MBOK RUS : Ora le, Simbok ora arep nambah-nambahi pikiranmu.
343. USMAN : Sapa sing uwis gawe tangise Simbokku?
344. NING : Mbak Das, Kangmas.
345. USMAN : Mbak, aja ngira yen aku bocah cilik banjur ora wani karo kowe! Aja pisanpisan meneh gawe tangise Mbokku…!!
346. MBAH SOLIKHIN : Meneng wae Man, rasah erosi…
347. USMAN : Sejatine niku, wonten menapa Pak Dukuh? [ 126 ]348. PAK DUKUH : Ngene lho, Man. Mbak Das, Ning, lan Pak RT laporan yen mbokmu meksa kowe metu kuliah supaya nyambut gawe.
349. NING : Aku mung diomongi Mbak Das lho, Kangmas.
350. PAK RT : Aku ya iya, Man.
351. PAK DUKUH : Uwis, padha meneng dhisik! Banjur aku lan kanca-kanca arep nglaporake ing bale desa, nanging apa kang dikandakake Mbok Rus ora padha karo sing awake dhewe ngerteni.
352. USMAN : Mboten, Pak. Simbok mboten saget dipunlaporaken, Simbok mboten nate meksa kula, Simbok mboten nate kongkonan kula malah Simbok sampun menging kula. Kula mboten ngira yen kedadeane bakal kaya mangkene, bakal nyengsarakake Simbokku. Simbok... kula nyuwun ngapura...! (Usman sujud marang Mbok Rus)
353. MBOK RUS : Iya-iya le, ngadego! Simbok ora apa-apa.
354. MBAH SOLIKHIN : Ngadek le...ngadek le...
355. PAK DUKUH : Mbok Rus, Usman kula nyuwun ngapura sampun gadhah prasangka kang ora becik. (sinambi salaman)
356. PAK RT : Kula nggih inggih, Mbok, Man
357. NING : Saya juga Kangmas, Simbok, Ning minta maaf ya.
358. PAK RT : Wis Mbak, kowe njaluko ngapura!
359. DASILAH : Ora sudi...!!! Mbok Rus tikus...!!! Mas Usman………
360. MBOK RUS, PAK RT, : Ngapa Kowe…?
NING, MBAH SOLIKHIN,
RATMI, PAK DUKUH
126 ~ Bantul Sangsaya Pinunjul ~ [ 127 ]
IFAH UMUR 16 TAUN, AYU, SUMEH, PINTER. ADI UMUR 17 TAUN, BAGUS, PINTER. TOTOK UMUR 18 TAUN, KEMAKI, LICIK, LAN ORA GELEM KALAH. PAK ANTO UMUR 45 TAUN, SABAR, LAN WEDI MARANG BOJO. BU ANA UMUR 40 TAUN, MATRE, LAN GOLEK GAMPANGANE. BU ASNA UMUR 41 TAUN, KEMAYU, SAK PENAKE DHEWE. MARNI UMUR 16 TAUN, JUJUR, LAN ORA TEGELAN. ITA UMUR 17 TAUN, AYU, LAN WICAKSANA. TYA UMUR 18 TAUN, KEMAYU, LAN MENANG DHEWE. AGUS UMUR 18 TAUN, SAK KEREPE DHEWE LAN PINTER OMONG. SARI UMUR 16 TAUN, MUNAFIK
'BABAK I
ANA ING SAK NGAREPING KELAS
01. MARNI : Wis nggarap PR akuntansi durung Ri?
02. SARI : Urung je Ni, memeng aku. Lha kowe uwis pa piye?
03. MARNI : Hehe aku ya urung . Alah mengko nyonto Ifah wae mesthi uwes ngarap,bocah kae, kaekan anake Pak Mur, si Mr. Killer. (Nutupi raine nggo tangan )Hrrrrrrr ngeri aku le mbayangkae
04. SARI : Ifah kok tok jagakke. Ya aku ki percaya wae, nek bocah kae mesthi wes garap nanging nek mangkat mepet bel mlebu. Piye jal le arep nyonto? [ 128 ]05. ADI LAN IFAH : (Marani Sari lan Marni)
06. ADI : Hayoo padha lagi ngomongke sapa?
07. MARNI : Eh Mas Adi lan Ifah. Dingaren yahmene wis mangkat? biasae bel muni we urung mangkat. Hehehe
08. IFAH: Ngece ki critane
09. MARNI : Ora Fah awak dhewe muk guyon kok. Aja nesu ta.
10. IFAH : Hemt. Nggih pun Mas, Mas Adi gek teng kelas mawon mengke ndak elak mlebet.
11. ADI : Ya Dhek. Aku tak mlebu sikik ya. (salaman karo Ifah). Aku ndisik ya (Lunga)
12. MARNI LAN SARI: Inggih Mas
13. SARI : Kowe wis ngarap PR akuntansi Fah?
14. IFAH : Uwis kok. Mesthi kowe padha urung ta? yaw is yo mlebu wae, gek nek dha arep ngarap gek dha ngarapa.
15. SARI : (Gugup) kowe sikik wae Fah, aku isih ngenteni mbak Ita.
16. IFAH : Ya aku ndisik ya (Mlebu kelas)
17. MARNI : Kowe ki kangsenan karo Mbak Ita tenan ye?
18. SARI : (Rindik) stttt ora aku ki muk bingung Mas Adi karo Ifah kok isa betah suwe ya?
19. MARNI : Mbok ya ben ta, ngapa? kowe ra seneng?
20. SARI : Ya o…orrrra ngono ta ya Ni. Akkk
21. MARNI : (Medot) nek ora ngono ya wis dinengke wae. Wis ta ayo mlebu !
BOCAH LORO KUWI MAU BANJUR MLEBU KELAS BEL ISTIRAHAT WIS MUNI. BOCAH-BOCAH PADHA METU KELAS
22. MARNI : Woo alah Gusti, mumet aku mikir akuntansi.
23. IFAH : Mumet kenapa ta Ni? [ 129 ]24. MARNI : Ya iku Fah, sik jenenge akuntansi ki pancen angel. Sapa ta ndisik sik gawe akuntansi ki?
25. IFAH : Hahahaha. Mbahmu paling Ni.
26. SARI : Kowe ki ngguyu wae Fah, kono sik rumangsa isa akuntansi.
27. IFAH : Sante wae Ri, rasah nganggo otot.
28. SARI : Wis lagi ora arep padhu aku. Ayo jajan aku ngeleh tenan iki!Ayo Fah!
29. MARNI: Hooh padha. Aku ya ngeleh banget.
30. IFAH : Ora ah aku urung ngeleh
31. MARNI : Ya wis aku tak nang kantin sikik ya (Lunga)
32. AGUS : Dhek ayo bali sikik.
33. IFAH : Ana apa ta Mas?
34. AGUS : Wis ta ayo gek bali, mengko kowe nak ya reti dhewe.
35. IFAH : Ya sik-sik aku tak njupuk tasku sikik mas
36. AGUS : Ya aku ya tak njupuk tas. Kowe ngenteni kene wae, mengko aku rene neh.(Lunga)
37. IFAH : Endi ta Mas Agus ki kok suwi banget.
38. MARNI : Lho kowe ki arep nang ndi ta Fah?
39. IFAH : Arep mulih ak
40. SARI : Ngapa mulih? ikiki durung wayahe mulih.
41. AGUS : Uwis dhek?
42. SARI : Lho Mas Agus ya arep mulih ta? ana apa ta Mas?
43. AGUS : (Atos) urusan kaluwarga. Wis ayo Dhek!
44. IFAH : Uwis ya aku mulih sikik (Lunga)
45. SARI LAN MARNI : Ya ati ya Fah
46. MARNI : Ana apa ya iki kok Mas Agus ketok galak banget?
~ Bantul Sangsaya Pinunjul ~
129 [ 130 ]47. SARI : Mesti lagi ana perkara ing kaluwargane
48. MARNI: Hooh mesti. Aku malah mesakke Ifah
49. SARI: Wis-wis ayo mlebu galo Bu Ema wis mlaku rene(Mlebu kelas)
BABAK II
ING OMAHE PAK ANTO
50. PAK ANTO : Manga-manga Bu mlebet riki. Ayo Dhek Totok mlebet.
51. BU ASNA LAN TOTOK : (Mlebu lan lungguh)
52. PAK ANTO : Ngunjuk napa Bu? Teh napa bening?
53. BU ASNA : Ora usah. Langsung wae, kapan anggon mu arep nyaur utang?
54. BU ANA : Nyuwun ngapunten Bu kula sak kaluwarga dereng kagungan arta kagem nutup utang Bu.
55. BU ASNA : Jarene wengi muni arep nyaur dina iki. Saiki wis tak parani, ya muni urung isa nyaur. Sajake kowe ki padha niat nyaur ora ta?
56. PAK ANTO : Niat Bu niat
57. TOTOK : Ya nek niat iku ya gek ndang dibayar Pak. Napa omah iki wae sek arep dingo nyaur?
58. BU ASNA : Apa Le? omah iki arep dadekke jaminan? ora cukup reti
59. PAK ANTO : Nggih ampun Bu. Mangke kula sak kaluwarga mboten gadah papan alih
60. AGUS : Assalamu’alaikum
61. PAK ANTO LAN BU ANA : Wa’alaikum salam
62. PAK ANTO : Kok uwis bali Le? lha adimu endi?
63. AGUS : Lha Agus kwatir kalih Bapak kaliyan Ibu. Adhek anten kok Pak nanging ten wingking.
64. TOTOK : Loh kowe ki anake Pak Anto ta Gus? [ 131 ]65. AGUS : Hooh. Lha ngapa ta Tok kok kowe mau ora mangkat sekolah?
66. TOTOK : Ora papa. Gur ngeterke Ibuku nagihi utang
67. AGUS : Wo kowe anake ibue iki.
68. IFAH : Assalamu'alaikum Ibu Bapak
69. PAKANTO LAN BU ANA : Walaikum salam nok
70. TOTOK : Ayuneeee
71. PAK ANTO : Wis-wis kana Gus adhimu dijak neng kamar wae.
72. AGUS : Kana dhek kowe mlebu wae.
73. IFAH : Mangga sedaya
74. PAK ANTO : Kowe kok ora mlebu Le. Kana mlebu!
75. AGUS : Mboten mawon Pak, kula ten riki mawon
76. BU ASNA : Piye iki anggonmu arep nyaur utang ki?
77. AGUS : Mbok wong tuwa kula di paring wekdal malih Bu.
78. TOTOK : Bu aku seneng karo Ifah piye nek aku dadi karo Ifah?
79. BU ASNA : Apa? kowe seneng karo Ifah?
80. TOTOK : Hooh bu
81. AGUS : Nyuwun ngapunten Bu, Ifah niku sampun gadah yang.
82. BU ASNA : Nek anakku seneng aku dadi wong tuwa ya melu seneng. Tapi nak bab wis duwe yang apa urung aku ora pingin reti.
83. AGUS : Nangin pripun nggih Bu
84. BU ASNA : Ngene wae kowe-kowe pingin utangmu padha lunas ora?
85. BU ANA : Inggih pingin Bu, pingin saestu pingin
86. BU ASNA : Ya golek gampangane wae. Utang mu tak anggep lunas nek anak wadon mu Ifah isa dadi karo anakku Totok [ 132 ]87. PAK ANTO : Nggih ampun ngoten niku ta Bu. Tresna niku mboten saget didol kangge nutup utang.
88. BU ASNA : Gelem apa ora?
89. BU ANA : Inggih Bu purun-purun kok
90. PAK ANTO : Bune ki apa ta? Ikiki masalah rasa tresnane anakmu reti ra?
91. BU ANA : Wis ta pakke aja melu-melu
92. BU ASNA : Wis-wis iki pikirna maneh. Mengko kowe sms aku apa telpon aku ngandani kaputusanmu. Wis aku bali, nanging eling nak kowe padha ora setuju omahmu iki dadi duwekku.(Lunga)
93. BU ANA : Le kana Ifah kon rene
94. AGUS : Inggih Bu. (Marani Ifah) Dhek ayo metu, kae kowe di celuk Ibu
95. IFAH : Inggih mas (Marani ibu bareng Agus)
96. BU ANA : Rene-rene nok lungguh cedak Ibu.
97. IFAH : Wonten napa ta Bu?
98. BU ANA : (Ngelus rambute Ifah) kowe reti ta nok. Nek kaluwargane dhewe ki lagi ana utang akeh karo Bu Asna.
99. IFAH : Inggih Bu. Pripun?
100. BU ANA : Bapak lan ibu durung bisa nyaur tekan saiki ta nduk. Lha Bu Asna menehi pilihan sik rada gampang.
101. IFAH : Inggih terus Bu?
102, BU ANA : Anake Bu Asna seneng karo kowe nduk, lan utange dhewe bakal lunas nek kowe gelem dadi karo Totok putrane
103. PAK ANTO : Uwis bune nek anake ora gelem aja dipeksa
104. BU ANA : Wis meneng ta pakke
105. IFAH : Nangingkan ibu,bapak kaliyan Mas Agus pun retos ta, Ifah niku empun kagungan Mas Adi
106. AGUS : Aku mau ki yaw is ngomong dhek nanging ora digagas karo ibue kae
107. IFAH : Ifah mboten purun pokokmen(Nangis, mlayu mlebu kamar)
108. PAK ANTO : Gela ta bune nek keaden kaya ngene [ 133 ]109. BU ANA : Arep piye maneh pak, ne kudu lewat Ifah anggone nyaur utang ki pak
110. AGUS : Empun-empun mboten sah di terusaken
RAMPUNG PADHA PADU BANJUR BUBAR LAN NERUS KE ANGGONE GAWEANE DHEWE-DHEWE
BABAK III
ANA INI NGAREP OMAHE PAK ANTO
111. ADI : Assalamu’alaikum
112. IFAH : Walaikumsalam Mas
113. AGUS : Dhek ket saiki kowe asah metuk Ifah maneh
114. ADI : Lha napa ta mas?
115. AGUS : Ifah uwis dijodohke karo Totok
116. IFAH : Mas Agus ki ngomong apa ta
117. TOTOK : Assalamu’alaikum
118. AGUS : Wa’alaikum salam. Arep metuk Ifah ya Tok?
119. TOTOK : Hooh ki, Dhek Ifah sampun cepak?
120. AGUS : Uwis kok Tok. Kana gek mangkat ndak selak telat!
121. IFAH : Emoh mas, aku arep mangkat karo Mas Adi
122. AGUS : Asah mbeling. Kowe arep sekolah apa ora?
123. TOTOK : Ayo dhek Ifah. Aku ndisik ya
124. IFAH : Aku mangkat ya mas (Mangkat bareng)
125. AGUS : Uwis kana dhek gek mangkat sekolah
126. ADI : Mas Agus ki tenanan apa piye nek Ifah dijodohke karo Totok
127. AGUS : Hooh. Mugakne saiki kowe aja nyeraki adhiku maneh.
128. ADI : Mas Agus ki ora reti tentang Totok pa piye? Totok ki bocah lanang sik nduweni yang akeh.
129. AGUS : Kowe ki sapa ta? Aku ki luwih reti tentang Totok. Wis minggat kana !
BABAK IV
ING NGAREP KELAS
130. MARNI : (Ingak-inguk) ikiki bocah-bocah paha nang ndi ta? wis yahmene kok padha urung teka.
131. IFAH : Hey [ 134 ]132. MARNI : Kok bareng Mas Totok Fah?
133. TOTOK : Ya uwis dhek aku tak nang kelas sikik ya. Ayo dhek (Lunga)
134. MARNI : Nggih mas
135. SARI : Kowe kok mangkat bareng Mas Totok Fah?
136. MARNI : Hooh-hooh kenapa Fah?
137. IFAH : Aku saiki kudu cerak karo Mas Totok. Sebabe kaluwargaku dewe utang karo kaluwargane. Dadi ya kaya ngene ki anane
138. SARI : Lha terus Mas Adi piye?
139. IFAH : Mas Adi, aku ya urung reti arep kepiye
140. MARNI : Maksudmu tresna mu nggo Mas Adi tok adol karo Mas Totok?
141. IFAH : Ya ora ngono ya en, tapi-tapi. Wis lah aku bingung banget. (Mlebu kelas)
142. MARNI : Ifah ki saiki kenapa ta kok malah ya cerak karo Mas Totok barang?
143. SARI : Pa saiki Ifah ngeloro pa ya?
144. MARNI : Wah ora mungkin ta. Wis ta ayo mlebu wae (Mlebu kelas)
ISTIRAHAT PADHA ING NGAREP KELAS
145. IFAH : Mumet aku mikirke pelajaran matematika mau
146. MARNI : Mumet ? bukane kuwi pelajaran sik tok senengi?
147. IFAH : Hooh tapi ora kanggo saiki
148. SARI : Ya maklum nek duwe yang loro ki ya mumet dadi mikir matematika tambah mumet
149. IFAH : Maksudmu apa?
150. SARI : Udu apa-apa kok Fah
151. TOTOK : Dhek Ifah
152. IFAH : Ana apa ta Mas?
153. TOTOK : Ora papa kok dhek muk pingi dolan renewae
154. ADI : (Nyeraki Ifah) dhek aku pingin ngomong karo kowe
155. IFAH : Badhe ngomong napa ta Mas? [ 135 ]156, ADI : Kenapa adhek saiki karo Totok? terus aku kepiye dhek?
157. IFAH : Adhek sayang marang Mas Adi. Adhek naming manut Ibu lan Mas Agus.
158. ADI : Maksude adhek?
159. IFAH : Bapak kaliyan Ibu kagungan utang kaliyan kaluwarganipun Mas Totok. Lan dereng saget nyaur.
160. ADI : Terus dhek?
161. IFAH: Adhek kudu cerak kaliyan Mas Totok nge nutup utang niku Mas. Adhek nyuwun pangapunten nggih Mas
162. ADI : Ya wis lah dhek. Mas tetep tresna marang sliramu. Mas bali nang kelas ya (Salaman)
163. IFAH : Ati-ati Mas
164. TOTOK : Kae ta dhek sik dimaksud karo kakangmu?
165. IFAH: Inggih mas. Mas Totok,m sak tenane kula mboten tresna marang sampeyan. Kula tresna marang Mas Adi.
166. TOTOK : Aku ora peduli dhek. Sik penting kowe mengko bali karo aku
BEL MLEBU MUNI PARA SISWA MLEBU KELAS DHEWEDHEWE
BEL BALI MUNI, ING NGAREP KELAS
167. TOTOK : (Lungguh ing ngarep kelas 1)
168. TYA : Kowe ngapa nang kene? ngenteni aku pa?
169. TOTOK : Sapa yaen sik ngenteni kowe ki, PD
170. TYA : Lha terus sapa?
171. SARI LAN MARNI : Eh Mas Totok uwis tekan kene wae. Hahaha
172. TOTOK : Ifah endi dhek?
173. IFAH : Iya Mas aku nang kene kok
174. TOTOK : Ayo dhek gek bali wae selak awan ki
175. IFAH : Aku ndisik ya (Lunga)
176. MARNI : Aku ya bali ya Ri (Lunga)
177. SARI : Iya ati-ati ya [ 136 ]178. TYA : Apa ta ikiki maksude?
179. SARI : Kenapa mbak?
180. TYA : Aku ora seneng weruh Totok cerak karo wong wedon kae
181. SARI : Padha mbak aku ya ora seneng mbak
182. TYA : Hah kowe ya ora seneng ta bukane kowe kancane cerak?
183. SARI : Ya nak aku ki ora seneng wae
184. ITA : Ayo dhek bali!
185. SARI : Iya mbak dilit. Mengko nak ana apaapa tak kabari mbak. Aku sikik ya mbak(Lunga)
BABAK V
ING PAPAN DAYO
186. IFAH LAN TOTOK : Assalamu’alaikum
187. BU ANA : Wa’alaikumsalam. Eh Mas Totok rikiriki lengah riki.
188. TOTOK : Inggih Bu, matur nuwun
189. BU ANA : Ngujuk napa Mas?
190. TOTOK : Mboten sah repot-repot Bu
191. BU ANA : Ah mboten repot kok
192. PAK ANTO : Nduk nek bali sekolah iku salin lan wijik sikik ta ya nduk
193. IFAH : Inggih Pak, Mas kula tinggal riyen nggih (Lunga salin)
194. BU ANA : Nggih mengke riyin nggih Mas, ibu tak damel unjukan riyen
195. TOTOK : Nggih Bu
196. IFAH : Ngapunten nggih mas
197.TOTOK : Ora papa kok dhek. Piye mau le sekolah
198.IFAH : Biasa mawon Mas
199.AGUS LAN ITA : Assalamu’alaikum
200.IFAH : Wa’alaikumsalam. Eh mbak Ita. riki mbak!
201.ITA : Lho kok Mas Totok ten riki? [ 137 ]202.TOTOK : Hoohe lagi apel je. Lha kowe kok ya nang kene dhek?
203.AGUS : Aku salin dilit ya Dhek
204.ITA : Iya Mas. Hooh mas aku yange Mas Agus
205.IFAH: Hooh mbak Ita iku yange Mas Agus Mas
206.TOTOK : Yaw is lah dhek aku tak bali ya
207.BU ANA : Loh kok andang bali, iki lho diujuk riyen
208.IFAH : Iki mas di mimik sikik nggo nglegani Ibu
209.TOTOK : Nggi-nggih dhek (Ngombe). Nggih pun Bu kula pamit riyen nggih (Salaman karo Bu Ana)
210.BU ANA: Nggih, ati-ati.Eh dhek Ita nunggoni Mas Agus nggih. Nggih pun dhek Ibu lebet riyin nggih
211.ITA : Inggih Bu
212.AGUS : Totok wis bali ta dhek?
213.IFAH : Uwis mas lagi wae
214.ITA : Lha Adi kok ora rene dhek? 215. AGUS : Uwis aja sebut Adi maneh
216. ITA : Lha ngapa ta mas?
217. AGUS : Koe ki ora reti urusane. Uwis kowe meneng wae.
218. ITA : Kok ngono? Ngene lho mas, mbok cerita karo aku, sapa reti aku isa ngewangi.
219.AGUS : Ora, rasah. Aku isa dewe.
220.IFAH : Ngene lho mbak, ak kku . .
221.AGUS : Ngene ngapa? Kowe mbok manut wae isa ora?
222.ITA : Mas, aja ngono karo adhike hdewe. Tok wenehi wektu ta mas ben Ifah cerita.
223. AGUS : Sakarepku, adhik add .
224. IFAH : Wis mas, aku wis ora kuat mendem iki. Ngene mbak, aku dijodohke karo Totok.
225. ITA : Dijodohke? Kok isa?
226. IFAH : Ngene mbak, wong tuaku duwe utang karo Ibue mas Totok. Tapi ora isa nyaur. Nah ibune mas Totok bisa nglunaske utange wong tua ku sanajan aku gelem dadi karo mas Totok.
227. ITA : Ya ampun. tenan kuwi mas Agus?
228. AGUS : Iya, tenan dhek. [ 138 ]229. ITA : Kok kowe tega ta mas. Mbok aja misahke tresna sek uwis kraket mas.
230. AGUS : Piye maneh dhek? bapak lan Ibu urung bisa nyaur je, masak iya omah iki arep dijaluk nggo bayar utang.
231. ITA : Ya wis dhek ditampa wae, percaya wae nek wong apik bakal entok wong apik.
232. IFAH : Ho oh mbak. Aku percaya.
233. ITA : Itung- itung kanggo ngewangi wong tua.
234. IFAH : Iya Mbak
235. ADI : Assalamu’alaikum
236. IFAH, ITA, LAN AGUS : Wa’alaikum salam
237. ITA : Rene Di ngabung
238. ADI : Weh ana Ita ta, wis ket mau Ta?
239. ITA : Ya sak untara
240. AGUS : Ana perlu apa kowe rene?
241. ADI : Kula muk pingin golek katrangan karo Dhek Ifah mas
242. IFAH : Pripun Mas. Anten napa?
243. ADI : Aku butuh katrangan dhek.
244. IFAH : Lha nggih wingi nika Mas. kula kudu njelske pripun maleh?
245. ADI : Aku tetep urung isa ngeculke kowe Dhek?
246. AGUS : Uwis ta, Aja di bahas maneh
247. ITA : Aja nesu ta Mas, wis ayo sida mara nang ngone Budhe ora?
248. AGUS : Ya sida, ayo saiki wae Dhek. Di uwis aja tok gawe bingung adhiku (Lunga)
IBU LAN BAPAK METU SAKA KAMAR
249. PAK ANTO : Weh ana Adi, Saka ngendi Le?
250. ADI : Saking griya Pak
251. BU ANA : Ana apa rene Le?
252. ADI : Mboten wonten napa-napa namung dolan Bu, kaliyan pingin ketemu Dhek Ifah.
253. BU ANA : Le saiki uwis dudu kaya biyen maneh. Ifah saiki uwis ora bisa kaya biyen, Ifah tak jodohke karoTotok. [ 139 ]254. ADI : Lha kula niku tresna marang Dhek Ifah Bu
255. BU ANA : Aku reti Le, tapi arep piye maneh. Nek kowe pancen tresna kowe kudu bisa ngeklaske.
256. ADI : Nggih pun Bu, kula iklasken mawon. Menawi Dhek Ifah seneng kula nggih tumut seneng.
257. IFAH : (Nangis) mas Adi kok ngono
258. ADI : Aku tetep tresna marang sliramu Dhek. PakBu kula pamit riyen.(Lunga)
BABAK VI
INGNGAREP KELAS
259. IFAH : Pun Mas tekan riki mawon anggenipun bareng. Kula mlebet nggih?
260. TOTOK : Iya Dhek.
260. TYA : Apa iki? kok kowe le da mangkat bareng. Kowe yang-yangan ya?
261. TOTOK : Kowe ki ngomong apa?
262. TYA : Aku ora seneng kowe cerak karo Ifah
263. TOTOK : Urusan mu ki apa kok ra seneng ki
264. IFAH : Iki ngapa ta Mas
265. TOTOK : Ora papa kok dhek, tenang na pikirmu. Kana mlebu wae dhek
266. IFAH : Ya mas kula mlebet nggih (LUNGA)
267. TOTOK : (NESU) karepmu ki apa ta? wis minggat kana (LUNGA)
AWAN ING NGAREP KELAS
268. MARNI : Mumet aku cah
269. IFAH : Padha Ni, aku ya mumet mikir urup kok kaya ngene ta
270. SARI : Mas Adi
271. ADI : Dalem dhek (Liwat)
272. AGUS : Dhek kowe mengko baline karo Totok lho
273. IFAH : Lha kowe bali karo Mbak Ita ya Mas?
274. AGUS : Hooh dhek, pokokmen aja lali wae (Lunga)
275. IFAH : Aku ora seneng urip ku sik kaya ngene
276. MARNI : kowe ngapa ta Fah? [ 140 ]277. IFAH : Iki loh dipeksa tresna kaya ngene ki sik ora tak senengi
278. SARI : Sabar Fah, iku cobaan saka Gusti Allah
279. TYA : Kowe ki wong wadon ora reti isin
280. IFAH : Aku ki salah apa ta Mbak?
281. TYA : Aku ora seneng kowe cerak karo Totok, aku yange Totok
282. MARNI : Wis mbak aja padu maneh isin, didelok bocah-bocah
283. SARI : Kana Ni Ifah dijak mlebu kelas
284. MARNI : Ya, ayo mlebu Fah (Lunga)
285. SARI : Mbak apa tenan Mas Totok ki yang mu?
286. TYA : Ya tenan, tapi ndisik urung suwi aku diputus
287. SARI : Lha ngapa mbak kok diputus?
288. TYA : Aku ya ora reti, ngerti-ngerti putus ngono wae
289. SARI : Sak retiku saiki Mas Totok karo Ifah Mbak.
290. TYA : Tenan pa Dhek?
291. SARI : (Rindik) tenan Mbak aku ora ngapusi, tapi aku ya ora seneng karo hubungane kuwi. Apa sik isa tag ewangi nggo Mbak?
292. TYA : Karepmu apa? bukane kowe karo Ifah ki kekancan ta?
293. SARI : Iya aku pancen kekancan tapi aku rada ora sreg karo Ifah Mbak
294. TYA : Ya ngene wae kowe kudu menehi laporan karo aku saben ana apa-apa sik anyar
295. SARI : Oke Mbak pokoke beres bos. Ya wis Mbak aku mlebu sikik ndak mengko padha curiga
296. TYA : Yayayaya kana gek mlebu. Nuwun sadurunge ya Dhek (Lunga)
BABAK VII
ANA ING PAPAN DAYO
297. FAH LAN TOTOK: Assalamu'alaikum
298. BU ANA LAN PAKANTO : Wa'alaikumsalam
299. AGUS : Kowe ki seka ngendi wae ta Fah? yahmene kok lagi bali [ 141 ]300. TOTOK : Ini mau seka mampir maem ning dalan. ngapunten nggih Bu Pak?
301. BU ANA : Iya Le ra papa kok
302. TOTOK : Nggih pun Bu kula lajengan mawon, Mangga Bu Pak. Ayo Gus (Lunga)
303. BU ANA : Ya Le ati-ati
MALEM MINGGU BOCAH-BOCAH PADHA DOLAN
304. MARNI : Aku seneng saben malem Minggu nang kene ki mesti akeh kancane.
305. IFAH : Mugakna sesok yangmu dijak rene wae
306. SARI : Marni duwe yang, mesakke yange. Hahahha
307. AGUS : Wuh dieche kuwi kowe nduk
308. PAK ANTO : Aku ya seneng nek anggon mu yang-yangan kaya ngene. Aja ndelik-ndelik ora apik.
309. BU ASNA : Bu Pak, iki kepiye? anake dhewe
310. BU ANA : Nggih nek Ifah niku sak niki sampun manutmanut mawon kok Bu
311. BU ASNA : Ya wis, nek wis ngono kapan arep ngersmekake?
312. IFAH : Ngresmeake? maksudipin napa nggih?
313. TOTOK : Maksude Ibu kita Dhek awak dhewe tunangan
314. PAK ANTO : Tunangan? Ifah iku taseh alit Bu
315. BU ASNA : Kan mung tunangan udu rabi
316. BU ANA : Kula purun Bu, nanging utang kula pun di anggep lunas ta?
317. PAK ANTO : Kowe ki apa ta Bune?
318. BU ASNA : Hooh, utangmu wis tak anggep lunas.
319. BU ANA : Kowe gelem ta nduk?
320. IFAH : Nggih nek niku saget nutup utang nggih pripun malih
321. ITA : Kowe serius dhek?
322. AGUS : Wis ta Dhek aja melu-melu
323. IFAH : Hooh Mbak, aku wis pasrah
324. BU ANA : Badhe kapan Bu?
325. BU ASNA : Sesok piye? [ 142 ]326. BU ANA : Nggih Bu mboten napa-napa. Kowe arep ngundang sapa wae nok?
327. IFAH : Kula kepingin namung wong-wong sik anten ten riki mawon Bu
328. TOTOK : Ya ra papa, iku wae ya ra papa
329. PAK ANTO : Saiki wis wengi, wis tinimbang padha mulih wis nginep kene wae ya Nok
330. TOTOK : Nggih pun Bu Pak kula kaliyan Ibu pamit riyin (LUNGA)
331. BU ANA : Ati-ati Le
332. AGUS : Wis gek padha turu kana
PADHA TURU KABEH ING NGAREP TV NGGO KLASA AWAN ING NGOMAHE PAK ANTO
333. MARNI : Wah enak-enak ya panganane
334. SARI : Wus ora mangan wae
335. BU ASNA : Saiki wektune ijolan ali-ali
336. TYA : Aja diteruske maneh.
337. BU ASNA : Lha ngapa kok aja ki?
338. TYA : Totok, kowe ora entuk karo Ifah, calon anakmu luwih mbutuhke kowe
339. IFAH : Maksude apa iki Mbak?
340. TOTOK : Aja ngomong ngawur kowe
341. TYA: Aku ora ngawur, aku meteng calon anakmu
342. AGUS : Apa iki, kowe meteng? aja ngawur kowe
343. TYA : Aku wani sumpah
344. PAK ANTO : Apa beber kowe tau ngelakokke kuwi karo bocah wadon iki?
345. TOTOK : Kowe ki isa tekan kene ki reti saka ngendi?
346. TYA : Ora penting sapa sik ngandani aku
347. PAK ANTO : Tenan Le?
348. TOTOK : IiiiNnggggiih Pak
349. IFAH : Aku ora sudi rebutan wong lanang karo bayi. Uwis wae mas aku emoh karo kowe (Napok Totok lan mlayu metu)
142
~ Bantul Sangsaya Pinunjul ~ [ 143 ]BABAK VIII
IFAH MARA ING NGOMAHE ADI
350. IFAH :(Ndekep Adi lan nangis)
351. ADI : Kowe kenapa ta Dhek, teko-teko kok nangis?
352. IFAH :Adhek tresna marang mas
353. ADI :Iya dhek kowe kenapa ta?
354. IFAH :Mas Totok ngetengi Tya Mas?
355. ADI :Dadi kowe saiki wis ora karo Totok?
356. IFAH :Mboten sudi kula Mas
357. ADI :Bener ta apa sik tau tak omongke, aku ndisik k iwis tau omong ro mas Agus nek Totok ki dudu wong becik, nanging kakangmu ora percaya karo aku.
358. IFAH: Mas tetep tresna kaliyan Ifah ta?
359. ADI: Aku tetep nampa kowe apa anane Dhek. AKU TRESNA MARANG SLIRAMU SAK SALAWASE. [ 144 ]
BABAK I
OMAHE ANGGUN. WAYAH SORE
ADEGAN
ANGGUN KANG LAGI CERITA-CERITA KARO MBOKNE NALIKA WONGE TRESNO MARANG WONG LAN
1. ANGGUN : Mbok ,,,Simbok,,,,
2. SIMBOK : Ngopo to Nduk,,
3. ANGGUN : Sakjane ki aku tresno karo wong lanang lho Mbok
4. SIMBOK : Lha kok kowe sing tresna?
5. ANGGUN : Nanging ketoke wong lanang mau ora tresna aku. Piye iki Mbok?
6. SIMBOK : O walah Nduk,,, sopo to cah lanange.
7. ANGGUN : Lezano kae lho Mbok, sing kerep ngeterke aku nalika muleh sekolah.
8. SIMBOK : (Naliko krungu yen sing dimaksud Lezano Simbok muring) Lanangan kaya ngono wee disenengi. Golek sing luwih bagus ora ana po? . Lanangan ora isa nguripi we, rupane ra mbejaji.
9. ANGGUN : Kok ngono ta Mbok, aku iki tresno tenan karo mas Lezano, ketoke wonge yo wis sopan ning ngarepmu Mbok. Kurang piye Lezano ki? (Rupane melas).
10. SIMBOK : Tresno ki panganan opo??. Tresno ki ora cukup nggo nguripi kowe sesok. Lanangan ora modal we disenengi.
~ Bantul Sangsaya Pinunjul ~ [ 145 ]11. ANGGUN : Masya Allah Mbok,,, wedokan matre jaman saiki do ora payu, kur do disiak-siake karo lanangan yo Mbok,,,Simbok.”
12. SIMBOK : Wolhaa,,,goblok kowe ki, miliha sing cetha sugih!!
13. ANGGUN : Ee,,,mbuh Mbok karepmu,,,
ADEGAN II
LAGI RAME ANGGONE SIMBOK LAN ANGGUN WAWANREBUG , DUMADAKAN BAPAK TEKO SEKO NYAMBUT GAWE.
14. BAPAK : Ealah,,,gek do ngopo?. Surup-surup do padu. Kurang gawean tenan , Simbok barang ki yo ngopo wong tuwa we marai cangkem
15. ANGGUN : Iki lho Pak, Simbok. Mosok aku tresna karo cah lanang ora entuk.
16. SIMBOK: Bener to Pak, lha bocahe ngeyel. Nalika tresna ki karo sing ora ngeyel.
17. BAPAK : Bener kuwi Nduk,pacaran ki aku ngolehke nanging karo wong lanang sing gelem modal. Lha sapa ta wong lanang sing kok kaepke?
18. SIMBOK : Kae lho Pak sing wis tau ngeterke denok muleh sekolah, sing bocahe nyungkris, mecicil
19. ANGGUN : Ealah Mbok,,,rasah ngelek-ngelek ngono to. Gek aku ki kon pacaran ro sopo?. Karo sapine simbah po? (Mangkel)
20. BAPAK : Nduk,,,nek omongan karo simbok ki sing apik ora karo muring
21. ANGGUN : Lha nek anu,,,,Pak!!
22. SIMBOK : Nek diomongi wong tuwa ngeyel
BABAK II
JAM ISTIRAHAT LEZANO KARO ANGGUN PETHUKAN NENG PAKIWAN AMARGA LEZANO AREP NYILEH KAOS KAKINE NANGING ANGGUN. ORA SUWE PACARE LEZANO (CHACHA) MARANI KARO MURENG-MURENG SALAH PAHAM. [ 146 ]ADEGAN 1.
25. LEZANO : Ora popo nok, engko eneng pelajarane pak killer, aku malah lali ra nganggo kaos kaki, nek ora nganggo meneh ndak di santlap karo Pak Killer.
26. ANGGUN : Ok mas !! Bali resik lho, he..he.
27. LEZANO : Halah nok koyo tau di kumbah wae…
28. ANGGUN : Ngeceee….. yowiss..
29. LEZANO : Ora kok guyon. ( karo ndemok sirahe Anggun )
30. CHACHA : Wah.. wah.. wah. Pacarmu neng mburiku kaya ngene ta, ngomonge kakang adhi.. LONTONG DI KETOK-KETOK, NGOMONG THOK !
31. ANGGUN : Nyuwun ngapunten Mbak, njenengan niku salah paham.
32. CHACHA : Salah paham apane? Jelas-jelas kowe mau do kaya ngono neng ngarepku sok mesra, papane barang yo neng sepi-sepi kaya ngene. Hoalah, wedokan gatel!
33. LEZANO : Sapa sing ngajari omong elek kaya ngono?Wong wedok omongane ra tata. Sing ngajak pethukan aku kok, ngapa kowe ngonekngonekke Anggun. (mangkel)
34. CHACHA : Wolhaa,,,,kowe yo kegatelan. Ngomonge tresna jebulane MANIS DIBIBIR DOANK.
35. LEZANO : Omonganmu isoh dijogo ra?? Arep dadi opo kowe ki, rungokke sikik penjelasanku. Aku arep nyilih kaos kakine Anggun amarga,,,(omongane dipedhot karo Chacha)
36. CHACHA : Ahh,,,,brisik kokean alas an. Kok ora nyileh kaos kakiku wae
37. ANGGUN : Yaa,,,apun wis ta. Aku dadi ra kepenak
38. CHACHA : Cah cilik meneng wae [ 147 ]39. LEZANO : Rasah atos ngono karo Anggun, ngomong alus ora isoh yee??
40. CHACHA : Oo,,, ngono ta saiki dukung Anggun. Jalukmu opo?
41. LEZANO : Sing salah kowe yo aku dukung Anggun sak pole ta!!, wong salah kok arep didukung
42. CHACHA : Pilih aku opo Anggun???
43. ANGGUN : Uwis ta Mbak, kowe ki salah paham. Mbog yo kowe ki isin ta Mbak, mosok arep pedot mung gara-gara kaos kaki.
44. CHACHA : Urusanku kowe ki yo ngopo?
45. LEZANO : Ayo Nggun lungo wae, cah kaya ngene ra pantes dialusi. (gandheng tangane Anggun)
46. ANGGUN: Ayo Mas
47. LEZANO : Tak terke neng kelasmu wae yo
48. ANGGUN : Rasah wae Mas, ndak Mbak Chacha tambah salah paham
49. LEZANO : Yoh, kowe mau diterke po nggowo motor dhewe Nok?
50. ANGGUN : Diterke Mas, lha pripun?
51. LEZANO : Rasah kon methuk wae, engko tak terke muleh karo jalan-jalan sisan
52. ANGGUN : Ora kepenak karo Mbak Chacha aku Mas
53. LEZANO : Masalah gampang Chacha ki, gelem yo, engko enteni neng ngarep gerbang. Nanging mulihe engko rada keri yo Nok, ndak padha salah paham
54. ANGGUN : Nggeh Mas,,,
BABAK III
ING SAJERONING KELAS PASINAON, CHACHA MURENGMURENG. KANCA-KANCANE PADHA BINGUNG. NANGING ORA SUWE LEZANO TEKA AREP JELASKE KABEH.
ADEGAN I
55. CHACHA : Aseem tenan kok,,,, kurang ajar! (emosi)
56. NADINA : Ngopo ta Cha? Kok le ora jelas banget, masalah Lezano po? [ 148 ]57. CHACHA : Ho’oh Din.Mosok bojoku pethukan karo wedokan liyo ing pakiwan, sujokno mau aku liwat. Gek bojoku ki ngelus-ngelus sirahe Anggun. Emosi banget aku Din
58. NADINA : Owalah,,,Anggun ta. Ketoke bocahe menengan Cha
59. CHACHA : Mendhes yo percoyo
60. NADINA : Sssst,,,, Lezano teko
61. LEZANO : Cha,,,ndene!!” tak omongi penting
62. NADINA : Yowis, aku tak lungo wae
63. CHACHA : Ngopo??? Uwis puas yee le ketemu karo denok deblung si Anggun.(Nesu)
64. LEZANO : Kowe ki ngopo ta, nesu wae!!. Salah paham kowe ki
65. CHACHA : Ahh,,,aku uwis ora percoyo karo omonganmu, kuwi sing mencla mencle
66. LEZANO : Kowe kok dadi omongan atos ngene ta Cha, sapa sing ngajari? Wegah aku nek duwe cewek omongane ora tata
67. CHACHA : Halah, padune wis ora tresna we, amarga tresnamu kur kanggo Anggun piyambak
68. LEZANO : Owalah,,, kok yo dadi ngene ta. Bola bal iwis tak omongi yen Anggun kuwi ki uwis tak anggep kaya adiku dewe, ora luweh saka kuwi
69. CHACHA : Ealah,,,uwis ora betah aku karo sikapmu kuwi, pedhot waelah!
70. LEZANO : Pikiranmu cethek!! mikir opo ta Cha kowe ki. Yowislah rapopo yen jalukmu ngono tak tompo kanti ati lega.
BABAK IV
ING DALAN GEDHE , WEKTU BUDHAL SEKOLAH LEZANO NGETERKE MULEH ANGGUN KARO MAMPIR DOLAN NENG KARANG TENGAH. NANGING PAS LAGI GUYONGUYON NADINA WERUH NANGING ORA MARANI MUNG NGEMATKE SAKA KADOHAN. [ 149 ]ADEGAN I
71. LEZANO : Ayo Nok dolan neng Karng Tengah wae
72. ANGGUN : Arep ngopo Mas ndono? Mbak Chacha piye?
73. LEZANO : Ndelok wong adus Nok hehe. Aku mau diputus karo Chacha kok Nok, yoben karepe wonge nek wonge iseh seneng rakyo ngajak balikan Nok
74. ANGGUN : Gara-gara kaos kaki mau, lha kowe yo isih seneng karo Mbak Chacha ora?
75. LEZANO : Ho’oh Nok, kaya cah cilik banget ta. Ora kok Nok, rasa tresnaku wis ilang gara-gara mau wonge omong atos. Ora seneng banget aku Nok, yen ana wong wedok omongane kaya ngon. Mugo-mugo wae kowe aja niru
76. ANGGUN : Ora bakalan mas aku niru omongan ra bener kaya ngono. Seumpamane Mbak Chacha ngajak balikan piye Mas?
77. LEZANO : Ora ngerti aku Nok . Lha piye ta Nok
78. ANGGUN : Aku pengen jujur Mas karo kowe, nanging kowe engko aja nesu yo karoaku (Deg,,,deg…deg….)
79. LEZANO : Ora Nok. Lha arep jujur masalah apa ta Nok?
80. ANGGUN : Masalah atiku Mas, sakjane aku ki tresna karo kowe ket biyen nanging aku ora wani omong amarga aku ki isin karo kowe, masak wongwedok nembak wong lanang.
81. LEZANO : Hah ??. ket kapan Nok kowe seneng aku. Lha ngopo isin barang ki Nok, jaman saiki okeh kok wong wedok nembak wong lanang
82. ANGGUN : Aku ora ngerti Mas ket kapan aku seneng kowe, nanging yen kowe neng sekolahan cerak banget karo Mbak Chacha sakjane atiku ki lara Mas nanging tak ampet.
83. LEZANO : Nok, kok isoh seneng aku ki piye? Terus apa jal sing tak senengi seko aku ki, Aku mung wong elek anake wong ora duwe
84. ANGGUN : Aku yo ora ngerti Mas, Ngpo ta aku ki seneng kowe?(Mbrambangi) [ 150 ]85. LEZANO : Ora ngono ta, terus kowe pengen awake dhewe kepiye Nok?
86. ANGGUN : (Nangis)
87. LEZANO : Uwis ta rasah nangis, emoh aku nek kowe nangis. Karepmu aku kon kepiye?
88. ANGGUN : Aku kepingin kowe dadi pacarku Mas, nanging aku nyadar nek kowe iseh tresna karo Mbak Chacha” (Huhu T.T)
89. LEZANO : Nok, aja nangis ngono ta. Jujur Nok, aku yo tresna karo kowe nanging ora luweh saka adhek. Maaf yoo Nok, kowe yo ngerti dhewe ta nalika aku lagi bar pedhot karo Chacha. Seumpamane awake dhewe pacaran, aku wedi yen kowe engko dilabrak Chacha. Ngerti dhewe ta tingkahe piye?
90. ANGGUN : Nggeh Mas. Aku yo ngerti yen jawabanmu bakalane ngene
91. LEZANO : Anjaluk ngapuro yo Nok. Aku janji ora bakal gawe kowe lara ati. Ngene wae piye supaya kowe ora kuciwa karo jawabanku iki mau. Awake dhewe luweh saka kanca nanging kurang saka pacar, piye??
92. ANGGUN : Hee. Manut Mas
93. LEZANO : Yo wis gek ngguyu
94. ANGGUN : Hee…
95. LEZANO : Yok, gek mantuk wis sore, ndak engko di sengeni mbokmu, sesuk ndak ora direstuni hehe. Bapakmu neng omah ora Nok?
96. ANGGUN : Lha ayooo Mas,,,. Bapakku neng omah Mas, lha ngopo?
97. LEZANO : Wedi aku Nok
98. ANGGUN : Ora nyokot kok Mas
BABAK V
SAWISE TEKAN NGOMAH BAPAK KARO SIMBOK’E ANGGUN NGENTENI NENG AREP OMAH. LEZANO NDREDEG NALIKA DITAKONI TERUS KARO BAPAKNE ANGGUN. [ 151 ]ADEGAN I
99. ANGGUN : Assalamu’alaikum,,Pak,,,Mbok!! (Salaman karo Bapak Simbok)
100. LEZANO : Bu,,,Pak ( Salaman karo wong tuwane Anggun)
101. BAPAK : Saka ngendi Le, kok yahmene lagi bali
102. LEZANO : Kula wau ngajak dolan Anggun ten Karang Tengah Imogiri Pak. Nyuwun ngapunten nggeh Pak, Bu. Kula wau dereng pamitan rumiyin
103. SIMBOK : Sesuk meneh, nek ngajak dolan anakku pamitan sikik yo Le. Ndak Bapak karo Simbok bingung nggoleki
104. LEZANO : Nggeh Mbok. Nyuwun ngapunten, benjang malih kula pamitan.
105. ANGGUN : Ealah Pak,,Mbok, uwis ta mesakke Lezano kuwi lho
106. BAPAK : Yo wis Le, mlebu sikik kene ora neng jobo.
107. LEZANO : Mboten Pak. Nuwun. Kula pamit mawon niki sampun sonten
108. BAPAK : Woyo Le. Nuwun yo wis ngeterke anakku bali, ngati-ngati neng dalan rasah ngebutngebut
109. LEZANO : Nggeh Pak, sami-sami. Assalamu’alaikum!
110. BAPAK, SIMBOK, ANGGUN : “Wa’alaikumsalam
ADEGAN III
111. BAPAK : Ndug, ndene tak kandani rungokke sikik rasah wangsulan.
112. SIMBOK : Anakmu kok nganti keneng kandani Pak. (Nyenthe)
113. ANGGUN : Pripun Pak, Mbok?
114. BAPAK : Kowe ki anak wedok, keneng kandani ora, pamite sekolah yo sekolah terus nek wis bali sekolah yo muleh ora malah mblayang karo lanangan. Ra penak dimatke tangga. Anggun [ 152 ]
- Nggeh Pak, kula nggeh klentu. Kula yuwun ngapunten Pak, Mbok
115. SIMBOK : Kowe ki yen dikandani mung nggah nggeh thok nanging ora isoh nerapke endi sik bener, endi sing kleru
116. BAPAK :Rungokke Bapak karo Simbok nek omongan ki, ora malah dolanan HP. Donk ora kowe ki, uwis gedhe kok tetep wae ora donk
117. ANGGUN :Nggeh Pak.
118. BAPAK : Sesuk nek nganti baleni meneh, Hp tak jaluk ben ora isoh dolanan Hp meneh
119. SIMBOK :Haiyow Pak, ben kapok!!. Jaluk saiki wae Pak nek perlu, ben ora isoh mblayang meneh karo lanangan
120. ANGGUN : Aja ta Mbok, wis ora arep tak baleni meneh kok mbok
121. SIMBOK : Nek lagi diomongi ngene mesti le mangsuli ora baleni meneh, nanging 2 dina engkas rak baleni
122. ANGGUN : Ealah Mbok.. simbok. Kok yo ora percoyo tenan karo aku to mbok.. simbok.
123. SIMBOK : Halah, cah koyo kowe ki angel dipercaya. Piye le arep percaya nek dikandani Bapak karo Simbok mung nggah nggeh thok nanging iseh wae ngono-ngono karo wong lanang. Apa meneh karo Pelano po sopo kae pak ?
124. BAPAK :Lepano.. Mbok !!
125. ANGGUN :Udu yo Pak.. Mbok. Lezano jenenge ki, gantiganti jeneng !!
126. BAPAK: Jeneng kok angel, Sesuk nek dadi mantuku arep tak bancaki ganti jeneng slamet ben penak. “
127. ANGGUN :Oleh yee Pak, nek aku rabi karo Lezano..?
128. SIMBOK : Heh, sapa sing ngolehke Bapakmu we mung guyon kok. Ora bakalan aku ngrestuni kowe karo wonge, ra sudi aku duwe mantu kaya ngono. [ 153 ]129. ANGGUN : Kowe ki ngapa ta Mbok, Bapak we ngolehke kok. Ho’oh ta Pak, Bapakku sing bagus dewe.
130. BAPAK : Ealah Mbok, awake dhewe ya kudu piye ta. Nek yo wes jodone piye neh awake dhewe ra bisa nolak.
131. SIMBOK : Yaa.. ampun Pak !! Bayang no ta anake dhewe rabi karo Pelano seng cahe nyungkris, mecicil, mung cah sekolahan meneh. Opo sesuk anake dhewe arep dipangani buku.
132. ANGGUN : Yongalah.. Mbok.. Simbok. Kok yo kowe ki ora seneng banget karo Lezano ngapa ta ? Sesuk ki bakalane nek wonge lulus golek gawean, po ya mungkin mangan buku ro pulpen.
133. SIMBOK : Karepmu.. anak kok nek dikandhani ngeyel.
134. BAPAK : Do meneng isoh ora dirungokke tangga ora ngepenaki tenan
BABAK VI
ESUK-ESUK TEKAN SEKOLAHAN WEKTU ING KELAS PASINAON, NADINA CERITA-CERITA KARO CHACHA NALIKA WINGI WONGE KETEMU ANGGUN KARO LEZANO DOLAN BARENG NENG KARANG TENGAH IMOGIRI. CHACHA MURENG-MURENG ORA KARUAN, NANGING SAK WISE DIJELASKE KARO LEZANO, CHACHA NGERTENI.
'ADEGAN I
135. NADINA : Cha pengen ngerti sesuatu ora ? Nanging yen tak omongi kowe aja mureng-mureng karo aku yo..
136. CHACHA : Opo ? or awes Din, penting ora ?
137. NADINA : Lumayan penting sih. Wingi kit a, aku kepetuk Lezano karo Anggun dolan neng Karang Tengah Cha. Gek ngerti ra, wingi ta do gojek-gojek ngono tapi suwe-suwe Anggun nangis nanging malah tambah mesra kae lho.
138. CHACHA : Kurang ajar tenan ee Lezano ki, lagi putus 2 jam wes gandeng wedokan Nyebaii Telo.. telo.. [ 154 ]139. NADINA : Paling kuwi uwes do jadian pas kowe urung putus Cha, gek isoh kowe diapusi.
140. CHACHA : Wah kudu di anu Anggun ki ! wani-wanine gawe masalah karo karo aku. Cah kaya ngono apike dipiyeke din ?
141. NADINA : Lha ngopo kowe nganu Anggun ki ? Po Anggun sing salah ? Kudune Lezano ta sing ngajak dolan ketoke yo Lezano wong wingi do muleh keri dhewe kok. Gek kerep banget lho Cha aku weruh Lezano ngeterke muleh Anggun.
142. CHACHA : Ho’oh yee Din ? Kemropok atiku saiki.
143. NADINA : Sabar Cha ! Kok Lezano dingaren urung mangkat.
144. CHACHA : Ngurus banget.
145. NADINA : Dilit engkas rak mangkat, disindiri wae cha Halah dowo umure kae langsung teka.
ADEGAN II
LEZANO BANJUR TEKO NJELASKE KEDADEAN WINGI PIYE.
146. CHACHA : (Nyindir Lezano) Asyik Din. Aku wingi bar dolan karo cewek, mesra banget.
147. NADINA : Ho’oh yee Cha ? Padahal kowe lagi bar putus ta ? kok kurang ajar je Cha kowe ki.
148. LEZANO : Ngopo Cha nyindir-nyindir barang ki ? Ora trima pa aku jadian karo Anggun. (manas-manasi atine Chaca amarga mangkel)
149. CHACHA : Ahh.. Ngurus banget. Mbog kowe arep jadian karo wong 17 udu urusanku.
150. LEZANO : Lha terus ngopo kok mau nyindir-nyindir barang ngopo ? Cemburu po ?(emosi)
151. CHACHA : Sorry.. Merry.. Dorry.. Ora level cemburu barang ngopo ?
152. LEZANO : Halah.. mbok kowe ki isin. Aku ki uwis udu pacarmu, ngopo yoan dadak ngurusi aku. Penting po ?
153. CHACHA : Brebek, kurang gawean tenan aku ngurusi. [ 155 ]154. LEZANO : Kok isoh ngerti aku wingi dolan karo Anggun sing pas mesra-mesraan meneh. Berarti kowe wingi ngetutke aku ta ?
155. CHACHA : Sorry banget aku ngetutke. Aku ngerti tekna seka Nadin kok. Rasah sok tau kowe ki !!
156. LEZANO : Yo wis, sorry nek aku sok tau. Gek aku yo jaluk ngapura yen aku gawe larane atimu.
157. CHACHA : Hah ?? Lagi jaluk ngapura kok piye.
158. LEZANO : Lha gelem ra kowe ngapurani aku ? Nek gemang yo wis ra popo sik penting aku uwis jaluk ngapura karo kowe.
159. CHACHA : Yowiss lah, tak apurani. Nanging jujur yo aku ki kuciwa tenan karo kowe, mosok lagi 2 jam pedhot, kowe uwis jadian meneh.
160. LEZANO : Sakjane ki aku urung jadian karo Anggun, nanging hubungan ku karo Anggun luweh seka kanca biasa. Gek wingi mesra kae amarga aku mesake Anggun.
161. CHACHA : Owalah.., Lha ngopo kok mesake ki ?
162. LEZANO : Yoo eneng lah. Iki rahasia ora arep tak omongke sapa-sapa. (Lezano ora wani omong amarga wedi ndak Anggun isin).
163. CHACHA : Yo wis, rapopo. Aku yo njaluk ngapuro yen aku sak plok’e dadi pacarmu nyebai lan sikapku sing kurang tata. Aku njaluk ngapura.
164. LEZANO : Yoh.. Awake dhewe kekancan kaya liyane wae rasah musuhan, sindir-sindiran. Nanging aku njaluk siji wae, nek isoh ubahen sikapmu. Wong lanang ki paling ora seneng wong wedok sing sikape ngono.
165. CHACHA : He’em. Nek isoh yo tak ubahe. Nuwun yo uwis ngenehi nasihat aku.
166. LEZANO : Oke !
BABAK VII
JAM 5 SORE LEZANO DOLAN NENG OMAHE ANGGUN. NANGING WEKTU KUWI WONG TUWONE ANGGUN LAGI LUNGO SING NENG NGOMAH KUR ANGGUN DHEWEKAN. [ 156 ]ADEGAN 1
167. LEZANO : “Assalamu’alaikum.”
168. ANGGUN : “Wa’alaikumsalam. Eh mas Lezano, mangga mlebet !!”
169. LEZANO : “Dhewekan neng ngomah po nok ? Simbok, Bapak pada nengdi ?”
170. ANGGUN : “Ho’oh je mas. Bapak karo Simbok lagi neng ngomahe simbah. Dingaren sore-sore ngene.”
171. LEZANO : “Ho’oh nok. Mau les neng sekolahan dadi sore. Pengen ketemu kowe aku nok, kangen banget. Neng sekolahan ora ketemu ta,”
172. ANGGUN : ”Halah, engko Mbak Chacha nesu mas ? ora ngono kuwi.”
173. LEZANO : “Aku kan uwis pedhot nok karo Chacha. Gek aku mau uwis njaluk ngapura, saiki uwis kaya kanca biasa. Saiki awake dhewe arep kepiye nok ?”
174. ANGGUN : “Woy o sukur nek ngono ?? Karepku yo ngono kae mas, hehe..”
175. LEZANO : “Baleni nok, lee mu ngomong wingi.”
176. ANGGUN : “Isin aku mas..”
177. LEZANO : “Wingi we ora isin kok. Sayang.. baleni ta !!”
178. ANGGUN : “Mas Lezano.. Aku tresna karo kowe. Aku pengen kowe dadi pacarku, nanging piye yo mas..”
179. LEZANO : “Hah, seumpamane awake dhewe dadi pacar piye Bapak karo Simbokmu ??” kayake padha ora seneng ta karoaku amarga aku kur anake wong ora duwe. Hooh ta Nok?”
180. ANGGUN : “Bapakku uwis ngolehke mas yen seumpamane awake dhewe dadi pacar, nanging simbok iseh piye ngono mas karo kowe. Aku ora ngerti masalah opo?. Lha saiki jujuro Mas, saying ora karo aku”
181. LEZANO : “Aku saiki isoh saying karo kowe. Aku yo pengen kowe dadi pacarku. Kowe gelemang ngewangi aku ngomong karo wong tuwamu yen awake dhewe pengen pacaran. Nalika [ 157 ]wong tuwamu ngolehke awake dhewe neruske nalika ora awake dhewe cukup kekancan wae. Piye Nok?”
182. ANGGUN : “Yoh,,,aku gelem”. Wis jam 7 kok urung muleh yo Bapak, simbokku”
183. LEZANO : “Aku ndredeg Nok, diseneni ora yo?. Dilit engkas rakyo bali.”
184. Anggun : “Sante wae Mas, ora nyokot wis . Nah kae bali”
ADEGAN II
KETOK JAM 7 WONG TUWANE ANGGUN DURUNG BALI, NANGING ORA SUWE BANJUR BALI.
185. BAPAK : Assalamu’alaikum
186. ANGGUN : Wa’alaikumsalam. Kok lagi kondur je Pak
187. BAPAK : Mau simbok lagi masakke simbah dadi rodo suwe. Dikancani Lezano ta iki mau (Lezano salaman karo wong tuwane Anggun)
188. LEZANO : Nggeh Pak (Sumeh)
189. SIMBOK : Ket kapan le?
190. LEZANO : Sampun ket wau jam 5, Mbok
191. ANGGUN : Kok sore-sore ta le. Ana opo ta? Sesug meneh aja wengi ngene yo Le, ora penak karo tangga.
192. BAPAK : Hooh Le. Ndak darani ngopo-ngopo, opo maneh saiki ora ana sapa-sapa. Aja nesu yo Le, Bapak karo simbok kur ngelingke
193. LEZANO : Enggih Pak, Mbok. Pak , Mbok kulo badhe matur kula kalih Anggun nyuwun restu menawi kula pengen macari putrane njenengan. Pripun Pak, Mbok?”
194. BAPAK : Piye yo Le. Anggun iki iseh sekolah, karepku tak kon miker sekolah sikek aja pacaran. Nanging gandheng Anggun yo wis tresno tenan karo kowe aku ngolehke
195. ANGGUN : Piye Mbok?
196. SIMBOK : Ealah Le,,,,. Wingi-wingi aku yo ora ngolehke anakku pacaran karo kowe, nanging saiki tak olehke amarga Anggun cerita terus tentang [ 158 ]kowe. Dadi risi kupingku, mending tak olehke wae, Bapak yo wis ngolehke ta!
197. LEZANO : Nuwun nggeh Pak, Mbok. Kula seneng tenan pun diolehke.
198. BAPAK : Woo,,,iyo Le,,,. Aku ngolehke kowe dolan neng kene nanging aja wengi-wengi ngene yo. Nalika arep dolan nengdi ngono, pamit karo Bapak, Simbok, ndak padha bingung nggolek
199. ANGGUN : Wah,,,Bapak karo simbokku paling apik dhewe
200. SIMBOK : Halah
201. LEZANO : Ngeeh Pak, Mbok, niki gandheng sampun cekap kula badha nyuwun pamit. (Salaman karo wong tuwane Anggun lan Anggun). Assalamu’alaikum
202. ANGGUN : Ngati-ngati Mas
203. LEZANO : Ngeeh,,,
AKHIRE( PUNGKASANE) WONG TUWANE ANGGUN NGOLEHKE ANGGUN PACARAN KARO LEZANO. ANGGUNKARO LEZANO SENENG BANGET BANJUR GAWE IKATAN JANJI BAKALAN KETOK (TEKAN) TUWA SESUK. [ 159 ]
ADEGAN 1
WARUNG CILIK ING PINGGIR DALAN TENG CREMENTEL KLETIK-KLETIKAN UGI JEJANGANAN TANSAH KEMECER. WAYAH AWAN AREP SORE BIASANE JEJANGANAN KEMAU SAMPUN LARIS NANGING NGANTHI WAYAH SEMENE TESEH AKEH.
01. SUMEJO : Wah.. dodolan warung ra payu-payu, sepi.
02. DHULGENDHU : Ngapa ta kang...?
03. SUMEJO : Urip kuk kaya ngene.
04. DHULGENDHU : Jenengan ki ya ngapa ta kang gresula wae.
05. SUMEJO : Aku lagi budrek Dhul mikerke kahanan , jagake hasil warung ra mbejaji nanging kebutuhan anak akeh.
06. DHULGENDHU : Mboten sah mbog piker jero-jero kang namung marai stres.
07. SUMEJO : Piye le ra dipiker Dhul , nek kahanan kaya ngene.
08. DHULGENDHU : Jenengan pengin urip mulya temenan kang? ( alon suarane).
09. SUMEJO : Bola bali aku muni piye?
10. DHULGENDHU : Kula saget maringi caranipun kang.?
11. SUMEJO : Apa kui ..?
12. DHULGENDHU: Nanging resikone gedhe.
~ Bantul Sangsaya Pinunjul ~
159 [ 160 ]13. SUMEJO : Lha ...ya apa?
14. DHULGENDHU : Teng dukun kang..!
15. SUMEJO : Haaah...apa Dhul..!!!
16. DHULGENDHU : Sssssttt...!!! Aku duwe kenalan dukun jenenge mbah jenggot
17. SUMEJO : Apa bisa dukun kemau mulyakake uripku..
22. DHULGENDHU : Kathah uwong menawi sampun wangsul saking griyanipun mbah jenggot kathah hasil ingkang dipun arep arepake...”
23. SOEMEJO : Ya nek ngono gawa aku nenggone mbah jenggot.
ADEGAN II
OMAH MBAH JENGGOT KAMAR TENGAH .. KATON PIRANTI DUKUN UTAWA KEMBANG MENYAN SAK UBO RAMPENE. BENGI BENGI SENAJAN PADANG REMBULAN SOEMEJO LAN DHELGENDHU MARANI OMAHE MBAH JENGGOT,
24. SOEMEJO + DHULGENDHU: Kula nuwun mbah
25. MBAH JENGGOT : Sapa.
26. DHULGENDHU : Aku mbah Dhul..”
27. MBAH JENGGOT : Mlebu..!!!”
28. DHULGENDHU : Nyuwun ngapunten mbah ngganggu.
29 . MBAH JENGGOT : Arep ana perlu apa?
30. DHULGENDHU : Niki mbah rencang kula badhe pengen jalok tetulong kaliyan simbah.
31. MBAH JENGGOT : Tulung apa??
32. DHULGENDHU : Pengen urip mulya mbah..”
33. MBAH JENGGOT : Nanging ana syarate ..
34. SOEMEJO : Apa niku syarate mbah?”
35. MBAH JENGGOT : Kowe kudu nekani kuburan Punthuk Tunggeng
36. SUMEJO : Haa...apa mbah...... apa mboten enten sarana liyane mbah..!”
37. MBAH JENGGOT : Lha kui syarate nak pengen urep mulya... Soemejo nampa dhawue mbah jenggot radha miris batine.... [ 161 ]38. SUMEJO: Oh kok abot tenan syarate.
39. DHULGENDHU: Lha nek ngeteniku syaratipun kang.
40. SUMEJO: Salawase aku durung tau pasa, apa maneh kudu turu ning kuburan, mengko nek ketemu ...? hii mrinding gitok ku..”
41. DHULGENDHU: Pie kang kuk sajak mangu mangu?”
42. SUMEJO: Hiiiiii........!!!
43. DHULGENDHU: Wis taa, kowe wong lanang ora perlu wedi, nek aku isin yen nganti wurung
44. SUMEJO: Ora kok wedi Dhul..
45. DHULGENDHU: Lha ganeya ? ngapa hi.hi.hi wae.
46. SUMEJO: Ning apesing awak nek mengko sing godha udu bangsaning dhemit ning macan temenan.
47. DHULLGENDHU: Godha genti kang..he.he.he.
48. SUMEJO : Mbah mu Dhul diKlethak engko ndasku, njur bojoku dadi randha anak anak ku sing ngopeni sapa..
49. DHULGENDHU : Owalah kang , mbok mboten sah kakean miker aneh anehipun..niat nggayuh kamukten tohening pakti..
ADEGAN III
SUMEJO NEKANI KUBURAN PUTHUK TUNGGENG.ING KUBURAN SUMEJO DITEKANI NINI-NINI AWAKE WUNGKUK , RAMBUTE MADHUL MADHUL, NYANGKING TEKEN KARO GUMUYU LEKEK LEKEK.
50. NINI : Heeh,Heeeh,heeeeh...kowe nduwe penjalok apa !” heeeh heeeh...
51. SUMEJO : Ku .. ku... kula( keweden ) kepengen sugeh mbah?
52. NINI : Saranane abot ..apa koe bisa nglaksanani ?”
53. SUMEJO : Mundhut napa mawon kula saguhi mbah waton bisa urip kepenak napa napa keturutan..”
54. NINI : Kowe mantep tenan , ora bakal getun ?” [ 162 ]55. SUMEJO : Pun ta mbah , Estu mbah , kula mboten ngapusi .?
56. NINI : Saranane saben taun kowe kudu kirem jago utawa babon ,ngerti ..!!!!
57. SUMEJO : Kula saguh mbah , gampang nek mung jago utawi babon.. niku barang sepele.
58. NINI : Temenan aja mbLenjani ,wes kana bali...bali , klakon klakon Rindhik asu dighitek Sumejo ninggalke kuburan puthuk tunggeng kanthi athi merem kebhak pengarep.
ADEGAN IV
59. DHULGENDHU : Pripun kang kabare, pun kasil napa kuk sajak sumringah seneng.
60. SUMEJO : Wis beres Dhul .
61. DHULGENDHU : Sukses kang ?
62. SUMEJO : Gene mung sepele bae, pokoke yen bakalan kelakon kowe rasah susah buruh nyupir maneh
63. DHULGENDHU : Bab iku gampang bisa dirembug, rikala nepi teng kuburan diweruhi napa mawon kang?
64. SUMEJO : Wah werna werni Dhul...nek aku rawedi, nek kowe sek nglakoni mesti mati ngadeg..ha.ha..!!
65. DHULGENDHU : Weleh weleh , ngece kowe sajake ki kang..
66. SUMEJO : Nyatane ta Dhul .hehe..Yowis Dhul tak bali dipek
67. DHULGENDHU : Ya ngati ati mawon kang , wedeni genthi menawi kepethuk...he.
68. SUMEJO : Kepethuk apa...? demet pa ? ra wedi
69. DHULGENDHU : Demite sing wedi karo kang mejo . ha.h.ha.
70. SOEMEJO : Gundhulmu Dhul... [ 163 ]ADEGAN V
SAPLOKE SUMEJO GOLEK SRANA ING KUBURAN PUTHUK TUNGGENG URIPE KATHON MRINTHIS KANGGO GAMPANGAKE DAGANGANE SUMEJO KEPENGEN PINDAH MENYANG KUTHA
71. SUMEJO : Kepiye mbok menawi kita pindah menyang kutha..
72. MBOK SUMEJO : Manut bapake mawon. anggere kabeh murakabi tumrap keluwarga..” Barang uwes ditimbang timbang bathi tunane pak Sumejo kelakon pindah menyang kutha.
ADEGAN VI
ING KUTHA PAK SOEMEJO TUKU POMAHAN UGI BUKAK WARUNG WAYAH SORE KAPINUJAN SELA PEGAWENE PAK SOEMEJO REMBUGAN KARO BOJONE ING GANDHOK MBURISI NAMBI WEDHANGAN KOPI KLETHIKANE PEYEK DHELE.
73. SUMEJO : Mbokne.
74. MBOK SUMEJO : Apa pakne?.
75. SUMEJO : Coba rasakno mbok panguripan rikala ana ing desa karo saiki pie..?”
76. MBOK SUMEJO : Yaa beda banget pakne.
77. SUMEJO : Piye bedane?
78. SUMEJO : Ing desa banter banter tela..
79. SUMEJO : Tela we kadang nek mung lagi panen mbok.
80. MBOK SUMEJO : Mula aji aji pumpung, kudhu sing gemi nastiti ngati ati
81. SUMEJO : Jane aku rada gumun je mbok..
82. MBOK SUMEJO : Gumune kepiye pak?
83. SUMEJO : Sakiwo tengene awak dewe ki akeh warunge toko gedhe gedhe kuk playune mesti mrene nganti kemeren..
84. MBOK SUMEJO : Aku semono uga pakne
85. SUMEJO : Apa iya ...?
86. MBOK SUMEJO : Aja aja ana sing duwe pandhakwa nek sampeyan ngingu tuyul golek pasugihan [ 164 ]87. SUMEJO : Wong ki nak turah lambe meri serik ...
88. MBOK SUMEJO : Namung menawi mawon kuk pakne..
89. SUMEJO : Tuyul tuyul , mbokben nek pancen tuyule dewe arep apa
90. MBOK SUMEJO : Mbog wes pak aja melu swarane liyan.
91. SOEMEJO : Salahe kowe guneman ora dipiker marai mangkel. Senajan akeh guneman saka swarane liyan suwe swe athine mbok soemejo risi ngrungoake
92. MBOK SUMEJO : Pakne ....
93. SUMEJO : Ana apa Mbok..!” teka teka abang kaya ngunu rupane..
94. MBOK SUMEJO : Pakne apa sing diomongke wong liya iku pancen bener
95. SUMEJO : Umung apa tha mbok .
96. MBOK SUMEJO : Apa bener pakne ...? Menawi bapak niku golek pasugihan .
97. SUMEJO : Pasugihan apa ta?”
98. MBOK SUMEJO : Kula ugi sampun ngrasakake pakne.
99. SUMEJO : Kowe ki umung apa?
100. MBOK SUMEJO : Kula tanglet kaliyan bapak
101. SUMEJO : Tekon apa ?
102. MBOK SUMEJO : Kita urep mulya ngeten niki saking pundi kasile, senajan pakne kerjaipun namung jagake kasil warung
103. SUMEJO : Wong ki nek turah lambe meri serik, ora reti direwangi rekasa
104. MBOK SUMEJO : Ati kula sayah goreh pakne , saben dina naming ngrungokake guneman swaranain liyane.
105. SUMEJO : Sing muni aja melu swaraning liyan kae sapa?”, kabar manuk wae digagas
106. MBOK SUMEJO : Senajan suwe -suwe ati kula risi.
107. SUMEJO : Mbok wes sah mbog rungoke.
108. MBOK SUMEJO : Menawi bener isin pak aku…isin…
ANAKE METU SAKA KAMAR [ 165 ]109. ANI : Enthen napa tha mbok,pak?”
110. SUMEJO : Kuwi mbokmu umung apa..tekonono dewe..
111. MBOK SUMEJO : Ora ana apa” kuk nduk,mrene mrene tenguk- tenguk kaliyan bapak simbok
112. ANI : Kula wau mirengaken menawi bapak kaliyan simbok padha padhu , padhu masalah napa ta mbok?
113. MBOK SUMEJO : Ora ana apa appa nduk.
114. SUMEJO : Omong ora kena dijaga.
115. MBOK SUMEJO : Uwes ta pakne …isen dirungoke anak
116. ANI : Enthen napa ta mbok , sajak ipun kuk bapak ket wau muring muring Kaliyan simbok.
117. SUMEJO : Kandhanono mbokmu kui neg umung kon miker dimek ra waton marai Mangkel wae.
118. MBOK SUMEJO : Uwis ta pakne uwis uwis
119. ANI : Sajak ipun enhten napa ta mbok
120. MBOK SUMEJO : Melu ngewangi simbok masak wae yo nduk...
121. ANI : Nanging kula teseh bingung mbok..”? kaliyan bapak lan simbok niku.. Sajak ipun enthen masalah napa
122. MBOK SUMEJO : Ora ana apa” nduk.., Uwis yyo melu ngewangi masak simbok wae..
123. ANI: Inggeh mbok , menawi kula mboten angsal ngertos masalahipun menapa?”
AMARGI SUMEJO LELI ORA KIREM BABON UTAWI JAGO SUMEJO ETOK GANJARANE.
124. SUMEJO : Mbokne..mbokne..mbokne…
125. MBOK SUMEJO : Enthen menapa pakne?
126. SUMEJO : Sikelku mbok sikel ku…,
127. MBOK SUMEJO : Enthen menapa kaliyan sikel pakne
128. SUMEJO : Sikelku raiso go mlaku…
129. MBOK SUMEJO : Haaaa…..( kaget )” dijajal kangge ngadeg cobi pak. [ 166 ]130. SUMEJO: Ora iso mbok..
131. MBOK SUMEJO: Enthen napa niki pak , enthen napa kaliyan bappak…
132. SUMEJO: Aku raiso mlaku mbok aku lumpuh (nangis…)”
MBOK SUMEJO NAMING MENENG WAE ANANE NAMING TETANGIS UGI KHAWATIR
133. SOEMEJO : Iki oleh oleh e ganjaran seko allah mbok , amargi umungane wong liyan Kaliyan simbok niku bener .
134. MBOK SUMEJO : Maksudtipun bapak..golek pasugihan napa??”
135. SUMEJO : Jalok ngapura mbok aku jalok ngapura
136. MBOK SUMEJO : Ya Allah pakne (nangis..) Dudu kula ingkang ngapurani nanging ingkang Maha Kuwaos.
SUMEJO SADAR KALIYAN KESALAHAN IPUN [ 167 ]
ADEGAN I
RUANG PATEMON KONGGRES
001. AGUNGGELAR : Sugeng enjing
002. JOKORENEYO : Sugeng enjing, sugeng enjing, sugeng enjing
003. SULEMUKADAR : Sugeng awan wis ora usah kesuwen gek di bukak kongrese, kakehan cingcong
004. JOKORENEYO : Sabar Pak!
005. AGUNGGELAR : Ya mengko sik aja kesusu Isepbetter durung rawuh
006. SULEMUKADAR : Walah iki kongrese awakdhewe ndadak ngenteni kae landa telatan
007. JOKORENEYO : Nggih sabar ta Pak! wong niki nggih dereng wektune mulai kongres kok
008. SULEMUKADAR : Durung wektune apane, deleng ki jam pira saiki wis awan
009. AGUNGGELAR : Lha nika niku sing ngawas kongrese kita sedaya je Pak!
010. JOKORENEYO : Nggih kula setuju niku Pak! Mbok mboten usah kesusu
011. SULEMUKADAR : Lha kula niku bingung, wong telat kok dibela, apa kowe diwenehi arta? piro??
012. AGUNGGELAR : Walah Pak, mbok nek ngendikan niku lho Pak sing alus [ 168 ]013. SULEMUKADAR: Lha nek ngene iki pye bal-balane awake dhewe arep maju, FAFI-ne we telat!
014. JOKORENEYO: Wong niki mawon tesih jam 7 kirang kok
015. SULEMUKADAR: Lha arep mulai jam pira kesuen, tenan
016. AGUNGGELAR: Jam7 pak
017. SULEMUKADAR: Lha kok neng undangan jam setengah 7? eh ngapa jew Erafin karo Teorge ki ora di loloske salahe apa?
018. AGUNGGELAR: Lha niku di engge persiapan je pak,lha wong Erafin kalih Teorge niku mboten lolos kok Pak!
019. SULEMUKADAR: Lha ora lolos kepriye, wong komite sanding we ngloloske kok
020. AGUNGGELAR: Lha ning kan keputusane Komite Kurmalisasi mboten lolos, lha dasaripun status PSSI kalih FAFI je pak!
021. SULEMUKADAR: Ya ora isa ngono ta, Komite Kurnalisasi ki ora ana hubungane, nek Komite exsekutif nah kuwi wewenange!
022. JOKORENEYO: Lha njenenganiku maos mboten ta surat FAFI nomer 7?
023. AGUNGGELAR: Ngih Pak! Sadurunge nesu-nesu niku di waos riyen?
024. SULEMUKADAR : Lho iki wis tak waos kok oke aku setuju yen Erafin ora lolos lah nek Teorge apa hayo?
025. AGUNGGELAR: Lha nek Teorge niku tesih anggota TNI pak gih mboten pareng
026. SULEMUKADAR: Weh ya ora isa sing penting kan pas wayahe tugas wis pensiun.
027. JOKORENEYO: Lha sakniki dereng pensiun kok pripun je njenengan niku
028. SULEMUKADAR: Sing aneh niku gih njenengan lha wong le dados ketua ngenjang, kok mboten sakniki [ 169 ]029. AGUNGGELAR : Weh wong mboten lolos kok ajeng dadi ketua, pripun niku
030. SULEMUKADAR : Lha kudune lolos kok, wong kae nglakoni kaya ngana mergane kepengin bal balane awakdhewe maju kok di larang
031. AGUNGGELAR : Nggih kula ngertos pak nek niku di engge bangsa, lha nanging
032. SULEMUKADAR : Nanging ora lolos iya ta, lha njenengan niku malah mbela FAFI mboten negarane dhewe kok pak
033. AGUNGGELAR : Lha kula mboten bela
034. SULEMUKADAR : Mboten bela napa, nek bela niku gih di loloske nuh pak Teorge
035. AGUNGGELAR : Gih mboten saged ta pak
036. SULEMUKADAR : Ya ateges mbela
037. AGUNGGELAR : Ya ora lha niku wis peraturan Pak!
038. SULEMUKADAR : Wong FAFI dhewe alesane ya ora jelas ngono kok neng surate
039. JOKORENEYO : Nggih mulane ampun protes kalih Komite Kurmalisasi
040. SULEMUKADAR : Loh lha iya kan sing makili Indonesia ki Komite Kurmalisasi, ya kudune njaluk kejelasan FAFI
041. AGUNGGELAR : Kula wingi sampun mrika teng swiss, nanging FAFI tetep kukuh kok kalian surat nomer 7!
042. SULEMUKADAR : Ya ateges FAFI kuwi ora adil, kaya ngono kok di hormati
043. JOKORENEYO : Lha nek mboten gih mengke keneng sangsi to pak?
044. SULEMUKADAR : Nah iki eleke Komite Kurmalisasi, senengane meden-medeni warga nganggo hukuman ora entuk tampil ning sea games
045. AGUNGGELAR : Lha nyatanipun ngih kados niku kok pak sampun enten buktinipun
sea games
~ Bantul Sangsaya Pinunjul ~
169 [ 170 ]046. SULEMUKADAR: Nanging biasane sing di hukum barbarane malah dadi maju, wong Yunani di hukum we nyantai wae kok
047. JOKORENEYO: Lha nek kangge njenengan mboten masalah pak, njenengan golek duwit mboten seking bal-balan
048. SULEMUKADAR : Heh, ya main neng kene rak ya ora papa, sing penting tetep latihan
049. AGUNGGELAR : Lho njenengan niku pripun gih mesake pemainnipun saget oleh arta saking pundi, sponsoripun padha mboten purun
050. SULEMUKADAR : Lha nggih pak cobi wingi pas Desember menika sedaya lapisan masyarakat sami terhibur kalian prestasinipun Indonesia
051. SULEMUKADAR : Prestasi apa? ning final kalah kok prestasi apa kuwi maksudte
052. AGUNGGELAR : Nggih juara kalih kan nggih sampun lumayan, kita namung kalah setunggal thok.
053. SULEMUKADAR : Sing penting Juarane kok, dudu menange
054. Jokoreneyo : Lha Juara niku gih amargi menang ta pak pripun tha?
055. SULEMUKADAR : Ya ora mesti, pokokmen ning kepengin Indonesia Juwara Teorge kudu lolos.
056. AGUNGGELAR : Nggih mrika, matur FAFI nek mboten gih teng cas, ampun nesu-nesu kalih kita, kita namung nglasaknake tugas saking mandhat FAFI
057. SULEMUKADAR : As mbuh sing penting kudu jelas alasane nek ora di loloske, wis aku arep ning kulah sik kebelet nguyuh
058. JOKORENEYO : Pak sekedap Pak. Pak!!!
059. AGUNGGELAR : Lho malah lunga kae?
060. JOKORENEYO : Woo ora perduli karo wong okeh, mangga pak dipun mulai Isepbetter pun rawuh [ 171 ]ADEGAN II
AGUNGGELAR, ABIROSA, ISEPBETTER ING RUANG PATEMON KONGGRES
061. ABIROSA : Walah Pak sik mengko sik pak kongrese aja di bukak sik?
062. AGUNGGELAR : Weh la napa je pak, kok ampun di bukak riyen, nika lho sampun rawuh Pak Isepbetter.
063. ABIROSA : Waduh gih sekedap mawon lha wong nika niku telat kok mbok mengke jam 8 sisan!
064. AGUNGGELAR : Wah arep tak mulai wae mesake mosok dikon nunggu awakdhewe ngobrol!
065. ABIROSA : Nggih mboten saged Pak wong kita gelem nunggu mrika-mrika gih kudu gelem nunggu awakdhewe, masalahe penting jew pak
066. AGUNGGELAR : Yo wis cepet
067. ABIROSA : LPI niku kudu kasta paling duwur pak sak nduwure Liga super!
068. AGUNGGELAR : Welah nek mbahas masalah kuwi, sesuk karo ketua PSSI sing kepilih
069. ABIROSA : Ya masalahe calone ora ana sing apik kok, ora sesuai karo keadaan, nek Pak Erafin karo Teorge sesuai pak!
070. AGUNGGELAR : Wis ta kuwi dudu urusanku lho
071. ABIROSA : Dudu urusanmu piye to pak, njenengan niku Ketua Komite Kurmalisasi
072. AGUNGGELAR : Lha Tugas kula niku namung nyukses aken kongres pak!
073. ABIROSA : Lho bapak niku pripun wo tukang ngapusi
074. AGUNGGELAR : Weh ngomonge ati-ati njenengan niku, aku ngapusi apa?
075. ABIROSA : Jarene ngakui LPI
076. AGUNGGELAR : Lha kula nggih pancen ngakoni kok, ngapusi pye, omomnganmu ra tata [ 172 ]077. ABIROSA: Nek ngakoni niku nggih kudu merjuangke pak!
078. AGUNGGELAR: Lha ning kan LPI tetep entuk mlaku nanging neng pengawasane PSSI
079. ABIROSA: Lha gih bener nanging mosok kudu saking Divisi 3 gih mboten purun kula pak!
080. AGUNGGELAR: Nggih kuwi urusane karo ketua PSSI udu karo aku kowe ki dong ora.
081. ABIROSA: Walah kepriye jew pak lha nek PakErafin lan Teorge mboten lolos gih LPI sami mawon saking Divisi 3 Pak!
082. AGUNGGELAR: Ya ora mesti
083. ABIROSA: Ya mesti, waelah
084. AGUNGGELAR: Ya ora entuk ngono kuwi!
085. ABIROSA: Ya entuk, lha wong LPI ki ligane Profesional, nganggo duwit dhewe, udu duwite rakyat! kudune langsung paling duwur
086. AGUNGGELAR: Ya pancen kuwi aku setuju nanging kan aku ming dikon nggawa LPI mlebu sistem PSSI lah kebijakane tergantung ketua PSSI
087. ABIROSA: Wau kula mireng jarene bapak mbela rakyat pundi buktine
088. AGUNGGELAR: Apa hubungane
089. ABIROSA: Lha niku, wong sing LPI mboten ngangge duwite rakyat kok malah ora di bela malah belani LSI.
090. AGUNGGELAR: Walah pak aku ki ora mbela siji lan sijine ya
091. ABIROSA: Wo ateges tenan bapak ki pancen tukang ngapusi
092. AGUNGGELAR: Aku ora ngapusi
093. ABIROSA: Ngapusi!, Ndobosan!
094. AGUNGGELAR: Ora kok!
095. ABIROSA: Hoo wae [ 173 ]096. AGUNGGELAR: Ora kok!ora waton ngomong
097. ABIROSA: Kenyataane kados niku jew Pak!
098. AGUNGGELAR: Aku rak wis ngomong nek protes karo FAFI lewat CUS
099. ABIROSA: Nggih kula cobi kuwi kudune tugase bapak dudu aku
100. AGUNGGELAR: Lha kok tugasku piye kuwi, tugasmu sing nduwe LPI kowe, ya kowe, wis aku arep bukak kongres!
ADEGAN III
AGUNGGELAR, SULEMUKADAR, ISEPBETTER ING RUANG PATEMON KONGGRES
101. ISEPBETTER : Niki sampun saged diwiwiti?
102. AGUNGGELAR : Niki Indonesia Pak!
103. ISEPBETTER : Iya aku ngerti kaplan diwiwiti?
104. AGUNGGELAR : Hah angklungipun di maling Malaysia Pak, lho lha kok ngertos pak.
105. ISEPBETTER : Kesuwen gek diwiwiti?
106. AGUNGGELAR : Hah sampun suwe pak le di maling Malaysia
107. SULEMUKADAR : Ngawur makde kuwi gek diwiwiti, dudu angklung di maling Malaysia
108. ISEPBETTER : Nah kuwi maksud ku
109. AGUNGGELAR : Oh ajeng dahar riyen?
110. SULEMUKADAR : Wis aja da gojek, gek diwiwiti wis jam 8 cuy!!!
111. AGUNGGELAR : Sampun saged diwiwiti nggih pak?
112. ISEPBETTER : Sampun
113. AGUNGGELAR : Kula sampun di sampluk pak, la wau abirosa ngejak padu je Pak!
114. SULEMUKADAR : Kesuwen! Ora sah aneh-aneh gek di bukak kongres PSSI cepet
115. AGUNGGELAR : Sampun saged nggih pak?
116. ISEPBETTER : Nggih!
117. SULEMUKADAR : Pak Isepbetter, la kok Teorge kalih Erafin mboten lolos niku kengeng napa
118. ISEPBETTER : Ora jumbuh karo syarate [ 174 ]
| 119. SULEMUKADAR : | Lha kan Erafin Liganipun sampun di akoni kalih Komite normalisasi Pak! | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 120. ISEPBETTER : | Nanging durung mlebu sistem isih, di akui liga tarkam | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 121. SULEMUKADAR : | Weh wong dana nipun mandiri kok liga tarkam Liga jejeripun nika sing tarkam | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 122. ISEPBETTER : | Lah ming ngakoni thok tha, tapi durung mlebu sistem PSSI | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 123. SULEMUKADAR : | Ya makane Erafin di loloske! | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 124. ISEPBETTER : | Lha wong ora pas karo syarate | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 125. SULEMUKADAR : | Ora sesuai kepriye wong jelas-jelas dheweke sing gagas liga profesional kok | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 126. ISEPBETTER : | Lha nanging durung mlebu sistem | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 127. SULEMUKADAR : | Kawit mau sistam-sistem wae sound sistem po piye kuwi | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 128. ISEPBETTER : | Ya pokokmen ora lolos | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 129. SULEMUKADAR : | Lolos! | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 130. ISEPBETTER : | Ora! | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 131. SULEMUKADAR : | Lha Teorge ngapa ora lolos, liga tarkam
meneh ora ta? | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 132. ISEPBETTER: | Isih dadi Pangdam ora entuk! | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 133. SULEMUKADAR : | Ya entuk wong wis arep pensiun kok! | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 134. ISEPBETTER: | Ya ora kudune saiki wong bates wektune malah wingi kok! | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 135. SULEMUKADAR : | Nangingkan nek pas dadi ketua wis pensiun kudune oleh, sakpenake dhewe | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 136. ISEPBETTER : | Halah iki peraturan, udu sakpenake dhewe, kowe kuwi sing sakpenake dhewe, wis gek dimalai | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 137. SULEMUKADAR : | Lha wegah, lha wong alesanmu ora jelas | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 138. ISEPBETTER : | Wis gek dimali agunggelar | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 139. SULEMUKADAR : | Mengko sik! | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 140. AGUNGGELAR : | Lha ngapa meneh! | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 141. SULEMUKADAR : | Lha alesane ora jelas kok! | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 142. AGUNGGELAR : | Lha wis di kandhani ora pas karo syarate kok, ngeyel! | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 143. SULEMUKADAR : | Alesane ora pas, wong ben bal-balane apik kok ora oleh [ 175 ]144. AGUNGGELAR : Kowe kuwi kaya ora nduwe calon liya, wae
145. SULEMUKADAR : Lha liyane dha ora genah kabeh kok! 146. AGUNGGELAR : Lha apa kowe kuwi genah? 147. SULEMUKADAR : Aku genah, wis jelas aku mbela bangsa, malah ora kok dukung 148. AGUNGGELAR : Loh aku ki ndukung kok 149. SULEMUKADAR : Ora! kowe malah ndukung landa stres kae 150. ISEPBETTER : Malah ngece aku stres! 151. SULEMUKADAR : Lha ya pancen stres kok 152. ISEPBETTER : Ora! 153. SULEMUKADAR: Stres! 154. ISEPBETTER : Ora! 155. SULEMUKADAR : Stres kowe kuwi! 156. ISEPBETTER : Nek ora, ya ora 157. AGUNGGELAR : Wis dha meneng malah bayi kabeh! 158. ISEPBETTER : Ya gara-gara sulemukadar! 159. SULEMUKADAR : Malah ngarani aku, kowe kuwi, pokoke Teorge lan Erafin kudu lolos 160. AGUNGGELAR : Malah, rame terus kawit mau wis kongrese ora sido di mulai! (thok-thok mukul palu)
SAHIDIN, AYU ING ANGKRINGAN 161. SAHIDIN : Sugeng enjing ayu 162. AYU : Sugeng enjing mas sahidin badhe tumbas napa gih? 163. SAHIDIN : Wedang jahe kaya biasane wae 164. AYU : Ning nek utang emoh aku mas 165. SAHIDIN : Ora, saiki mbayar, eh karo rokoke sisan, sing mereke Jarum 76 166. AYU : Wo nggih, wah njenengan niku ngobong duwit mawon 167. SAHIDIN : Ya ben duwit-duwitku kok ko ko kowe ngapa? 168. AYU : Lha wingi utange durung tok bayar jew! [ 176 ]169. SAHIDIN: Mengko ko ko ko tak bayar! 170. AYU : Mbayar nganggo godong pa? Rokok ki haram! 171. SAHIDIN : Walah kowe ya dodol rokok kok kok wee, ngece haram! 172. AYU : Lha salahe kowe tuku. 173. SAHIDIN : Lha aku ngekeki duwit kowe kok malah emoh! 174. AYU : Wong kowe ki senengane utang kok ngaku-ngku ngekeki duwit 175. SAHIDIN : Walah nggaya tenan kowe, ngomong rokok haram 176.AYU : Ya pancen haram kok 177.SAHIDIN : Lha kowe dodol kok 178.AYU : Salahe kowe tuku 179.SAHIDIN : Lha nek kowe ora dodol aku ya ora tuku 180. AYU : Ya mergane kowe tuku
SAHIDIN, AYU, UDIN ING ANGKRINGAN 181. SAHIDIN : Alah ya mergane kowe dodol pokoke 182. UDIN : Welah esuk-esuk wis da padu 183. AYU : Ben kaya drama sing nggawe mas Agus Lyloor, karo Lephen kae lho kae rak padu thok isine. 184. UDIN : Wah ana-ana wae kowe ayu 185. SAHIDIN : Pokokmen rokok halal 186. UDIN : Eh ora sah di bahas! Yu kula kopi,kalian nyuwun alamat kacebook 187. SAHIDIN : Walah mahasiswa, senengane maksiat 188. UDIN : Lha kok maksiat? 189. SAHIDIN : Lha kacebook ki pancen maksiat kok 190. SAHIDIN : Ya ora! padune ora nduwe we, eh yu apa email fbmu? 191. AYU : Ayu tumut dodol angkringan 192. SAHIDIN : Walah dawane, sing penting fbku ora dienggo maksiat [ 177 ]193. UDIN : Nanging haram wong sing gawe wong israel
SAHIDIN, UDIN ING ANGKRINGAN 194. SAHIDIN : Lha nanging ulama2 kae da nganggo kok!lho iki aku entuk informasi seka kb yen kongres PZZI batal! 195. UDIN : Walah, ulama stres, weh gagal garagara Selemukadar kae paling 196. SAHIDIN : Ya ora ngono wong kae ki malah mandiri kok LPI ki ora aleman 197. UDIN : Walah lha tetep da ngotot jew nek Teorge karo Erafin kudu lolos 198. SAHIDIN : Ya kowe ki wagu kudune mbela deweke Teorge karo Erafin 199. UDIN : Bela piye wong marake Indonesia sengsara kok 200. SAHIDIN : Lha ya kowe kuwi pancen bodho 201. UDIN : Lha kok malah ngece aku bodho ki piye hah nantang gelut kowe! 202. SAHIDIN : Aku ora nantang gelut kok 203. UDIN : Lha ngapa ayo gelut wae, ora wani we, sulemukadar kae marake awak dewe ora isa ndelok timnas 204. SAHIDIN : Lha ya mending kae lha, mbangane awakdhewe ora nduwe dalan sing alus, mbokmending duwite di enggo gawe dalan sing alus 205. UDIN : Walah, ming masalah dalan we, kowe sugih ya ora tau mbayar pajek, nek LPI kan mandiri 206. SAHIDIN : Mandiri, mandiri lha nanging nek sing da bal-balan kae ora nduwe duwit kowe gelem mbayari 207. UDIN : Ya ora, lha kan ora nganggo duwit rakyat kok sing penting [ 178 ]208. SAHIDIN: Nanging rakyat ya tetep wae mlarat ta! 209. UDIN : Ora urusan sing penting Liga Dom Indonesia 210. SAHIDIN : Ora gagas Sing penting LPI ora tawuran 211. UDIN : Karepmu sing penting ra Tarkam 212. SAHIDIN : Urusanku sing Penting ra ngemis, wasite sogokan 213. UDIN : Nek aku sing penting stadione ora kayakandang wedus 214. SAHIDIN: Sing penting, sponsore Dudu barang haram 215. UDIN : Sing Penting Di akui ning ndonya, sponsore ora haram, solae ulama ya do udud
ADEGAN VII SAHIDIN, AYU, UDIN, AGUNGGELAR, JOKORENEYO, SULEMUKADAR, ISEPBETTER ING ANGKRINGAN 216. AYU : Heheh ribute uwis kae deleng sing da teka sapa? 217. UDIN : Sulemukadar 218. SAHIDIN : Jokoreneyo 219. AYU : Wah eneng, Isepbetter karo Agunggelar barang 220. AGUNGGELAR : Sugeng awan sedaya (kabeh jawab gih sugeng awan) 221. AYU : Wah mangga bapak-bapak kok padha mriki gih 222. AGUNGGELAR : Aku ming pengen ngarampungke drama Kongres PZZI iki 223. SAHIDIN : Lha kok di rampungke pak 224. JOKORENEYO : Lha mengko ndak sing nulis karo sing ndeleng kesel 225. UDIN : Lha gaweane wartawan niku nulis pak, lan kita gih purun nonton kok 226. SULEMUKADAR : Iya kuwi agunggelar ngawur waton nutup kongres wae [ 179 ]227. UDIN : Pokokmen Teorge kalih Erafin gih pak sing dados ketua 228. SAHIDIN : Wegah pokokmen ora entuk 229. AYU : Eh padha ora sopan ribut ning ngarepe pejabat 230. ISEPBETTER : Aklu plesen wedlang ronde 231. AYU : Gih 232. AGUNGGELAR : Wis da lingguh aku ya pesen ronde, kabeh tak borong 233. JOKORENEYO : Pun sakniki pak sulemukadar njenengan ngendika marang pak Teorge kalih pak Erafin nek mboten saged lolos gih pak 234. Sulemukadar : Ya,ning aku tetep ora trima! 235. AGUNGGELAR : Gih pokoke kathah kok solusini punnjenengan saged nyalonaken wong liya, nanging dalangipun tetep pak Teorge kalih Pak Erafin 236. SULEMUKADAR : Gih pun,nuwun ngapunten wau kula emosi 237. JOKORENEYO : Ya wis ora papa 238. ISEPBETTER : Pokokmen sesuk tanggal 13 Agustus 2011 kongres paling telat 239. AGUNGGELAR : Gih, kita tanggal 12 Agustus 2011 kongres Pak teng oslo,dongake gih sedaya supaya lancar,niki arta nipun ayu 240. AYU : Gih nuwun pak. 241. JOKORENEYO : Wah kelep lan bledek wah mulih wae ah 242. SULEMUKADAR : Ya ayoo, arep udan sakjake LAMPU PANGGUNG KELAP-KELIP LAN SOYO BLERET,, PETENG.. TERUS LAYAR DITUTUP. [ 180 ]Kadha Aditya SMA Negeri 1 Sedayu
BERKAH
ADEGAN I SABEN ISUK KEMRUYUK PASAR WIS KRASA KAYA BIASANE SABEN ISUK SIMBOK NYEPAKKE KAYU DIDOL NENG PASAR, BANJUR RINI MARANI MBOKNE NGEWANGI SAK DURUNGE MENYANG SEKOLAH, DHEWEKE NGUNTINGI KAYU. 1. RINI : Mbok niki kayu nipun sampun kula untili.” 2. SIMBOK : Yo…kene cepet digowo ndene ora klenat-klenet.” 3. RINI : Inggih Mbok.” 4. SIMBOK : Soale pasar wis rame Galho.” kayune arep tak dadekke siji karo liyane.” Terus bar kui Rini ngugah bapak, bapak di elengke kon sholat ya!” 5. RINI : “Inggih mbok.”
RINI MLAKU AREP NENG KAMAR NGGUGAH BAPAKNE 6. RINI : “Pak.. pak …, subuhan riyen pak..!” 7. BAPAK : “As…ngopo kowe ki ? rasah nganggu bapak aja crigis kaya mbokmu!” 8. RINI : “Mboten pak…” kula nyuwun pangaputen kula namung ngemutaken supados bapak mboten kesupen anggenipun Sholat.” 9. BAPAK : “Yowis.. kono ngaleh. Heh…Rin…! apa kowe ki ora ngrasakke, kowe ro mbokmu saben dino sholat jengkang-jengking ning apa ha[ 181 ]sile? Nasipe awake dhewe ora rubah tetep wae melarat.” 10. RINI : “Astagfiruallah pak…!” (nelongso).”
SIMBOK KRUNGU ANGGONE RINI LAN BAPAKNE UDUR, DEWEKE NENG NGAREP LAWANG. 11. SIMBOK : “Astagfiruallah pak..!!! karo anak kok ngomong koyo ngono. “Awake dhewe susah kaya ngene iki minangka cobaan pak.. ujian…!” (mangkel) 12. BAPAK : “Halah... ket mbiyen kowe ngomong kaya ngono..!” Aku nganti apal, cobaan, cobaan… ujian, ujian, ujian kok ra rampung-rampung.” 13. SIMBOK : “Rin… kana kowe neng pawon neruske gawean, nguntingi kayu!”
RINI MLAKU NUJU PAWON NERUSKE ANGGONE NGUNTILI KAYU 14. SIMBOK : “Pak… nek pancen bapak kepingin nasipe awake dhewe rubah bapak ki usaha.. ora mung tura-turu, mancing, malah anak bojo sing golek duwit, anak loro cilik-cilik aku kabeh sek ngopeni... Aku ki wis pincang duwe bojo ra tanggungjawab kok le sial...!” 15. BAPAK : “Aaaaaaaaaa….lueh, sak karepmu aku wis jeleh krungu omonganmu, nek pancen ra iso ngopeni anak loro, sek siji iki guwangen!” 16. SIMBOK : “Wo… edan tenan kowe pak-pak.” Sak karepmu saiki aku ra ngurusi, aku ki mung iso ngelengke, aku ya wis jeleh karo tumindakmu..”
JOKO TANGI,AMARGO KRUNGU LE DO UDUR 17. JOKO : (nangis) 18. BAPAK : “Syokor “gilho… anakmu tangi. meneng!!!” [ 182 ]19. SIMBOK : “Ndene le…!, rasah amor bapakmu!”
SIMBOK KARO JOKO METU SEKO KAMAR BANJUR NENG PAWON LAN BAPAKNE MALAH NERUSKE LE TURU. 20. SIMBOK : “Rin.. kowe ora telat ta.. anggonmu sekolah isuk iki ?” 21. RINI : “Insyaalah mboten mbok..” 22. SIMBOK : “Nuwun ya… rin, kowe dadi anakku gemati tenan. Apa kowe ora isin saben isuk kudu adol kayu ?” 23. RINI : “Mboten mbok…kula ikhlas.” 24. SIMBOK : “Wealah… bejo tenan aku, duwe anak kowe rin..! le… pokoke kowe sesok nek wis gedhe kudu duwe ati sing becik, tumindake sing becik yo..!” (sumringah) 25. JOKO : “Yo.. mbok.” 26. SIMBOK : “Yowis ayo mangkat !”
SIMBOK,JOKO,LAN RINI MANGKAT NENG PASAR, WIS TEKAN PASAR BANJUR NDASARKE KAYU. 27. SIMBOK : “Rin.. kayune dasar no..!” 28. RINI : “Injeh.. mbok.” 29. SIMBOK : “Kayune iki kudupayu Rin.. ra ketang siji sek penting payu.” 30. RINI : “Insyaalah mbok.. saget.”
PAK SLAMET JURAGAN GUDEG MARANI DASARANE RINI AREP DADI LANGGANANNE RINI 31. JURAGAN GUDEG : “Bu….. iki kayune piro sak until?” 32. SIMBOK : “2500.. pak.” 33. JURAGAN GUDEG : Owalaah.. yow, eh iki anakmu ?” injeh pak.. ow isih sekolah?” 34. SIMBOK : “Tasih pak nembe SD kelas 4.” 35. JURAGAN GUDEG : “Wealah kok kethoke sregep banget ya..?” Ealah.. ket mau aku durung kenalan [ 183 ]aku Slamet aku dodol gudeg neng Tamansari.” 36. SIMBOK: “Ow mekaten niki anak kulo Rini..injeh alhamdulilah pak..! 37. JURAGAN GUDEG : “Yowis iki duwite, aku bakal tuku terus.” 38. JOKO
39. RINI
ndak kula telat Anggenipun sekolah.” 40. SIMBOK
neng pawon.” 41. SIMBOK
ADEGAN IX RINI MLAKU BALI,DEWEKE SIAP-SIAP SEKOLAH BANJUR PAMITAN KARO BAPAKNE ADEGAN X 42. RINI : “Pak… Rini sekolah Assalamualaikum.” 43. BAPAK: “Ya..” riyen nggih.., ADEGAN XI RINI MENYANG SEKOLAH, LET SEDELOK SIMBOK KARO JOKO MULEH, BANJUR SIMBOK KARO JOKO NENG PAWON NJANGAN DINGGO AWAN 44. BAPAK
45. SIMBOK
46. BAPAK
Wis pinjang, klenat-klenet meneh….wealah ra kalap.” 47. JOKO
ora sabar.” 48. SIMBOK
49. JOKO
50. BAPAK
anak ora eneng gunane persis karo mbokne.” [ 184 ]51. SIMBOK : “Pak..xiso sabar ora! mbok yo… sabar!” (mangkel) 52. BAPAK : “Ow…xkowe saiki wani karo aku.” 53. SIMBOK : “Pak… sabarku wis entek, aku wis ra kuat, nek pancen bapak tanggungjawab, bapak golek duwit makani anak-bojo.!” 54. BAPAK : “Halah..! 55. SIMBOK : “Opo…. bapak ora mesakke karo Rini lan Joko, Rini kudu ngewangi aku saben isuk, deweke wayae sinau malah kudu ngewangi mbokne Rini di ece, dinyek-enyek karo kancane apa… bapak ora mesakke.?” 56. BAPAK : “As…. lueh urusanmu.”
ADEGAN XII BANJUR BAPAK LUNGO KETEMU RINI ANANGING ORA TOPO ARUH 57. RINI : “Assalamu’alaikum..” 58. SIMBOK : “Walaikum salam.” 59. JOKO : “Kok wis bali mbak?” 60. RINI : “Ho’o…. dik., guru-guru do rapat dadi yo Mbak Rini bali gasik.” 61. JOKO : “Ow… wah mbak aku dadi pengen sekolah meneh.” 62. RINI : “Yo….. Insyallah.., sesok nek simbok karo bapak duwe rejeki Joko iso sekolah meneh.” 63. JOKO : “Amin..” 64. RINI : “Mbok.. simbok kengeng menapa kok penggalihe kadosipun susah?” 65. SIMBOK : “Yo… ngene ki aku mangkel karo solah tingkahe bapakmu saben dino ming muringmuring terus, ora rubah ket mbiyen.” 66. RINI : “Sabar.. mbok, simbok pasrah mawon marang Gusti Allah Mugi-mugi keluarga kitha diparingi kathah rejeki.” 67. SIMBOK : “Amin.. yowis saiki kowe maem, banjur nyusul simbok karo Joko turu, leren!” 68. RINI : “Inggih.. mbok.” [ 185 ]ADEGAN XI SIMBOK KARO JOKO MLEBU KAMAR, RINI MAEM BANJUR NYUSUL MBOKNE NENG KAMAR SAKWISE TURU SIMBOK KARO RINI SORE KAYA BIASANE NYAPU 69. SIMBOK : “Rin… tangi.. tangi, wis sore ayo nyapu!” 70. RINI : “Inggih mbok..” 71. SIMBOK : “Yo saiki Rini nyapu pawon, simbok tak nyapu kamar.”
SIMBOK KARO RINI NYAPU, LET SEDELOK BAPAKNE MULEH,DEWEKE NENG NGAREP KAMAR 72. BAPAK : “Mbok… simbok ndene!” 73. SIMBOK : “Ngopo pak?” 74. BAPAK : “Ndene iki duwit gunakna blanja, njangan sek okeh, enek!” 75. SIMBOK : “Subkhanalloh…. pak, okeh tenan iki” seko ngendi iki?” 76. BAPAK : “Wis.. rasah kakehan takon, sik penting saiki kowe njangan !” 77. SIMBOK : “Neng aku wegah lho.. pak nek jebul duwit iki seko tumindhake bapak sik ora becik.” 78. BAPAK : “Wo…. ngawur wae nek ngomong rumangsamu aku ki maling?” 79. SIMBOK : “Ha .. nek.. mbok menawa.’ 80. BAPAK : “Owalah… mbok, simbok kowe ki di wenehi duwit ribut ra di wenehi yo ribut.”
BANJUR BAPAK MLEBU KAMAR NGELONI JOKO,SIMBOK MLAKU ING PAWON DEWEKE NJALUK TULUNG RINI KON NGEWANGI NJANGAN SIMBOK BINGUNG BOJONE ENTHUK DUWIT OKEH KUI SEKO NGENDI 81. SIMBOK : “Rin.. iki Rin, bapakmu.” 82. RINI : “Enten menapa mbok..?” 83. SIMBOK : “Iki Rin.. bapakmu ngekeki duwit simbok okeh banget.” [ 186 ]84. RINI : “Subkhanalloh saking pundhi niki mbok.?” (sumringah) 85. SIMBOK : “Ha..yo.. kui aku yo ra reti, kira-kira seko ngendi?” 86. RINI : “Duh…. mbok.. kula mboten ngertos.” 87. SIMBOK : “Yo.. wis saiki kowe tuku janganan neng pasar, banjur simbok dhaden geni, iki duwite blanjakna sing pepak.!” 88. RINI : “Inggih..” 89. SIMBOK : “Cepet.. ya!”
RINI METU TUKU JANGANAN,SIMBOK DHANDEN GENI ANANGING DEWEKE ISEH BINGUNG SEKA NGENDI DUWIT SING DIKEKI BOJONE KUI. 90. SIMBOK : “Duwit kuwi seka ngendi ya..?” ora mungkin le nemu, apa bapak nyolong ?..” ah ora mungkin.” Ah.. tapi saya ora mungkin ne uwong ngekei semana okehe.”
RINI WES BALI SAKA PASAR,BANJUR DEWEKE NENG PAWON 91. RINI : “Mbok.. niki sampun kula tumbasken, niki pepak sanget wonten sarem, gendis, tigan, bayem, iwak, beranbang, bawang pokoke pepak sanget.” 92. SIMBOK : “Yo… Alhamdulillah Rin, simbok seneng tenan Allah maringi rejeki.” 93. RINI : “Injeh.. mbok.” 94. SIMBOK : “Yowes saiki awake dhewe ngliwet, njangan kangkung, gule ngoseng-oseng lan gawe kacang ijo.’ 95. RINI : “Duh.. mbok kathah sanget, anggenipun masak.?” 96. SIMBOK : “Wis.. rapapa rin.. ben wae, ben bapakmu kara adimu seneng, awake dhewe rak yo ora saben dino njangan enak kaya ngene, iki kudu [ 187 ]di manfaatke Rin.. wis aku ora mbayangke bengi iki awake dhewe iso bareng-bareng mangan enak.” 97. SIMBOK: “Rin… saiki wis rampung saiki kowe nggugahbapak karo adimu!” 98. RINI: “Inggih.. mbok..”
RINI MLAKU BANJUR MLEBU KAMAR NGUGAH ADINE LAN BAPAKNE 99. RINI : “Pak.., Joko mangga pak.. masakanipun sampun mateng.” 100. JOKO : “Weh.. masak opo mbak..? 101. RINI : “Pepak.. dik. 102. BAPAK : “Yo…”
BAPAK, RINI, JOKO LAN SIMBOK MAEM BARENG ING PAWON BANJUR KELUARGA KUI MAPAN TURU. GANTI DINO, KOYO BIASANE SABEN ISUK RINI KARO MBOKNE NENG PAWON NYEPAKKE KAYU, ANANGING ANGGONE RINI MANGKAT ING PASAR RINI ORA BARENG KARO MBOKNE. 103. RINI : “Mbok..kula riyen ngeh..mengke ndak kula telat anggenipun sekolah.” 104. SIMBOK : “Yo.. kono ati-ati eh mengko dasarke kayune!.’ 105. RINI : “Inggih.. mbok.”
RINI METU DEWEKE NEMUKAKE DOMPET ABANG SING ORA ASING KANGGO DEWEKE 106. RINI : “Lho….opo kui ?” wealah.. dompet.”, eh iki kethoke duwene langganane simbok , Pak Slamet.” Cobo..ah tak bukak sapa reti Eneng KTPne, alhamdulilah eneng tenan.. Astagfirullah tenan iki gone Pak Slamet, ananging kok iso neng kene, pop iki ana kaitane kara duwit sing diwenehke simbok seka bapak?” [ 188 ]ADEGAN XIX RINI MANGKAT,BANJUR WIS TEKAN DEWEKE NDASARKE KAYU LET SEDELOK SIMBOK TEKA. 107. SIMBOK : “Lho… lagi wae lekas kowe?” 108. RINI : “Inggih .. mbok.” 109. SIMBOK : “Yowis rapapa.”
KOYO BIASANE JURAGAN GUDEG MORO,AREP TUKU GUDEG 110. BAKUL GUDEG : “Sak.. until bu.” 111. SIMBOK : “Inggih pak .. niki.” 112. BAKUL GUDEG : “Eh… Bu sak iki ngati-ngati, neng pasar kayane okeh copet, wingi aku neng pasar iki arep blanja, malah dompetku ora Ana terus jare bakul Lombok deweke yo ora weruh berarti nak.. yo di colong to ?” 113. SIMBOK : “Asstaufiruallah.. aduh kula mbaten ngertos pak..? 114. BAKUL GUDEG : “Yo.. pokoke ati-ati wae bu.!” 115. SIMBOK : “Inggih .. pak menapa mboten bapak laporaken wonten ing kantor polisi.” 116. BAKUL GUDEG : “Ah.. rasah arep tak lacak wae, sokorsokor pelakune ngaku.” 117. SIMBOK : “Ow.. ngoten menawi pelakune ngaku dhos pundhi? 118. BAKUL GUDEG : “Aku bakal ngekeki sek lueih, kejujuran iku luwih penting, jaman saiki angel golek wong jujur.” 119. SIMBOK : “Wealah.. njenengan niku kok wicaksana sanget.” 120. BAKUL GUDEG : “Hayo.. urip ki kudu ngana kui, yowis aku tak mulih iki duwite 2500.” 121. SIMBOK : “Inggih nuwun.” ayo.. saiki mulih wae!” simbok wes kesel 122. JOKO : “Yo.. ayo mbok.?” [ 189 ]ADEGAN XXI SIMBOK, RINI, LAN JOKO MULIH, BANJUR NENG KAMAR 123. SIMBOK : “Kowe sekolah ora Rin.?” 124. RINI : “Mboten Mbok, sekolahan nembe dingge pendaftaran siswa.” 125. SIMBOK : “Ow yowis malahane kowe tunggu omah yo.. bapakmu neng kamar.” 126. RINI : “Inggih .. Mbok.” 127. SIMBOK : “Aku tak lungo sedelok neng bank ro adimu.”
SIMBOK LUNGO BANJUR RINI SAKING PENASARANE ADEGANAN DOMPET DEWEKE NEKAT TAKON BAPAKNE. 128. RINI : “Aku penasaran banget aku kudu wani takon, aku kudu Genahke, aku wegah opo sek tak pangan mubengi seko duwit haram.” pakpak.” 129. BAPAK : “Ngopo ? 130. RINI : “Pak kula niki namung tanglet geh..” 131. BAPAK : “Ho’o takon opo ? 132. RINI : “Ananging bapak ampun nesu geh..” 133. BAPAK : “As… cepet!.” 134. RINI : “bapak kok saget maringi arto kaliyan simbok niku pripun Pak?” 135. BAPAK : “Opo urusane karo kowe?.” 136. RINI : “Pak niki kula nemukaken wonten ing ngajeng, niki kagungane juragan gudeg asmanipun Pak Slamet ten riki wonten KTP nipun.” 137. BAPAK : “Yo.… ngopo ?” 138. RINI : “Pak Slamet niku kicalan arto Pak ?” banjur Pak Slamet ndamel sayembara pak.. menawi pelakunipun ngaku Pak Slamet ajeng maringi tiket-tekuk pak..” 139. BAPAK : “Hahahaha aku ra percoyo.” 140. RINI : “Ow..geh empun Pak.” [ 190 ]ADEGAN XXIII RINI AREP METU SEKO KAMAR , ANANGING DI GONDELIKARO BAPAKNE. 141. BAPAK : “Kosek .. Rin, ndene!” 142. RINI : “Menapa Pak..?” 143. BAPAK : “Kowe ngarani bapakmu iki ?” 144. RINI : “Injeh.. Pak..kula yakin bapak pelakune, sakniki bapak Ngaku Kemawon.!” 145. BAPAK : “Kurang ajar .. kowe .” aku mbok padakke maling Reti ora sayembara kui jebakan .” 146. RINI : “Mboten Pak .. Pak Slamet niku tiyang jujur Pak” Mboten mungkin Pak Slamet ngapusi .” BAPAK sak niki ngaku kemawon!” 147. BAPAK : “Nganti kowe jeleh , aku ra bakal ngaku.”
RINI MANGKEL METU KAMAR, BANJUR NYAPU ING NGAREPAN. 148. RINI : “Aku kepingin tenan BAPAK ngaku , aku ora pengen Sayembara Kui ananging aku kepingin saka kui lupute bapak ora akeh “Wes.. kui thok.”
SIMBOK JOKO UWES MULIH SAKA BANK ANANGING WEKTU KUI SIMBOK KARO PAK SLAMET BARANG. 149. SIMBOK : “Rin..” 150. RINI : “Lho.. simbok ,kok sarengan kaliyan Pak Slamet?” 151. SIMBOK : “Ho’o..Pak Slamet kepingin dolan neng ngomahe awakdewe.” 152. RINI : “Duh….. leresan wonten adeganan ingkang kula ngendiaken.” 153. SIMBOK : “Hus…. apa Rin.?” 154. RINI : “Pak..niki dompete Pak Slamet to ?” 155. JURAGAN GUDEG : “Weh… kok iso neng kene?” 156. RINI : “Pak pelakune niku bapak kula. “ 157. SIMBOK : “Rini.. kowe ojo ngawur.” [ 191 ]158. RINI : “Mboten mbok niki kula jujur.” 159. SIMBOK : “Opo buktine ?” 160. RINI : “Dompet niku kula temukaken wonten ing mriki mbok…” 161. SIMBOK : “Kui durung cukup nduk.., saiki bapakmu endi?
BAPAK METU 162. BAPAK : “Ngopo-ngopo ?” (nyelelek) 163. SIMBOK : “Pak opo bener bapak sek nyopet duwite Pak Slamet.” 164. BAPAK : “Ngawur wae kowe.” 165. RINI : “Pak….sakestu pak, ngaku mawon pak.!” 166. BAPAK : “Kowe pancen bocah kurang ajar.!!!” 167. RINI : “Pak kula nyuwun sepindah niki mawon!! Kula gadah Pangarepan supados bapak ngaku kemawon!” 168. SIMBOK : “Ho’o… pak, bapak durung pernah to nuruti kepinginan Rini..?” saiki pak wektune, ojo meneh iki ono sayembara bakalane nek ngaku dikeki tikel-tekuk pak..” 169. RINI : “Mboten mbok.. kula ngengken bapak ngaku mboten Amargi sayembara niku ananging, kula mboten purun luputipun bapak tambah kathah, nek menawi wonten kesempatan ngakun geh.. dimanfaatke kanthi becik.” 170. BAPAK : “Hahaha… Yonek sayembara kui tenan?” delok deweke Suing, ora ana rupa kayo wong sugih..,nek pancen sugih Mestine numpak rodopapat , dhandan necis,mlipis..” 171. JURAGAN GUDEG : “Aku pancen suing ananging iki kartu namaku.” 172. BAPAK : “Ow.. dadi kowe sek duwe gudeg paling terkenal ing Jogja.?” 173. JURAGAN GUDEG : “Yo.. nek kowe percoyo.?” 174. BAPAK : “Terus ngopo kowe dandan kaya ngana kui ?” [ 192 ]175. JURAGAN GUDEG : “Aku ki wis sui ngincer anakmu loro kui, aku ki ora Duwe anak, aku wis seneng kara anak-anakmu, anakmu Kui arep tak pek anak, mula kui aku gedhok-gedhoke dadi wong biasa supaya aku bisa nyelidiki selukbeluke anak-anakmu, lan supaya ora ana sing curiga, ananging aku ora ngarepke kadadean koyo ngene ki.” 176. BAPAK : “Assss…” 177. JURAGAN GUDEG : “Saiki aku arep nepati janjiku, nek kowe ngaku.” 178. BAPAK : “Yo aku bakal ngaku ananging ..?” 179. RINI : “Mboten pak.. , bapak ampun pamrih.” 180. JURAGAN GUDEG : “Sak iki aku soyo yakin Mas.., bu.. kudhune panjenengan bersyukur amargo duwe anak gemati marang wong tua, sregep ,jujur,kui mau titipan saka gusti Ingkang Maha Agung.” 181. BAPAK : “Yowes.. sak karepmu saiki aku ngakoni aku sek nyopet dompetmu, terus piye.?” 182. JURAGAN GUDEG : “Aku nepati janjiku ananging ana syaratte..” 183. BAPAK : “opo ?” 184. JURAGAN GUDEG : “Kowe kudu tresna , ngerumat anak bojomu!” “Nek nganti kowe nglangar penjoro siap.” Nek nganti kowe bisa tresna marang bojomu lan anakmu kanthi ikhlas tanpa paksaan aku bakal ngekekke kabeh bandaku lan anak bojomu dadi anggota keluargaku.” 185. BAPAK : “Ananging ngene wae, amargo aku ki wong ora duwe tur aku due anak bojo sek gemati karo aku , aku wegah ngorbanke anakku utawa ngedol anak bojoku mek dingo bandha ,ananging aku urip ora tentrem, anakku wis bisa nyadarke aku nek keluarga kui bandha sek ora iso di bandingke karo opo wae.” [ 193 ]186. JURAGAN GUDEG : “Yowis.. nek ngono , omonganku iki mau mek Nguji sepiro to.. tresnamu marang anak bojomu. Saiki aku ngekeki iki ikhlas .. iki udu wujud aku arep nuku anak bojomu, iki bisa dingo modal usaha.” 187. SIMBOK : “Duh…. Gusti matur nuwun sanget.” Keluargaku Enthuk rejeki , berkah , bojoku brubah.” 188. BAPAK : “Matur nuwun ngeh..Pak.” Mbok.., Rin..,Joko, Pak..”aku njaluk ngapura, aku ra tanggungjawab.” 189. RINI : “Injeh.. pak. Mboten menapa-napa.” 190. JURAGAN GUDEG : “Yowis saiki duwite iki dimanfaatke kanthi becik, aku melu seneng nek keluarga iki iso tentrem lan harmonis .” 191. BAPAK, RINI, JOKO, SIMBOK : “Matur nuwun nggih.. pak.” [ 194 ] Catharina Mara Apriani
SMA Stella Duce Bantul
TRESNO BANDHA
ADEGAN I NING CAKRUK PINGGIR DALAN CILIK. AWAN-AWAN BAMS, SARAH, JOHN, TINA, LAN TONO NGOBROL
002. Bams : “Hooh.” 003. Sarah : “Wah . . . sesok nek wis ditukokke, mlaku bareng ya?” 004. Bams : “Sarah arep lunga ning ngendi wae dakterke, ning kutub utara we dakterke.” 005. Tina : “Gombal.” 006. Jhon : “Karepmu gombal amoh?” Padha ngguyu.
BAMS NGGUYU KEMEKELEN KARO MLAKU MUNDUR NGANGSI TEKAN TENGAH DALAN, DITUBRUK BOCAH CILIK (BOCAH1) SING AGEK PEPLAYONAN KARO KANCANE (BOCAH2). 007. Bams : “Adhuh.” (tiba) 008. Bocah1 : “Nyuwun pangapunten, Mas” 009. Bocah2 : “Nyuwun pangapunten Mas. Kanca kula boten sengaja.” 010. Bams : “Enak wae. Takpikir nek wis jaluk pangapura terus perkarane rampung” (Jewer bocah cilik loro karo nesu-nesu) 011. Bocah1 : “Ampun Mas, Ampun. Kula boten sengaja.” (nangis) [ 195 ]012. Bocah2 : “Ampun, Ampun Mas.” (nangis) 013. Tono : “Wis ta. Mesakake isih cilik.” 014. Bams :“Ya ora ngono.” 015. Sarah : “Mengko nek dha ngandhakke mbokne piye?” 016. Bams : “Yo ben. Wong miskin ngendi sing wani karo aku.”
GENDHIS TEKA. 017. Gendhis : “Eee . . ., ngapa kowe jewer bocah iki? Culke!” (nesu) Bams ngecuklake bocah loro mau. Bocah loro mau marani Gendhis karo nangis. 018. Bams : “Nah lho. Sapa maneh iki?” 019. Jhon : “Mbokne paling.” Padha ngguyu. 020. Tono : “Nek mbokne ayune kaya ngono, aku gelem dadi bapakne bocah loro kuwi.” Padha ngguyu. 021. Tina : “Pa ya kowe betah, ngadhepi nakale bocahe? 022. Jhon : “Pak e, pak e . . .” Padha guyu saya sero. 023. Tono : “Guwang wae. Aku ming pengen mbokne.” 024. Bams : “Ha ha ha . . . “(guyu paling sero) 025. Gendhis : “Mentang-mentang kowe-kowe kuwi wong sugih terus isa sakpenake dhewe karo wong cilik. Jewer cah cilik sing ra ngerti apa-apa.” Padha meneng. 026. Bams: “Nek masalahe cah cilik loro mau, kuwi pancen salahe bocah. Mlayu ra nganggo mata.” 027. Gendhis : “Jenenge ya cah cilik.” 028. Sarah : “Cah cilik piye? Bocah iki wis nubruk Bams. Deloken! Klambine Bams dadi lecek kaya ngene.” 029. Gendhis : “Kan ming klambine, isa dikumbah.” 030. Bams : “Weee . . . Iki klambi larang. Kowe ra bakalan isa ngijoli.” 031. Gendhis : “Klambi reged kan garek dikumbah, rasah umuk kaya ngono.”(nggedumel) 032. Bams : “Omong apa kowe?” [ 196 ]033. Gendhis: “Ora omong apa-apa. Wis, suwe-suwe aku ora betah ning kene.” 034. Bams: “Enak wae arep lunga.” 035. Gendhis: “Lah terus? Karepmu ki apa?” 036. Bams: “Bocah loro kuwi tinggal sik, urusanku urung rampung. 037. Gendhis : “Urung rampung piye? Bocah loro iki kan wis jaluk pangapura, wis tok jewer nganti nangis .Wis, ayo dhik mulih!” (Langsung lunga) 038. Bams: “Weee . . . malah minggat. Dhasar wong miskin.”
WAYAH BENGI, BAMS LINGGUH NING CAKRUK DHEWE. 039. Bams : “Bapakku mau omong, nek bapak agek wae kapusan terus usahane dadi seret. Terus aku, rasida ditukokke montor anyar deh. Kepiye leh ku omong karo kanca-kanca, apa maneh karo Sarah. Isa-isa aku dipedotke.” Bram sing agek mabuk teka. 040. Bram : “What’s up Bro? Putra Bapak Suparman, wong paling sugih ning kutha iki. Nanging . . .. Sik sik, dhelo engkas kan kowe dadi wong miskin. Ha ha ha . . .” 041. Bams : “Apa maksudmu omong ngono kuwi?”(nesu) 042. Bram : “Lah iya tenan ta. Bapakmu wis ngedol kabeh lemahe karo bapakku.” Bams besengut. 043. Bram : “Bams dadi wong miskin, Bams dadi wong miskin. Ha ha ha . . .” Bram gujengi klambine Bams lan nyerakke raine ning raine Bams. (nyanyi) 044. Bram : “Bams alias Bambang Suparman, dadi wong miskin. Ha ha ha . . ..” (nguculke gujengane) “Bams alias Bambang anake wong sugih saiki . . .” (bengok) “Dadi anake wong miskin. Ha ha ha . . .” 045. Bams : (nesu) “Kurang ajar kowe!” (ngantem raine Bram) [ 197 ]046. Bram : “Wani-wanine kowe?” Padha gelut. Bram jipuk kayu terus gebuk sikile Bams. 047. Bams : “Yung . . .” (kelara-lara) Bram guyu karo mlaku sempoyongan, ninggalke Bams.
BAMS KELARA-LARA NING CAKRUK. 048. Bams : “Tulung, tulung . . .!”
049. Gendhis : “Bams? Kowe kenapa?” 050. Bams: “Tut u tulung . . .”(semaput) 051. Gendhisaa : “Haduh, piye iki? Eee . . .. cah, golek pitulungan cepet!” Bocah loro lan Gendhis nunggoni Bams. Bocah loro liyane golek pitulungan.
BAMS LINGGUH NING NGAREP OMAHE KARO NGENGETKE SIKILE SING DIGIPS. BAPAKNE TEKA SEKA JERO OMAH TERUS LINGGUH NING JEJERE BAMS. 052. Pak Parman : “Le . . . Thole . . .” 053. Bams : “Ngapa Pak . . . Pak?” 054. Pak Parman : “Kowe ki, duwe kanca ra eneng sing pener, apa maneh hyang. Biyen dha uyak-uyakan dadi hyangmu, saiki? Nglirik wae . . . ora.” 055. Bams : “Lah? Sapa akon bapak dadi miskin.” 056. Pak Parman : “Kok nyalahke bapak? Nek cah-cah kae kancamu tenanan, dha ora bakalan ninggal kowe mbok kowe ki agek susah pa seneng. Nanging? Pas kowe agek susah, ora duwe apaapa, dha ora ngetok blas.” Bams meneng wae. 057. Pak Parman : “Cah-cah sing tok sengiti malah nulungi kowe.” 058. Bams : “Paling pamrih.’ 059. Pak Parman : “Pamrih piye? Dhekke ngeterke kowe tekan ngomah terus pamit bali, ora jaluk apa-apa.” 060. Bams : “Mentang-mentang wis padha-padha miskin terus dibelani.” [ 198 ]061. Pak Parman : ‘Le! Urip kuwi kaya rodha, kadhang ning dhuwur kadhang ning ngisor. Uwong kuwi ora ajeg ning dhuwur terus, sesuk ki mesti ning ngisor.” 062. Bams : “Halah.” 063. Pak Parman : “Bocah dikandhani kok maido.” 064. Bams : “Uwislah pak. Jeleh aku ning ngomah.” (Jipuk tangkat) 065. Pak Parman : “Arep ning ngendi kowe ki? Dikandhani wong tuwa kok malah lunga?” 066. Bams : “Ning cakruk, jeleh ning ngomah.” (metu) 067. Pak Parman : “Bocah jaman saiki.” (geleng-geleng) ADEGAN VII BAMS LINGGUH NING CAKRUK. 068. Bams : “Nasib, nasib. Sikil putung, dhuwit ora duwe, kanca yo ora duwe.” Gendhis teka, marani Bams. 069. Gendhis : “Kowe ngapa dhewe ning kene?” 070. Bams : “Sakkarepku ta.” 071. Gendhis : “Biasane ngumpul karo kanca-kancamu, saiki kok dhewe? 072. Bams : “Wewed.” 073. Gendhis : “Ditakoni apik-apik, jawabe sembrana.” 074. Bams : “Kakeyan cangkem. Mentang-mentang wis nulungi aku terus sakpenake dhewe nyeraki aku.” 075. Gendhis : “Sombong temen, wis dadi wong miskin isih wae sombong.” 076. Bams : “Terus ngapa? Dudu urusanmu ta?” 077. Gendhis : “Nek ngerti kaya ngene, ngertiya rasah daktulungi. Wisditulungi wae tetep isih sombong, sakkepenake dhewe.” 078. Bams : “Pamrih.” 079. Gendhis : “Sapa sing pamrih?” 080. Bams : “Kowe kuwi. Wong kaya kowe kan nulungi mesti eneng apa-apane.” 081. Gendhis : “Enak wae. Padhaken kaya kanca-kancamu. Kekancan ming nginceng dhuwitmu." [ 199 ]ADEGAN VIII BRAM TEKA KARO SARAH, JHON, TONO, LAN TINA 082. Bram : “Wah . . . sepasang orang miskin agek hyanghyangan.” Padha ngguyu kajaba Bams lan Gendhis. 083. Sarah : “Mesrane . . ., ha ha ha . . .” 084. Bams : “Hei! Aja ngawur nek omong. Aku karo Gendhis ora eneng apa-apa.” 085. Tono : “Wis, wis, wis. Nek ora eneng apa-apa ya ora pa-pa. Ateges aku isih duwe kesempatan methukke cah ayu iki.” (nggodhani Gendhis) 086. Jhon : “Ora ming kowe sing pengin cah ayu iki, aku ya pengin.” 087. Tina : “Cah wedok kaya ngono kok dha direbutke?” 088. Sarah : “Tenang wae Tin. Wong miskin kaya ngono paling dha nggo dolanan. Nek wis jeleh terus diguwang.” Padha ngguyu. Gendhis nampar pipine Sarah. 089. Gendhisaa : “Kowe ora pantes ngomong kaya ngono kuwi karo sing padha-padha cah wedok.” 090. Sarah : “Wani-wanine kowe nampar aku.”
SARAH AREP NJAMBAK GENDHIS NANGING TANGANE SARAH DIGUJENGI LAN DIPUNTIR KARO BAMS. BRAM NESU LAN NGANTEM RAINE BAMS. BAMS TIBO 091. Bram : “Kurang ajar kowe. Ayo lunga! Ora guna ngladeni wong miskin.” Bram lan kanca kancane lunga. 092. Gendhis : “Kowe ora pa-pa?”(ngewangi Bams ngadeg) 093. Bams : “Ora pa-pa.” 094. Gendhis : “Matur nuwun.” 095. Bams : “Rasah, aku nulungi kowe mung arep balas budi. Saiki aku ra duwe utang karo kowe.” 096. Gendhis : “Dakobati sik ya?” 097. Bams : “Rasah, ndhakne aku duwe utang meneh karo kowe.” [ 200 ]098. Gendhis : “Ora. Aku ikhlas kok.” 099. Bams : “Rasah, rasah, rasah.” Bams lunga. ADEGAN X BAMS MLAKU MONDHAR-MANDHIR NING TERAS OMAHE 0100. Bams : “Akhire usahaku sesasi iki wis isa maju. Nanging kok pikiranku isih ora tenang. Pak Parman teka lan lingguh ning kursi. 0101. Pak Parman : “Kowe ki ngapa? Usahamu eneng masalah pa piye? 0102. Bams : “Ora, Pak.” 0103. Pak Parman : “Lah terus ngapa?” 0104. Bams : “Ming akhir-akhir iki aku kepikiran Gendhis terus?” (Lingguh ning jejere Pak Parman) 0105. Pak Parman : “Bukane kowe mbiyen sengit karo Gendhis.” 0106. Bams : “Telung sasi, pas aku lara dhekke ngancani aku. Nanging wis sesasi iki, sakwise aku mari dhekke wis arang ngetok. Aku dadi kepikiran Gendhis terus, Pak. Nek dimatmatke dhekke ayu banget sih.”(ngengetke ndhuwur karo bayangke Gendhis) “Mripate ndamar kanginan, alise nanggal sepisan, irung kencana pinatar, lambene nggula satemlik, pawakane ramping, watake andhap asor. Ngapa biyen aku sengit banget karo kae ya?” 0107. Pak Parman : “Kok takon Bapak? Le, kowe seneng, tresna tenan karo Gendhis, mbok gek dang omong.” 0108. Bams : “Apa Gendhis gelem nampa aku?” 0109. Pak Parman : “Kowe kan durung nyoba. Nek ora ditampa ateges dudu jodhomu, nek ditampa ya syukur. Wis gek dhang kono!” 0110. Bams : “Tenan ki Pak?” 0111. Pak Parman : “Tenan. Tak restui.” 0112. Bams : “Inggih, Pak. Nyuwun dhangane. Kula pamit.” Bams kesenengen lan terus lunga. [ 201 ]ADEGAN XI GENDHIS LINGGUH NING CAKRUK 0113. Gendhis : “Ngapa aku ndadak seneng karo si Bams. Pendhak dina kebayang-bayang pasuryane terus. Nanging apa dhekke ya seneng karo aku?” Bams teka. Gendhis kaget. 0114. Gendhis : “Mas Bams” 0115. Bams : “Peneran kowe ning kene.” 0116. Gendhis : “Emang eneng apa Mas?” 0117. Bams : “Aku arep omong karo kowe?” 0118. Gendhis : “Omong apa mas?” 0119. Bams : “Anu . . .” 0120. Gendhis : “Anu apa Mas? 0121. Bams : “Aku . . . Aku tresna karo kowe.” 0122. Gendhis : “Apa Mas?” (kaget) 0123. Bams : “Aku ngerti. Kowe mesti isih sengit karo aku. Soale aku mbiyen seneng ngunek unekke kowe.” 0124. Gendhis : “Ora, mas. Sajakke aku ya tresno karo kowe.” 0125. Bams : “Tenan, Dhis?” 0126. Gendhis : “Nanging aku ngrasa ora pantes karo kowe.” 0127. Bams : “Ora pantes piye? Justru aku sing kudune ngrasa ora pantes karo kowe. Aku ora isa ngajeni wong liya.” 0128. Gendhis : “Nanging aku wong miskin, kowe wis arep sugih meneh.” 0129. Bams : “Bukane kowe mbiyen tau omong nek wong miskin lan wong sugih ki padha wae? Aku ora mikirke mbok kowe miskin pa sugih, aku tetep tresna karo kowe. Aku ki ya wis tahu miskin. Amarga tepung karo kowe aku dadi isa ngajeni wong liya.” Bams tetep gujengi tangane Gendhis. 0130. Bams : “Gendhis?” 0131. Gendhis : “Iya, Mas.” 0132. Bams : “Aku Bams alis Bambang Suparman tresno karo Gendhis Sekararum. Apa kowe gelem dadi hyangku?” [ 202 ]0133. Gendhis : “Gelem, Mas” 0134. Bams : “Tenan? Ya wis saiki gek ndang omong bapakmu.” 0135. Gendhis : “Yoh, Mas.” Bams lan Gendhis mulih. [ 203 ] Yekti Nugroho
SMA Negeri Jetis
SAYE KTOS
ONO SAWIJINING DESA KANG MISUWUR SUBUR LAN MAKMUR. WARGONE UREP KANTHI MULYO LAN BUNGAH. NANGING ONO SALAH SIJINE WARGO KANG URIPE MLARAT TANSAH ORA NDEDUWENI BONDHO AMONG DUWE INGON- INGON YOIKU BABI CACAHE PAPAT. ONO SAWIJINING DINO BABINE MBAH DARMO KALIREN 01. MBAH DARMO : Babi siji? 02. BAB1 : Dalem mbah Darmo Kulo babi siji mesthi happy. Ana aku donya iki dadi ora sepi 03. MBAH DARMO : Babi loro? 04. BABI 2 : Injih mbah Darmo, Kulo babi loro babi kang lugu awak kulo kuru ora tau ngguyu 05. MBAH DARMO : Babi telu.......... babi telu? 06. BABI 3 : Mangkeh rumiyin Mbah Darmo ditenggo sekedap niki sek tanggung wedake durung roto 07. MBAH DARMO : O.. walah kakean dandan wis lanjutke babi papat 08. BABI 4 : Dalem Mbah Darmo 09. BABI 3 : We.... we..... we... nyikek nyikek dot com mau ki rak sek ditimbali rak yo aku sikek tha we ki? 10. BABI 4 : Salahe kesuwen le dandan [ 204 ]11. BABI 3: We yo ben, ben ayu jhe pie tho we ki? 12. MBAH DARMO: Uwis… uwis… mung ngono we padha ribut, kowe ki arep dandan kaya ngapa kae tetep wae babi walah….. walah……. 13. BABI 3: Eiiiit’s ampun klentu Mbah, senajan namung babi ngetenniki nggih tenar jhe Mbah terkenal ngoten lho Mbah 14. BABI 1: Terkenal piye maksudmu ki? 15. BABI 4: Hooh terkenal piye tha? Mlebu tipi we ratau kok isoh- isohe terkenal? 16. BABI 3: Walah…. walah…. kowe-kowe lan koweki (karo nuding- niding babi 1, 2, 4 ) padha ora Aptudet. do reti ra lagune penyanyi kanada sek judule BABI, Babi Babi Babi no….. Babi Babi Babi no….. Babi Babi Babi no….. Setop yu go wit me a…a…a…a…. 17. BABI 1, 2, 4: (serempak) wallah… wallah…. (karo gedek-gedek) 18. MBAH DARMO: Welleh….. welleh, uwes-uwes saiki aku lagi mumet mikerke kowe padha arep tak pakani apa? 19. BABI 1: Iyo Mbah iki wes sesasi ora mangan Mbah rasane kaliren 20. BABI 3, 4: Hooh Mbah kaliren 21. MBAH DARMO: Lha apike piye ya aku ya uwis ra duwe apa-apa, gek ya wargo keneki ya sugih neng cethil-cethil 22. BABI 2: Lha piye Mbah? 23. MBAH DARMO: Ya wis… wis…. ngene wae saiki ayo padha ngopeki woh-wohane para wargo neng kebon koyone delet engkas panen ningo aku ra melu 24. BABI 1: Ngoten nggih mbah 25. BABI 1, 2, 3, 4 : Sendiko Dawuh [ 205 ]ADEGAN II ANA ING SAWAH BABINE MBAH DARMO NYOLONGI WOH-WOHANE PARA WARGO KANG CETHIL 26. BABI 3 : Rene-rene cepet iki luweh okeh woh-wohane ono duren sawo, lan rambutan 27. BABI 1 : Sikek tunggu 28. BABI 4 : Neng kene ya akeh lho…. ono peleme barang 29. BABI 1 : Ayo digawani muleh wae ya salong 30. BABI 3 : Aku setuju 31. BABI 2 : Awak deweki njipuki woh-wohane uwong ora nembung kui jenenge maling ta..? 32. BABI 4 : Hooh pancen awak dewe maling lha ngapa? 33. BABI 2 : Maling niku rak ya doso ta konco-konco 34. BABI 3 : Uwis ra papa sek penting warek, koruptor kae sek wetenge da wareg we ya pada nyolong kok!! 35. BABI 4 : Hooh Babi loro kowe ki menengo!!!! 36. BABI 1 : Dalam hal ikhwal kegentingan yang memaksa nyolong ya ra papa. Wis... wis yo gek cepet, nek wis warek ayo gek lungo ndak konangan.
ING DALAN KAMPUNG WARGO PODHO OPYAK NGOMONGKE BABINE MBAH DARMO 37. WARGO 1 : Sugeng sonten yu Madi 38. WARGO 2 : Sugeng sonten 39. WARGO 1 : Badhe tindak pundi yu? 40. WARGO 2 : Iki arep menyang warung tuku uyah 41. WARGO 1 : Wallah yu Madi nek aku ya ra lefel neng warung, mbok nang super market ana Alfamart, Indomaret, Indogrosir, garek milih. 42. WARGO 2 : Mung arep tuku uyah we kok adoh-adoh 43. WARGO 1 : Ra papa yu ana diskon lho yu limolas persen 44. WARGO 2 : E…ora nggolek diskon-diskonan tenih nek kabeh uwong koyo kowe kuwi sethitik-sethitik neng supermarket, warong-warong padha bangkrut. [ 206 ]45. WARGO 3 : Yu…. yu… Madi……. kowe reti ora yu (karo mlayu- mlayu) 46. WARGO 2 : Ana apa… ana apa…..??? 47. WARGO 1 : Le ngomong ki mbok sek cetho ana apa Man Pariman?? 48. WARGO 3 : Ana … ana… ana….. 49. WARGO 2 : Ana apa …?? 50. WARGO 3 : Ana Babi kang nyolongi woh-wohan yu, neng kebone awake dhewe 51. WARGO 2 : Kowe ki tenane?? Babine sapa?? 52. WARGO 3 : Tenan yu aku ora ngapusi, nanging aku ora reti kuwi babine sapa?? 53. WARGO 1 : Wo... Babi, aku reti kuwi mesti babine Mbah Darmo kuwi. Wargo kampung kene sek duwe babi rak yo mung Mbah Darmo to? 54. WARGO 2 : Banjur awake dhewe kudu kepiye iki? 55. WARGO 1 : Mending lapor nggone pak RT yu 56. WARGO 3 : Hooh yu ayo bareng-bareng Engko bareng-bareng nggrebek omahe Mbah Darmo ADEGAN IV ANA ING NGAREP OMAHE PAK RT 57. WARGO 3 : Yu, le mlaku dicepetke ayo men gek ketuk. 58. WARGO 2 : Iyo sabar, wis, arep ketuk we kok le kesusu. 59. WARGO 3 : Pak.... Pak RT Pak Pak RT kulo nuwun. (dumadaan bu dukuh liwat) 60. PAK RT : Nggih wonten napa? 61. WARGO 3 : Badhe laporan pak, laporan kemalingan. 62. BU DUKUH : Nyuwun sewu nyelo pangandikan, ana apa iki rame-rame? 63. WARGO 2 : Wah iki Man mumpung ono bu dukuh barang. [ 207 ]64. WARGO 3 : Ngeten lho buk, wau niku kulo niliki kebon, benjang enjang rak panen bu. Nanging kulo tansah kuciwo. 65. PAK RT : Kuciwo kena apa? 66. WARGO 3 : Kuciwo amargi woh-wohan ingkang wonten kebon dicolongi babi Pak. 67. BU DUKUH : Babine sapa Man? 68. WARGO 2 : Babinipun Mbah Darmo. 69. BU DUKUH : Kok isa koyo ngono pituduhmu? 70. WARGO 1 : Nganu Bu, ingkang gadah babi wonten kampung niki niku namung Mbah Darmo. 71. WARGO 3 : Pripun niki Pak? 72. PAK RT : Yo wis, yen ngono, saiki ayo di grebek bareng wae. 73. WARGO 2 : Nggih Pak, kulo setuju sanget, ayo... ayo... 74. WARGO 1,3 LAN BU DUKUH : ayo... ayo... ADEGAN V OMAHE MBAH DARMO TANSAH RAME DI GREBEK PARA WARGO 75. MBAH DARMO : Piye mau le pada nyolongi woh-wohan warek durung? 76. BABI 1 : Niki Mbah sampun dho warek. 77. MBAH DARMO : Wo yo syukur nek ngono, kono gek dho mapan turu. (dumadan poro wargo podo teko) 78. WARGO 2 : Mbah Darmo Mbah Darmo metuo 79. WARGO 3 : Mbah Darmooooo 80. PAK RT : Mbah Darmo 81. MBAH DARMO : Onten napa iki rame-rame? 82. BU DUKUH : Wallah Mbah, mboten sah sok-sokan ora reti 83. WARGO 1 : Iyo Mbah, ngaku wae 84. MBAH DARMO : Ngaku napa kula salah napa? 85. WARGO 3 : Kowe ki Mbah sok-sokan ora reti padahal kowe dhewe ta sek akon ba[ 208 ]bi-babimu nyolongi woh-wohan neng kebon. 86. WARGO 2: Wis ayo, digebuki wae, ayo ayo 87. PORO WARGO: Ayo ayo 88. PAK DUKUH: Ana apa iki, ana apa ribut-ribut. Mandek..... mandek..... 89. PAK RT: Niki Pak Babine Mbah Darmo nyolongi woh-wohan wargo 90.PAK DUKUH : Lha kok digebuki ki kepiye? 91.WARGO 1: Niku ben kapok Pak Dukuh 92.WARGO 2: Inggih Pak, ben kapok 93.WARGO 3: Ayo diusir wae, ayo ayo 94.PORO WARGO : Ayo ayo ayo (pak dukuh nyobo nyegati nanging ora biso) ADEGAN VI AMERGO MANGKEL KARO PARA WARGO, BABI-BABINE MBAH DARMO NYOLONGI KLAMBINE PARA WARGO DESO, ANA TENGAH WENGI ING NJERO DESO 95. BABI 1 : Adoh-adoh awakku lara kabeh 96. BABI 2 : Geger kulo niki mlicet-mlicet, jempolku ngilungilu 97. BABI 3 : Wah, kecantikanku isoh ilang iki 98. BABI 4 : Wah, remek rasane awakku 99. BABI 1 : Ayo diwales wae iki, apa kang wis dilakoni para wargo deso marang awake dhewe. 100. BABI 3 : Piye carane males? 101. BABI 4 : Piye ya aku ya bingung sek-sek 102. BABI 1 : Aku duwe pamikiran, piye nek awake dhewe nyolongi klambi-klambine para wargo kene 103. BABI 3 : Aku setuju, ayo saik wae mumpung wis padha turu 104. BABI 4 : Ayo ayo ben do ngrasakke, kaya sek awake dhewe padha rasakke 105. BABI 1, 2, 3 : Ayo ayo.... [ 209 ]ADEGAN VII ONO INGI KAMPUNG WARGO DESO PODO OPYAK NGGRESULO LORO FLU 106. WARGO 1 : Wadoh.... wadoh iki lara ora marimari 107. WARGO 2 : Lara apa yu? 108. WARGO 1 : Iki irung buntet, awak adem panas ora kepenak 109. WARGO 2 : Aku ya watuk ora mari-mari, klambiku ilang kabeh dijupuk maling, jan kurang ajar tenan malinge 110. WARGO 3 : Klambimu ya dimaling ta? Padha nek ngono, anakku, bojoku, padha lara pilek kabeh. 111. PAK RT : Wargo-wargo padha reti urung, ana kabar yen sing nyolong klambi-klambine wargo kene iki babi-babine Mbah Darmo 112. BU DUKUH : Wallah-wallah babine Mbah Darmo maning 113. WARGO 1 : Wo alaahh, babine Mbah Darmo 114. WARGO 2 : Paling mangkel karo awake dhewe 115. WARGO 3 : Lha pripun niki Pak RT, deso iki keneng pagebluk 116. PAK DUKUH : Hemm… Hemm… Mulane mbiyen rak wis tak kandhani aja digebuki malah padha digebuki lan diusir ya kaya ngene iki akibate 117. PAK RT : Trus niki pripun Pak Dukuh? 118. PAK DUKUH : Ya wis, ngene wae, saiki ayo barengbareng kabeh para wargo njaluk pangapuro karo Mbah Darmo, supoyo wargo deso iki ora keno pagebluk 119. PAK RT : Nggih Pak Dukuh, sendiko dawuh Ayo para wargo njaluk ngapuro marang Mbah Darmo 120. PORO WARGO : Nggih sendiko dawuh [ 210 ]121. PAK DUKUH: Amergo pagebluk penyakit flu iki dijalari Babi-babine Mbah Darmo, pagebluk iki tak wenehi jeneng “FLU BABI” 122. PORO WARGO: (Podo sorak-sorak) [ 211 ] Novita Nur Hasanah
SMA Negeri 3 Bantul
MINA
ING TLATAH DESA GLUTHUK ANA BEBRAYAN. GARWANE ASLI SEKA JOGJAKARTA, LAN SIMAH ASLI SEKA MALANG. 1. BADRUN : Dik, bapak ana ning endi? 2. JUMI : Ana ning sawah mas kana disusul, mumpung lagi prei! 3. BADRUN : Ora ah... aku arep leren disek (karo lungguh). 4. JUMI : Karo bapak ne dhewe kok gemang. 5. BADRUN : Aku ya kesel dik!, wingi mulih bengi. 6. JUMI : Halah... mas, aja ngono ta. 7. BADRUN : Aku iki kesel! (karo nyentak). 8. JUMI : Melasi Bapak, kerja dhewe. Saiki lagi panen Mas neng sawah. 9. BADRUN : Aku gemang, aku kesel! 10. JUMI : Mas, ora ngono kuwi ta. 11. BADRUN : Ya ben ta, wani pira? 12. JUMI: Mengko aku tak masak iwak, yen sampean gelem ngrewangi Bapak ing sawah. 13. BADRUN : Tenan lho? 14. JUMI: E, iya. Uwis lah, cepet adus kana! 15. BADRUN : Iya...iya...
BADRUN BANJUR NUJU ANA ING KOLAH, SIMBOK MLEBU ANA ING JERO OMAH AMERGA KRUNGU BADRUN LAN JUMI BENGOK-BENGOK [ 212 ]16. SIMBOK: Ana apa ta Nduk? 17. JUMI: Lha niku lo Mbok, Mas Badrun ora gelem ngrewangi Bapak ing sawah. 18. SIMBOK: Ya ora papa. Sayah paling Nduk! 19. JUMI: Uwis aku pekso kok Mbok. 20. SIMBOK: Mau dipeseni Bapak apa Nduk? 21. JUMI: Mau dipeseni, Mas Badrun mengko ning sawah ngerewangi Bapak. 22. SIMBOK: Owalah... Bapak iki, ora ngerti wektu. 23. JUMI: Ora papa Mbok, Mas Badrun ya seneng kok ngerewangi Bapak.
BADRUN METU SEKO KOLAH, BANJUR MLEBU ING OMAH. SIMBOK LAN JUMI MUNG MENENG, WEDI BADRUN KRUNGU OMONGANNE SIMBOK LAN JUMI. 24. BADRUN: Aku nunggu janjimu Dik! 25. JUMI: Iya Mas. 26. SIMBOK: Janji apa ta Le? 27. BADRUN: Iwak Mbok. 28. SIMBOK: Owalah... aku kiro apa.
BANJUR BADRUN LUNGA ING SAWAH KARA NGANGGO CAPING. ING SAWAH BAPAK UWIS NUNGGU BADRUN. BADRUN MLAYU KARO NGGAWA CANGKUL. 29. BAPAK: Piye iki? kok lagi teka yah mene? 30. BADRUN: Nyuwun ngapunten Pak. 31. BAPAK: Dadi bocah iki aja keset! Yen dikon ngrewangi ya di rewangi . 32. BADRUN: Nggih Pak. 33. BAPAK: Ya uwis, dipaculi iki! (karo nudingi sawah sing kudu di pacul). 34. BADRUN: Nggih Pak (panik). 35. PAK SAYIM : Iya Drun, melasi Bapak mu kerja dhewe. 36. BADRUN: Nggih Pak, kaleh sinten Pak jenengan ? (karo macul) 37. PAK SAYIM : Ya, dhewe. [ 213 ]38. BADRUN : Niki sawahe jenengan Pak? BADRUN LAN BAPAK BUDHAL, BADRUN CEPET-CEPET AREP MULIH AMERGA KELINGAN IWAK ING OMAH. BADRUN LAN BAPAK UWIS TEKAN OMAH. UWIS ORA SABAR NGENTENI IWAK MASAKANE JUMI. ADEGAN VIII ADEGAN IX ADEGAN XI ADEGAN XII ADEGAN XIII BADRUN LAN JUMI LUNGA ING PASAR KANGGO TUKU LAWUH. [ 218 ] IMPEN
ADEGAN I ADEGAN II
ADEGAN V MEMPLAK
ADEGAN II ADEGAN III 026. PINDUL : (kaget lan ndredeg) Apa iyo, Jo (lansung nyokot driji ne). Sedilit ta, Jo? Aku wedi. 027. PAIJO : Ho..o.. uwis diculke. Wes ora papa ra sah wedi. Jan, kowe ki duwe rasa wedi ta?? Hahaha... 028. PINDUL : Ora sah ngece yoan kowe ki, Jo. Aku ki ya isih manungsa duwe rasa wedi (karo ngeculke drijine sing dicokot mau). Neng kok omahe kene ki sepi ya, Jo. Jan, nyenyet. Gawe merinding wae.. 029. PAIJO : (bingung) Aku yo ora ngerti. Di dodok wae omahe, Ndul. 030. PINDUL : Ya.. (karo ndredeg wedi). ADEGAN IV SAKDURUNGE PINDUL DODOK OMAH KUWI TEKA WONG TUWA NGANGGO KLAMBI PUTIH SING DUWE OMAH KUWI BAR METU SAKA NYEKAR NENG MAKAM TENGENNE OMAH KUWI. BANJUR ARUH-ARUH 031. PAK KULI : Assalamuailaikum? (bungkuk awake) 032. PAIJO LAN PINDUL : (kaget) Wa’alaikum salam... putih...putih... Waaaaa... (madhep mburi banjur padha jerit sak kenceng-kencenge lan padha mlayu ora genah neng sak ubengan omah kuwi). 033. PAK KULI : (bingung) uwis-uwis aja padha jerat-jerit. Aku mung manungsa dudu setan. Kowe padha mrene ana apa, cah enom? 034. PAIJO : Waaa... lungo-lungo aku ora arep ketemu kowe.. Waa (karo jerit sak kenceng-kencenge lan mlayu-mlayu ora genah). 035. PINDUL : (nabrak lan ngidak kuburan).. Bruukk...Waaa... (pingsan). [ 227 ]036. PAK KULI : Astaghfirullah… (karo ngelus-elus dada). Cah
enom.. Aku kuwi manungsa coba demoken aku (karo nyekel tanganne Paijo). ADEGAN V ADEGAN VI ADEGAN VII ADEGAN VIII BENGI IKU KAHANAN WIS SEPI PADHA MAU NE MANEH AMARGA KELUARGA PAK KULI WIS RUJUK MANEH KARO PAIJO LAN PINDUL. UGA WIS ISA NGAPURAKAKE KESALAHANE PAIJO LAN PINDUL. [ 231 ] KSATRIYA ASMARA
ADEGAN I ADEGAN II ADEGAN III
030. Bu Wanti : Ana apa iki Pak, kok bengak-bengok ADEGAN IV 043. Sinta: Aku ana perlu karo Mas Satriyo Pak, nanging jarene keluwargane Satriyo wis lunga adoh 044. Pak Atmo: Hahahaha, Bapak seneng yen Satriyo lunga. Dadine ora ana sing bisa ngalang-alangi rencanane Bapak 045. Sinta: Rencana apa Pak ? Sinta ora mudeng 046. Pak Atmo: Rencana nikahanmu karo Bagus anake Pak Lurah tahun ngarep 047. Sinta : Apa Pak? nikah? 048. Pak Atmo: Iyo, nikah. Kurang jelas leh ku ngomong Nduk ? 049. Sinta: Bapak ki, bisa-bisane bapak njodohke aku karo Bagus. Sinta ora gelem Pak 050. Pak Atmo : Apa? kowe ora gelem. Kowe anakku, kowe kudu manut kandaku! Kurang apa Bagus, dhekne sugih, mesti kowe bisa seneng (mendelik lan tangane malangkrik) 051. Sinta : Sinta ora gelem di jodoh-jodohake, Sinta geleme nikah karo Mas Satriyo. Sinta ora peduli yen Bagus sugih 052. Pak Atmo: Arep dadi apa kowe? arep dadi anak sing durhaka karo wong tuwa, ha? kowe saiki wani karo bapak! (Sinta digeret bapakne tekan ngarepan omah) Saiki, lunga kowe saka kene. Yen kowe ora manut, kowe ateges dudu anakku. 053. Sinta : Pak, aja usir Sinta Pak 054. Pak Atmo : Dinggo ngapa aku duwe anak sing durhaka kaya kowe (nangis sambi sujud ing semparane bapakne) 055. Sinta : Nggih… nggih Pak, Sinta purun nuruti apa wae sing dikarepke Bapak, nanging aja usir Sinta saka ngomah Pak (nangis) 056. Pak Atmo : Tenan ? kowe gelem nuruti kabeh karepku? 057. Sinta : Nggih pak, Sinta janji… Sinta janji ora bakal durhaka karo bapak meneh 058. Pak Atmo : Ya Nduk, tak tampa janji mu [ 235 ]ADEGAN V ADEGAN VI 076. Satriyo : (raine abang, tangane malangkrik) Terus apa? hah? 077. Bagus : (ngadeg, mbengok) Satriyo saiki kowe lungo, rasah nggawe kisruh ing ijabku 078. Satriyo : Kowe iki sapa, Sinta ki pacarku ket biyen tekan saiki 079. Bagus : Halah, saiki Sinta wis ora tresna karo kowe. Sinta tresnane karo aku. 080. Satriyo : Aku yakin, Sinta isih tresna karo aku. Sinta… (nyekel tangane sinta lan mandeng matane Sinta) saiki jawab pitakonku, apa tenan kowe wis ora tresna karo aku? 081. Sinta : (nangis) 082. Satriyo : (nyentak Sinta )Dek, jawab pitakonku 083. Sinta : a…a…aku ijih tresna karo kowe mas 084. Satriyo : hahaha (ngakak) , saiki arep ngopo koe gus, Sinta sak tenane ijih tresna karo aku 085. Bagus : (mandeng Sinta) dadi kowe ngapusi aku Sin? kowe ijih tresna karo Satriyo? 086. Sinta : Aku njaluk ngapura mas, aku nglakoni iki amarga kepekso 087. Bagus : Kepekso ? opo amarga awake dewe di jodohke … uwes lah Sin, aku wis loro ati karo kowe, ayo pak wangsul mawon 088. Pak Atmo : Lho pak, badhe tindhak pundhi ? niki ijab qobule pripun? 089. Pak Lurah : Halah, uwis. Aku ra gelem anakku nikah karo anakmu 090. Pak Atmo : (raine abang) Satriyoo, lanangan kurang ajar kowe, ngopo kowe teko lan gawe kisruh ? 091. Satriyo: Nyuwun ngapura pak, aku teko amarga aku arep nglamar Sinta pak 092. Pak Atmo: Hah ? arep nglamar Sinta. Hahaha nduwe modal opo we arep nikahi anakku? 093. Satriyo : Bapak njaluk apa Pak? bakale tak turuti! 094. Pak Atmo : Mas kawin dua kali lipat!
096. Pak Atmo: Endi mas kawinne? 097. Satriyo: Niki Pak, kula paringi satu juta, kontan 098. Pak Atmo: Oke oke, saiki kowe entuk nikah karo Sinta 099. Sinta: Mas, entuk dhuwit saka ngendi Mas? 100. Satriyo: Aku wis sukses dik, wis dik, santai wae 101. Pak Penghulu : Bagaimana ini Pak jadinya? 102. Pak Atmo: Jadinya, Sinta nikah kalih Satriyo ya Pak 103. Pak Penghulu: Ya ya, kalau begitu cepat kalian berdua duduk disini, saya punya jadwal ditempat lain ini 104. Satriyo & Sinta: Nggih, nggih Pak (lungguh) 105. Pak Penghulu: Lalu mas kawinnya apa nak Satriyo? 106. Satriyo: Uang satu juta rupiah Pak 107. Pak Penghulu : Oh, baiklah kita mulai sekarang sudah siap? 108. Satriyo: Sampun Pak (ngulungke tangane) 109. Pak Penghulu: (salaman karo Satriyo) Saya nikahkan Satriyo bin Waluyo dengan Fitri Sintawati binti Atmojo dengan mas kawin uang sebesar satu juta rupiah dibayar tunai 110. Satriyo : Saya terima nikahnya Fitri Sintawati binti Atmojo dengan mas kawin uang sebesar satu juta rupiah tunai 111. Pak Penghulu : Baik saksi, sah? 112. Saksi : Saaaah…. 113. Kabeh uwong : Alhamdulillah PUNGKASANE SATRIYO NIKAH KARO SINTA LAN URIP SENENG. KALUWARGANE SATRIYO NIKAH KARO SINTA LAN URIP SENENG KARO NIKAHE LAN KASUKSESANE SATRIYO. PAK WALUYO SAIKI YA ORA TAU MENEH NGAMUK-NGAMUK KARO SATRIYO. [ 238 ] Devy Nurdayati
SMK 17 Bantul
TRESNO JALARAN SAKING SLENDANG
Tema : Manah lan Tresno Paraga a. Antagonis 1) Nawang Menit • Fisiologis : Yuswa 20 tahun, awak kuru, dhuwur, rambut ireng menges lan ayu • Psikologis : Judes, egois, jahat, centil, lan cerewet.
Yuswa 23 tahun, inggil kinten-kinten 155 cm, bobot 46 kg, rambut cemeng lan ayu. Watak: Egois, ngomong waton ceplos
1) Jaka Ngiyub Yuswa wataawis 30 tahun, inggil kinten-kinten 168 cm, bobot 63 kg, badan keker, rambut cemeng lurus, lan ganteng. Watak: wewatekanipun: agresif, kendel, lan nekat. Bahasanpun logat Jawi. Ing babagan ekonomi kalebet setengah sugih, nggadhahi kathah sabin. [ 239 ]2) Nawang Tahun Yuswa 20 tahun, inggil kirang langkung 160 cm, bobot 45 kg, rambut cemeng, kulit sawo mateng, rai jerawaten, gadhah tompel ing pipi. Watak: Centil, agresif, kemayu. 3) Nawang Wulan Yuswa 24 tahun, inggil kirang langkung 155 cm, bobot 46 kg, dedeg adhuhai, rambut cemeng-ngombakal, kulit sawo mateng, ayu. Watak: rapsila, alus/lembut, pituturipun alus, wicaksana, manah sae, sabar. 4) Genter (rencangipun Jaka Ngiyub) Yuswa 28 tahun, duwur kinten-kinten 180 cm, bobot 60 kg, awak gagah, rambut cemeng, brintik, cendak, kulit sawo mateng. Tiyang ingkan prasaja, pedamelanipun nyewa sabin kangge tetanen. Bapak lan ibunpun sampun seda. Watak: manahipun sae, basanipun Jawi (alus) 5) Kanjeng Ratu Yuswa: 50 tahun, inggil 160 cm, bobot 50 kg, dedeg idheal, ayu Watak: tegas, wicaksana c. Paraga Pembantu 1) Nawang Jam Yuswa 21 tahun, inggil kirang langkunguwih 160 cm, bobot 48 kg awak langsing rambut hitam, potong cekak, kulit sawo mateng, ayu. Watak: Sipatipun lemot lan gagap. 2) Nawang Dina Yuswa 22 tahun, bobot 40 kg, badan kera, rambutcemeng, lurus, lan dowo, rupane ayu. Watak: lemah lembut (alus), menengan. 3) Nawang Detik. Yuswa 19 tahun, inggil kirang langkung 155 cm, bobot 38 kg, pawakan kera, rambut cemeng, lurus, lan cepak. Rupane Ayu. Watak: centil, kemayu. [ 240 ]SWASANA Swasana ing dalem cerita inggih punika: Adegan 1 : swasana enjing ingkang asrep lan anteng Adegan 2 : swasana kaget lan seneng Adegan 3 : swasana seneng ( pitu Widodari) lan tegang (Jaka Ngiyub) Adegan 4 : swasana tegang lan kebak emosi Adegan 5 : swasana seneng Adegan 6 : swasana seneng Adegan 7 : swasana rumaket Adegan 8 : swasana tegang Adegan 9 : swasana usreg lan kebak emosi Adegan 10 : swasana tegang Adegan 11 : swasana lan ngeres-eresi Adegan 12 : swasana ngagetake, romantis,
Drama ini migunakake setting: a) Ing kayangan lan alas (wana) b) Wektu: sore nyedaki wayah bengi
ING TENGAH WANA Jaka Ngiyub : (Jaka Ngiyub mikul kayu lan banjur diselehake. Sabanjure, dheweke masuh raine, ing grojogan, banjur leren kambi leyeh-leyeh), banjur grenengan dhewe, “Weleh-weleh !! Urip jaman saiki kok susah banget. Kabeh-kabeh larang, BBM mundak, malah saiki dikongolek kayu bakar. Gek ngalase wis gundul sisan. Woalah gusti-gusti.”
SWARA ANGIN GEMRUDUK MBARENGI METUNE WIDADARI PITU SEKA KAYANGAN LAN KANTHI JEJOGEDAN. SATERUSE JOKO NGEYUB,NDHELIK ING SAMBURINING WIT-WITAN 01. Widadari : (widodari sumlengeren marang kaendahan donya lan sesawangan ing sakiwa- tengene banyu kang gemrujug iku,”Wah……….!!!” [ 241 ]02. Jaka Ngiyub : (Jaka Ngeyub ndhelik ing mburi uwit lan sumlengeren meruhi widodari), “Weleh-weleh…………!!! Ayu tenan bocah kae!” 03. Nawang Dina : (nyambi grasake apike pemandangan).”Wah…!! Pancen donya kuwi endah!” 04. Nawang Menit : (judes lan ngremehake).”Lha yo, biasa wae......” 05. Nawang Tahun : (ora krasan lan risih marang papane).”Eh…, neng papan jenes ngene kok! udan, meneh.” 06. Nawang Detik : (Karo nudhingi banyu grojogan). “Dek ……, kuwi dudu udan, neng grojogan banyu gunung.” 07. Nawang Minggu : “Piye, piye……, kuwi jenenge air terjun Nduk……” 08. Nawang Jam : “A….a…….a. a…air terjun……” 09. Nawang Menit : “Udah, wes ribut wae. Yuk gek adus wae!” 10. Widadari enem: “Ya…ya..Ayuk…..!”
(Widodari pitu iku padha adus, sabanjure Jaka Ngeyub ngindhik ing mburi wit lan nyolong slendang widadari kuwi mau)
Jaka Ngeyub isih ing mburi wit, nyambi ndelekake slendang, sawise para widodari adus, banjur padha nggoleki mendet slendange dhewe-dhewe. 11. Para Widadari : ( karo nggoleki slendang dhewe-dhewe) Wah, seger ya….! 12. Nawang Wulan : (bingung nggoleki slendange), Lho endi slendhangku? 13. Nawang Tahun : (uga bingung nggoleki lendange kang uga ilang),Hah….. slendangku uga ilang. Neng endi,.………..3 x [ 242 ]14. Nawang Jam : (Nyedhaki Nawang Tahun lan omongan kanthi swara gagap). La...la..la... mau dide...de....de...leh neng di? 15.Nawang Tahun : Mau takdekek kene je, mosok takdekek lemari. 16.Nawang Dina : Ya wis, ayo gek digoleki wae...yooo! (Widodari cacah pitu padha nggoleki slendange Nawang Wulan lan Nawang Tahun ingkang ilang) 17.Nawang Menit : Rasah melu goleki, lha sing ilang dudu slendange awakke dewe kok.. 18.Nawang Minggu : Ning kene gak ana je, apa keli ya....?. Yo diturut yo...,.nek ketemu barang mengko.... 19. keenam Widadari : Ya… ya…ayuk………..!!! (Widodari pitu metu seka panggung)
KEPITU WIDADARI KUWI MAU TERUS NGGOLEKI SLENDANGE NAWANG TAHUN LAN NAWANG WULAN. JAKA NGIYUB METU SEKA MBURI PENDELIKANE MAU SAKA MBURI UWIT. (JAKA NGEYUP NJOGET KARANTEN SENENG ENTUK SLENDANG WIDODARI.) 20. Joko Ngiyub : (Jaka Ngiyub nggoceki slendang lan gumun. Ora nyono slendang sing dicolong ana loro). Lho kok ana loro?? Perasaanku mau siji je.
21. Genter : (Genter ketemu Jaka Ngiyub). Hallo prend .....! 22. Jaka Ngiyub : (ngguya-ngguyu) Hallo ………Ter! 23. Genter : Ngopo kowe neng kene? 24. Jaka Ngiyub : Aku bar golek kayu obong. 25. Jaka Ngiyub : Lha aku ra etuk jatah konfersi gas seko pemerintah kutho. Pemerintah ra adil.... Lha kowe dewe seka endi? [ 243 ]26. Genter: Aku seka macul ning sawah. 27. Jaka Ngiyub: (Jaka Ngiyub ngguya-ngguyu lan nyekel slendang seka lehe dicolong mau). O…….. alah ngono, ta. ADEGAN 7 28. Genter : Heh..Ngapa kowe nggawa-nggawa slendang kuwi? 29. Jaka Ngiyub: (Karo nggoceki slendang loro mau) Pas aku ngaso mau ngindhik gadis-gadis ayu, trus takjupuk wae slendange. Eh..malah eneng loro. Ki tak kei siji, arep ra? 30. Genter: (Karo ndudingi slendang sek apik) Nek sing kuwi piye? Kuwi apik je. 31. Jaka Ngiyub: Ora pokoke sing iki wae kowe!! (klesak-klesik) iki nggone widodari lho! 32. Genter: Ra mbujuk to? 33. Jaka Ngiyub: Ya ora lah, mosok iya …. Kan aku karo sampeyan konco. 34.Genter: (Mikir suwe dhisik). Piye ya? 35.Jaka Ngiyub: Wis lah, nggak usah mikir suwe-suwe. 36.Genter: Ya wis, kene. 37.Jaka Ngiyub: Yo wis Ter.. dirawat kanthi apik slendange ya! Aku bali sik ya! 38. Genter: (Karo salaman) Ok, friend, ati-ati ya! (Jaka Ngiyub medal sangking panggung) ADEGAN 8 39. Genter: (karo nimbang-nimbang slendang sek sabenere gone Nawang Wulan. Diematematke lan diambu). Waduh slendange ambune kecut, ra tahu dikumbah po yo karo seng duwe.... yo wislah takkumbahe, mau pesene jaka ngiyub kon ngrawati e........yo tak rawatane. [ 244 ]GENTER MEDAL SAKING PANGGUNG, LAJENG WANGSUL MALIH, ANANGING PACULIPUN KANTUN. 40. Genter : (Genter mendhet pacuipun) Wadhuh aku lali, paculku keri.....Wah takbalenane sesuk esuk wae...., wis wengi. ADEGAN 9 WIDADARI PITU BALI MALIH ING PAPANIPUN ADUS MAU AMARGI MBOTEN NEMOKAKEN SLENDANGIPUN NAWANG WULAN LAN NAWANG TAHUN 41. Nawang Wulan : Ya wis, ayo goleki sik. 42. Nawang Menit : (cuek) Meneketehek, iku urusanmu. 43. Nawang Tahun : Sliramu kok ngoten to mbakyu…..? 44. Nawang menit : Lha ngopo…? Kowe ra trimo? (karo njorogake Nawang Tahun nganti tiba) 45. Nawang Tahun : Mbakyu, manah kula sakit yen sampeyan watakipun makaten… (karo nangis) 46. Nawang Wulan : Uwis, uwis.. kok malah dho padu….. (karo nulungi Nawang Tahun) Awake dhewe ki sedulur ta, mbok yo sing rukun…. '('karo ngelus dhodho). 47. Nawang Menit : Wis ayo gek bali neng kayangan wae, ben Nawang Wulan lan Nawang Tahun tinggal ing bumi, nganti do nemoke slendhange dhewe-dhewe. 48. Nawang Detik : Iya, iki wis sore. Awake dhewe ora bisa mabur nek bengi-bengi. 49. Nawang Dina : Iya…ya, megko mlah nabrak-nabrak……ha ha ha ha haa (ngguyu). Bener kowe. 50. Nawang Tahun lan Nawang Wulan : (Nawang Tahun nangis) Trus aku piye Mbakyu?? 51. Lima Widodar : Meneketehek. 52. Nawang Menit : Iku urusanmu . 53. Nawang Minggu : Salahmu dhewe, ndeleh slendhang sembarangan.ha haaaa rasakn!! (karo nuduhake ekspersi muring) Nawang [ 245 ]Tahun nangis nggero-nggero krungu srengene mbakyune. 54. Nawang Minggu: Wis-wis rasah ribut, ayuk gek mabur, mengko ndhak selak peteng! WIDADARI LIMA MAU MABUR NINGGALKE SEDLUR LORO: NAWANG WULAN LAN NAWANG TAHUN. ADEGAN 11 ESUKE, ESUK-ESUK, NAWANG TAHUN LAN NAWANG WULAN KELAKON KERI ING BUMI. 55. Nawang Tahun : (Nangis karo nggoleki slendhange) Ing endi ta slendhangku? 56. Nawang Wulan : Sabar, sabar, sabar Dhik, digoleki maneh sik, mengko rak Bisa ketemu. Awakmu kudu duwe ati saba,.... Lha nek grusa-grusu ngono iya malah dadi wirange dhewe... 57. Nawang Tahun : Inggih Mbakyu, dhawuhe Njenengan leres, njenengan pancen sugih ati....aku seneng gadhah sedherek apik atine kados njenengan. WIS SEDINA SUWENE, WIDADARI LORO KUWI MAU NGGOLEKI SLENDHANGE, MLAKU ING PETENGING WENGI, NANGING ORA KETEMU. PUNGKASANE, NAWANG WULAN LAN NAWANG TAHUN KESEL, LAJENG TILEM ING ALAS INGKANG SEPEN NGANTOS SRENGENGE MLETHEK. BABAK II ING KAYANGAN ADEGAN 12 ING KAYANGAN GEGER, RATU KAYANGAN MURING KALIYAN WIDADARI INGKANG CROBOH MEDUN ING BUMI LAN NINGGALKE SEDEREKE NAWANG WULAN LAN NAWANG TAHUN [ 246 ]58. Ratu : Putri-putriku, sliramu kabeh saka ngendi wae..... Lha, njur sedulurmu Nawang Wulan lan Nawang Tahun kok 59. Lima widadari : (Mangsuli pitakonane Ratu karo gugup saking wedine) A..a..a...anu Kanjeng Ratu, Nawang Wulan kaliyan Nawang Tahun kantun ing bumi... 60. Ratu : Lha kok isa ngono, kepriye critane? 61. Nawang Jam : A..a..a...nu wau dalem sakrencang adus ing alas, ing grojogan.. Salajengipun, slendhangipun Nawang Wulan lan Nawang Tahun ical.....mboten kepanggih malih. Lajeng, Mbakyu Nawang Minggu ngajak kita nilar. 62. Ratu : Apa bener tuture Nawang Jam, heh Nawang Dino? 63. Nawang Minggu : Inggih, Kanjeng Ratu.... 64. Ratu : Sliramu kabeh kuwi sedulur, kok ora nduwe rasa paseduluran lan ora gelem nulungi sedulurmu dhewe sing lagi susah, atimu dha ra nduwe rasa pa piye? Awit cilik didhidhik akhlak sing becik kok saiki dho ora apik tumindake? (WIDADARI LIMA KABEH IKU NGRUNGOKAKE NGENDIKANE KANJENG RATU KANTHI POLATAN NDHUNGKLUK) 65. Ratu : Ya wis, gandheng sliramu kabeh salah, Ingsun ngukum sliramu kabeh... Sesuk sliramu kabeh kudu bali ing bumi, nggoleki Nawang Wulan lan Nawang Tahun nganti ketemu. 66. Widadari Lima : Inggih, sendika dhawuh, Kanjeng Ratu. [ 247 ]ADEGAN 13 ING WAYAH ESUK, ANA WONG LANANG NGGANTENG NYEDHAKI NAWANG WULAN LAN NAWANG TAHUN, SEKO ARAH MBURI. 67. Jaka Ngiyub : (Kanthi gumun lan penasaran Jaka Ngiyub nyedaki Nawang Tahun. Batine: Ha iki, mesti iki widodari ....., uuuayu.) 68. Jaka Ngiyub : He Cah Ayu! Kok nangis ning tengah alas? Ana perkara apa? Mbokmenawa aku bisa mbebantu? 69. Nawang Tahun : (Karo isih mingsek-mingsek lan isih ngungkurake Jaka Ngiyub) A….. aku ra isa mulih Mas, slendhangku ilang. 70. Jaka Ngiyub : Lha omahmu ngendi Dhik...? 71. Nawang Tahun : Omahku adoh Mas, kayangan. 72. Jaka Ngiyub : Dadi, Sampeyan iki dudu wong kene? 73. Nawang Tahun : (Terus nangis) 74. Nawang Wulan : Uwis-uwis aja nangis wae. Dadi widodari kok mewekan. 75. Jaka Ngiyub : (Jaka Ngiyub nyedaki Nawang Tahun) Aku ngerti Njenengan sinten merga aku nemu slendangmu... 76. Nawang Tahun : Iku tegese Njenengan sing njupuk slendangku?” 77. Jaka Ngiyub : Dudu… dudu aku seng njupuk. Ning, nek aku isa nemokake slendhangmu, apa gelem dadi bojoku? 78. Nawang Tahun : Apa njenengan ra bakal kuciwa? 79. Jaka Ngiyub : Ora. Aku manteb.... Aku nompo awakmu apa anane... Apa njenengan gelem takpek bojo? 80. Nawang Tahun : (Karo noleh madhep Jaka Ngiyub, mengkono uga Nawang Wulan) Hah !!! nggarwo trus nikah?? Yalah,” (JAKA NGIYUB SANALIKA SEMAPUT KARANA MERUHI RAINE NAWANG WULAN INGKANG AWON). [ 248 ]NAWANG TAHUN UGI KAGET KARANA JAKA NGIYUB SEMAPUT 81. Nawang Tahun : Waduh kok semaput, tuluuung... tuluuug (Nawang Tahun ngupaya bantuwan) 82. Nawang Wulan : Ho..oh iki piye... GENTER SING BALI SAKA SAWAH KRUNGU PAMBENGOKE NAWANG TAHUN 83. Genter : Kayane, ana swara wong njaluk tulung, wah nang endi ya asale swara iku,....(goleki asal swara njaluk tulung mau) 84. Genter : Ow, saka arah grojogan kali, ta! Wah, ya tak mrana wae, mbokmenawa pancen ana wong sing lagi diganggu kewan alas. (mlayu karo ngerut wetenge nganggo slendhang banjur gage nyangking arit) GENTER NEMOKE JAKA NGIYUB, KANCANE, KARO WIDADARI CACAH LORO, ING PINGGIR KALI. 85. Genter : Nyuwun ngapunten nggih, menapa njenengan sing njerit tulung-tulung wau? 86. Nawang Tahun : Iyo, Mase iki semaput weruh aku.... (Nawang Wulan mesem) 87. Nawang Wulan : Napa Kangmas saget mbiyantu nggugah Mas nggantheng iki?” 88. Genter : Niki rak rencang kulo, Jaka Ngeyub. Inggih, kula saget mbantu. Mangke kulo sirame nggangge toya kali, rak terus tangi. ( banjur nyiram Jaka Ngiyub nganggo banyu kali, sanalika Jaka Ngeyub tangi) 89. Jaka ngeyub : Aku neng endi iki, kowe nyiram aku to...Ter? 90. Genter : Iya, awakmu mau semaput, jarene Den Widodari iki, awakmu semaput weruh rupane... [ 249 ]91. Nawang Tahun: Kangmas Jaka Ngeyub wau sanjang ajeng nggarwa kulo yen saged nemokne slendangku, e...malah smaput wiroh wajahku seng elek iki (jujur karo kahanan sing elek rupane) 92. Nawang Wulan: Kangmas, asmane sinten, kok kadose ngagem slendang memper gadhahan kula. (taken dhateng Genter) 93. Jaka Ngeyub: Iku kancaku Den Widadari, asmane Genter. Nggih piyambake niku sing kulo sukani slendhange njenengan, sing sanjange ambune kecut. 94. Genter: Inggih leres Denayu, nanging slendhange pun kula rawati lan pun kula cuci ngangge Rinso anti noda pembersih pakaian ampuh kados iklan teng tv,...he heeee........ 95. Nawang Wulan: (Kepincut karo becike watake Genter, lan dheweke wiwit seneng amarga trapsilane lan pidegsane Genter). Kangmas Genter, menapa saget kulo pendhet malih slendhang kula? 96. Genter: Oh....monggo...monggo.... (mesem isin nalika nyawang rupa ayu lan eloke Nawang Wulan) 97. Nawang Tahun: Mbakyu Nawang Wulan, Sliramu kayane cocog lho dadi garwane Mas Genter iki. Sliramu becik watake, Mas Genter nggih sami saene. 98. Nawang Wulan: Ah, kowe ngomong apa, aku dadi isin (krasa isin-isin), Kangmas Genter matur suwun nggih pun mbangsulaken slendhang kulo, lan sampun ngrawat kanthi sae, senajan slendhang kula kecut ambune. 99. Genter: Injeh sami-sami (karo sajak isin olehe mangsuli) [ 250 ]GENTER LAJENG BADHE WANGSUL DHATENG SABIN 100. Nawang Wulan : Kangmas Genter, badhe dhateng pundi? Sampun kesah rumiyin, kula dereng saget mbales pitulungan. Sampeyan. Menapa saget kulo tanglet, kados pundi caranipun kulo males pitulungan Panjenengan? 101. Jaka Ngeyub: Ayo...Genter omong wae. Denayu Widadari, kadose genter naksir Panjenengan, nanging Piyambake isin ajeng matur (Genter uga katon isin,banjur ndhungkluk) 102. Jaka Ngeyub: Ngaten mawon, gegandhengan kulo nggih mpun janji ajeng nggarwo Nawang Tahun, tur Mas Genter nggih taksih single, mbok bilih Denayu Nawang Wulan kerso dadi garwane Mas Genter.
103. Nawang Wulan: Menapa ngaten Kangmas Genter? 104. Genter: (Manthuk isin lan ndungkluk...)
Dedi Kurniawan
SMK “Putra Tama” Bantul
KONCO APIK
DINA MINGGU ING TERAS OMAHE META BAGUS, CAHYO, META, CIKA LAN LINA LAGI LUNGGUH NING TERAS NGOBROL BARENG.KABEH MAU PADHA GEGOJEKAN LAN PADHA NYANYI-NYANYI. MERGO SERIK ATINE LILI DAN TITA SING ORA DUWE KONCO AKEH, TEKO AREP NGRUSAK KAHANAN MAU. 1. Lili: “Idih…!! suara pas-pasan aja sok keminter nyanyi! Mending meneng wae,” 2. Bagus: “Eh..yo sak karepmu no! kaya suaramu sik paling apik,!”
KABEH BOCAH SIK NING KONO MAU PADHA NGGUYU, KEJABA LILI DAN TITA SING RAINE JADI ABANG IRENG RA KARUAN. BAGUS KARO KONCO-KONCONE NGANJUTKE LE NGOBROL ORA NGGATEKKE LILI DAN TITA. LILI LAN TITA LUNGA NINGGALKE BAGUS KARO KONCOKONCONE. 3. Bagus : “Hmm.. sorry, aku bali dhisik ya? Ana kangsen latihan, arep ana tontonan kanggo amal..” 4. Meta : “Duh, repote! Ya wis gek mangkat, ngati-ati!” 5. Cika : “Waduh.. aku arep ning wc dhisik ya..? loro weteng ki [ 252 ]6. Lina : “Hmm, dasar ket dhisik kok ra tau berubah” 7. Meta : “Hahaha wis biasa, Na. Nek ora ngono, dudu Cika jenenge,” 8. Lina : “Eh, ngelak ki.. ngombe es kayane seger.!!” 9. Cahyo: “ya iya lah. Oke nek ngono aku tuku es dhisik ya, di enteni ning kene wae karo Meta,” 10. Meta: “Na.. jannjane sasi-sasi iki ana sing beda karo aku. Aku wis ora isa nyimpen iki kabeh, lan kanggoku ming kowe sik isa nyimpen rahasia iki. 11. Lina: “Rahasia? Cerita wae, Ta.. awake dhewe kan konconan wis suwe.” ADEGAN III NDILALAH, CAHYO WIS KETOK SEKO KADOHAN NGADEK NGGAWA PIRANG-PIRANG BUNGKUS ES NING TANGANE.CAHYO LANGSUNG NEKANI META DAN LINA, LAN KAGET NGRUNGOKKE OBROLANE META. 12. Meta : “Aku.. seneng Bagus!!” 13. Cahyo : “Hah..?! Meta seneng Bagus?? CIKA TEKA BAR SEKO WC. 14. Cika : “Hah?!” 15. Lina : “Eh, koe wis padha bali!” 16. Cika : “Ta.. bener kowe seneng Bagus??” 17. Meta : “Hmm.. ngomong apa ta kowe ki..?” 18. Cika : “Halah..!! rasah ngapusi.. aku krungu kok!” 19. Lina : “Kowe salah krungu, paling?” 20. Cika : “Ta, kayane kowe kudu ngerti! Aku seneng karo Bagus wis suwi banget, kowe ra oleh ngono, kaya ra ana sik liya wae” 21. Cahyo : “Heh, Wis meneng kabeh!!” 22. Meta : “Oh ngono ta?!, kowe wawe sik seneng karo wong liya, ngapa ndadak ngakon aku??” KAHANAN SOYO RUET MERGO ORA ONO SING GELEM NGALAH. [ 253 ]23. Lina : “Uwis, uwis… rasah dha padu mung garagara cowok” 24. Cahyo: “Awake dhewe wis kekancan suwi, aja nganti rusak ming goro-goro masalah sepele!”
AWAN NING PINGGIR DALAM CERAK OMAHE META LILI KARO TITA SING SENGIT KARO BAGUS CS NGERTENI PERKARA IKI. LILI NGGUNAKKE KAHANAN IKI NGANGGO NGRUSAK HUBUNGANE CIKA KARO KONCO-KONONE, LILI KARO TITA AREP NGGAWE CIKA BEN SENGIT KARO KONCO-KONCONE. CIKA MUNG MENENG WAE KARO MRENGUT 25. Lili: “Ehm.. kok mrengut sih??” 26. Tita: “Ana masalah ya, Cik?” 27. Cika: “Jarenen konco, mosok kudu seneng karo cowok sing padha?!” 28. Lili: “Sabar wae. Mendhing rasah kekancan dhisik karo mereka. Mengko malah dadi saingan sing ora sehat!” 29. Tita: “Iya, bener kuwi,” 30. Cika: “Ngono, ta..?” 31. Lili: “Ngene wae, mendhing kowe saiki nggabung karo aku karo Tita. Mengko tak bantu ngalahke si Meta.!” 32. Tita: “Iya, bener, Cik. Tak bela kowe..” 33. Cika: “Emang oleh..??” 34. Tita dan Lili: “Ya entuk, lah!!” ADEGAN V SORE NING OMAHE LINA ING SISI LIANE KAHANAN RUMAH TANGGANE WONG TUA NE LINA LAGI ONO PERKORO SING GEDE. BAPAK E SING NESU-NESU SIKAPKE KERAS LAN GELEM NGGEBUK BOJONE. DODO, ADIK E LINA MUNG ISA MENENG ORA NGERTI OPO SING SAK MESTINE. 35. Papa : “Kowe ki isane ming gawe susah aku wae!!” (membentak-bentak Mama) 36. Mama : “Salahku apa, Pa..??” [ 254 ]37. Papa : “Gaweanmu ki sedinane mung shopping, arisan, ngumpul karo konco-konco. Ra tau ana ning ngomah. Delok kuwi anakmu ra kopen.!!” LINA TEKO LANGSUNG KAGET NDELOK KAHANAN MAU.!! ADEGAN VI ADEGAN VII ADEGAN VIII ADEGAN IX ADEGAN X 60. Cahyo : “.. lho? Cika?? kowe ngapa ning kene..?” 61. Cika : “Eh, Cahyo.. Iya, aku bar ngeterke Mama check up, ning aku ana perlu dadine mamaku bali dhisik, kowe dewe ngapa ning kene?” 62. Cahyo : “Iki, Dodo adine Lina ketabrak, saiki ning kamar 108” 63. Cika : “Oh…” 64. Cahyo : “Kowe isih nesu karo Meta? karo aku barang?” 65. Cika : “Ora sih. Rada mangkel wae. La ngapa?” 66. Cahyo : “Cik, aku ki ngerti Alexsa ki dudu bocah sing apik, Lili ki manfaate kahanan ne awake dhewe sing lagi ora apik, Cik awak dhewe kan kekancan suwi. 67. Cika : “Tapi si Meta iku lho.” 68. Cahyo : “Bagus wis njelaske ning Meta lan Meta ngerti, mosok kowe ra isa ngerti??” 69. Cika : “Mmmh.. piye ya?? Iya sih, aku dhelok Lili ki ora apik. Mm.. aku piker aku njaluk ngapura waelah karo Meta…” 70. Cahyo : “Naah, Ya wis, kowe melu aku wae saiki ning kamare Dodo. Nunggu Meta karo Bagus teka,” 71. Cika : “Yo wis yo!!”
MAMA KARO PAPA DODO TEKA 72. Mama : “Dodo!! Anakku sayang,” 73. Papa : “Delok ki! Ngurus anak wae ra pecus!!” 74. Mama : “Iki ya salah papa! Sibuk terus ra ana wektu nggo ngancani Dodo Dolanan” (balik menyalahkan) 75. Lina : “Uwisss..!! Mama karo Papa padha wae! Dodo lagi loro isih wae ribut, Lina kesel, Ma, Pa, 76. Dodo : “Mama.. Papa.. Mbak Lina..” (Wis Sadar) 77. Papa : “Mama.. Dodo.. Lina.. Papa njaluk ngapura ya? Papa janji bakal nyediake wektu nganggo [ 257 ]Dodo, Lina karo Mama. Papa sadar, papa sibuk ngurus urusan kantor,” 'ADEGAN XII DEMIT DADI ARTIS
ADEGAN I ADEGAN II
ADEGAN IV ADEGAN V ADEGAN VI ADEGAN VIII ADEGAN IX 79. SUNDIL: Wah jan yank...... kowe Ki lanang ya males jew. 80. POCUNG: Crewet... gek ditiliki ow kono..... mbrebeki wae ora menak menaki wae lagi yang yangan jew 81. SUNDIL: Eow yank tak tilikiane. Banjur sundil niliki metu. 82. SUNDIL: Ow alah yank kae ki wong pada shootingan 83. KI KOLOR IJUK: Cung, kae ki jane swara apa kok le banter banget.... nganggu leh ku turu karo nok kunthi je 84. POCUNG: Lha mbuh kae, takanana Sundil kae swara apa 85. SUNDIL: Mbuh.... okeh wong pada shooting.... 86. KI KOLOR IJUK: Wu alah...... Thi Kunthi 87. KUNTHI: Apa Mas sayank? 88. KI KOLOR IJUK: Tulung ya ndok tilik ana swara kae swara apa 89. KUNTHI: Ok Mas ADEGAN X KUNTHI BANJUR METU SEKO KUBURAN. KUNTHI MENEK ING UWIT GEDE BANGET SING ONO NING CERAK’E SLAMET. KUNTHI ORA SADAR NAK KUNTHI KATOT KE SHOOTING LAN DADI PENAMPAK SING KETOK NING KONO. 90. KI JOKO KOPLAK : Ssssstttt kae delok kabeh ning kamera ning uwit ana penampakan demit wedok nganggo klambi putih ta? 91. WISUDA-TAMA : Wow hoo ki 92. CREW : Ho’o kae ning duwur 93. KUNTHI : Hhiihihihihihihihihijhihi 94. KI JOKO KOPLAK : Wah kaya arep ana sing ora beres 95. KI JOKO KOPLAK : Ya pemirsa sedaya delok ning kamera ana penampakan wedok nganggo klambi putih [ 265 ]ADEGAN XI KUNTHI ORA LET SUWE BANJUR NGESLUPI SIK SLAMET... KEADAAN ING KONO MBALIK GADUH AMARGA SLAMET KESRUPAN. 96. CREW : Ki ki ki..... Slamet kena apa Ki? 97. KI JOKO KOPLAK : Lha ngapa? 98. CREW : Mbuh kae ki...... parani wae ki bareng bareng...... 99. KI JOKO KOPLAK : Ya para pemirso, saiki Slamet kesurupan lan iki kabeh arep pada ndono... tetep delok uji nyali iki 100. WISUDA-TAMA: Ki iki piye Slamet kesurupan? 101. KI JOKO KOPLAK : Wis gampang minggir sikik 102. WISUDA-TAMA: Ya pemirsa sedaya Ki Joko Koplak lagi nambani Slamet sing lagi kesurupan 103. CREW : Piye Ki isa dilanjutke ora? 104. KI JOKO KOPLAK : Piye Mas Slamet isa dilanjutke le uji nyali? 105. SLAMET: Saget Ki 106. KI JOKO KOPLAK : Nggih mau Slamet kesurupan lan saiki Slamet isa nglanjutke meneh uju nyaline mau” ADEGAN XII KUNTHI MAU BANJUR METU SEKO ROGONE SLAMET. LAN KUNTHI BALI MENEH NING KUBURAN NYRITAKE SING DIALAMI MAU. 107. KUNTHI : Ow alah Mas..... awakku malah lara kabeh ki 108. KI KOLOR IJUK : Kena apa ndok? 109. KUNTHI : Lha ya mau ki swara wong dha shooting Mas.... aku kan ngeslupi sing penantange eh mlah kalah karo Ki Joko Koplak 110. SUNDIL : Swara pa Thi mau? 111. KUNTHI : Eh tak kandani mbene cepet 112. SUNDIL : Ana apa je Thi? 113. KUNTHI : Eh, ana cowok cakep pisan atuh neng [ 266 ]114. SUNDIL : Endi endi Thi................ ya bahasamu rasah sunda Thi 115. KUNTHI: Kae lho ning duwure kuburane awake dhewe..... lagi pada shooting uji nyali Ndil 116. SUNDIL: Piye-piye bagus ora? 117. KUNTHI: Wayow jelas bagus ndil.... pokomen sip lahk... 118. SUNDIL: Wah piye wong Jawa pa wong Sunda? 119. KUNTHI: Wong Landa sing uji nyali ki......wonge ki nak menurutku ki ya duwur 200 cm nan, umur 20 tahun, rambute putih, bagus, kulite putih, irunge mancung 120. SUNDIL: Wuih wuih cocok kuwi Thi perlu di delok 121. POCUNG: Heh hehe..... kowe arep ngapa ta yank? 122. SUNDIL: Arep niliki wong cakep ning duwur 123. POCUNG: Sadar ora kowe wis duwe aku heh? (nesu) 124. SUNDIL: Sadar yank...... tapi kan bagus kae 125. POCUNG: Apow??????????? Kowe karo kae wis beda donya yank sadara kowe nyebut nyebut 126. SUNDIL : Astaghfirullah...... cakep mesti wonge sing uji nyali heheheheheh 127. POCUNG: Dasar wedokan ngeyel kandani bojone 128. KI KOLOR IJUK: Kae ngapa kok ribut-ribut ki ndok? 129. KUNTHI: Kae paling ribut mergo cowok sing neng duwur mas 130. KI KOLOR IJUK: Lha piye ta emange ndok? 131. KUNTHI: Ngene lho kang masku, mau ki sik Sundil tak critani yen sing uji nyali bagus, cakep banget wong Landa...... nah njuk dha udur kae Pocung karo Sundil 132. KI KOLOR IJUK: Lha kowe ya petuk ndok.... reti nak Kunthi ki matane jelalatan lan Pocung cemburuan kok malah nak dikandani ngono [ 267 ]133. KUNTHI: Lha saiki piye kang mas? 134. KI KOLOR IJUK: Ya wis dinengke wae ndok 135. KUNTHI: Ya wis lah kang ADEGAN XIII ORA LET SUWE SUNDIL MARANI SIK SLAMET. 136. SUNDIL: Hae Mas” 137. SLAMET: Sapa ya mbak?” 138. SUNDIL: Kenalke mas, aku Sundil” 139. SLAMET: Kok isa ing jene?” 140. SUNDIL: Mas kok ing kuburan dhewe meneh apa ora wedi?” 141. SLAMET: Ora iki lagi uji nyali” 142. KI JOKO KOPLAK : Kae deloken ning kamera ono sundil ngganggu slamet” 143. WISUDA-TAMA : Lha piye ki bahaya ora?” 144. KI JOKO KOPLAK : Mengko nak bahaya parani wae” ADEGAN IV POCUNG NYUSUL SI SUNDIL. NAH PAS POCUNG NYUSUL MULAI ONO KERIBUTAN NING KENE. 145. POCUNG: Kowe ngopo ning kene?” 146. SUNDIL: Iki lho yank ngancani mas slamet shooting uji nyali” 147. POCUNG: Wis kowe rasah nggodo bojoku kowe( nyeneni slamet)” 148. SLAMET: Sopo sing nganggu bojmu ki?(sewot karo nesu)” 149. POCUNG: Lha kowe nyatane cerak cerak bojoku?” 150. SLAMET: Bojomu wae sing cerak cerak aku” 151. SUNDIL: Wis tow yank, mas rasah pasu” 152. SLAMET: Mulakno nak duwe bojo ora murahan koyo ngono” 153. POCUNG: Cangkemu dijogo, kowe wis salah malah ngajak suloyo” 154. SLAMET: Saiki sing salah sopo?” 155. POCUNG: Jelas jelas kowe kok” 156. CREW: Ki kae malah podo gelut” [ 268 ]157. KI JOKO KOPLAK: Ndi ndi?" 158. CREW: Paranii wae ki” 159. POCUNG: Wah jan menongso we malah ngajak suloyo" 160. SLAMET: Gelot wae yo ** ning kene dad eke" ADEGAN XV AKHIRI MERGO SIK SUNDL GENIT POCUNG BANJUR NESU KARO SLAMET. CAH LORO MAU BANJUR GELOT NING KONO. PADAHAL SING SALAH YA KU MING SIK SUNDIL. AKHIRE SLAMET KALAH KARO SI POCUNG AMARGA SI POCUNG NGANGGO KEKUATAN DEMIT. 161. KI JOKO KOPLAK : Wis wis rasah podo gelut" 162. POCUNG : Sopo sing nganake acar iki?" 163. WISUDA-TAMA : Aku ngopo cung?" 164. POCUNG : Kowe kabeh ki do mrebeki kuburanku” 165. WISUDA-TAMA : Kok iso?” Drakuling metu amarga krungu waragne podo ribut ning njobo. 166. DRA KULING : Ano opo iki ?" 167. KI KOLOR IJUK : Iki lho pak, seko TV ono sing nganake shootingan..." 168. DRA KULING : Terus kok ribut ribut ki ngopo?" 169. KUNTHI : Sik pocung cemburu pak amarga sik sundil nggodo sik slamet" 170. DRAKULING : Sopo iki sing nganake?" 171. WISUDA-TAMA : Aku" 172. DRA KULING : Kowe ngopo gawe ribut ning kene?” 173. WISUDA-TAMA : Aku ora gawe ribut ning kene tapi ming nganake shootingan" 174. DRA KULING : Apoo? Shootingan? Wis ijin karo aku durung?" 175. KI JOKO KOPLAK : Lha kowe sopo?" 176. DRA KULING : Aku lurah ning kuburan iki........ kabeh sing nganake acar ning kene kudu ijin“ [ 269 ]ADEGAN XVI KI JOKO KOPLAK KARO WISUDA-TAMA MELU DRAKULING NGGO NGURUS SURAT SURAT PERJANJIAN LAN NGURUS SURAT IJIN SHOOTING.AKHIRE KEPUTUSAN KUWI DISETUJUI KARO KEDUA BELAH PIHAK. LAN DEMIT DEMIT MAU DI AJAK SHOOTING NGGO GAWE BEN KETOK PENAMPAK NING KONO. SLAMET AKHIRE TETEP LORO AWAKE AMARGA KALH GELUT KARO POCUNG.............. BENGI MALAM JUM’AT KLIWON SEMINGGU BAR SHOOTINGAN..... 177. DRAKULING : Kene podo rene ndelok TV” 178. POCUNG : Ano acar opo pak?” 179. DRAKULING : Iki lho acara TV sing seminggu wingi” 180. SUNDIL : Endi pak’e?” 181. DRAKULING : Ki lho “ 182. KUNTHI : Mesti apik tenan iki filme” 183. KI KOLOR IJUK : Wis podo meneng ndelok iki sikik” POCUNG, KUNTHI, SUNDIL, KI KOLOR IJUK, LAN DRAKULING PODO NDELOK TV BARENG SING ACARANE BINTANGE KUWI KABEH. ACARA TV KUWI SAIKI DIWENEHI JUDUL “DEMIT DADI ARTIS”. [ 270 ]Dyah Listu Aparimita Prabandari
SMA BOPKRI Bangintapan
RUWET
Paraga : 1. Bapak : 50 th,sugeh,galak,cerewet 2. Ibu : 45th,sabar,sayang putrine 3. Rita : 17th,ngeyel 4. Bagas : 20th,kurang ajar
SORE KUWI RITA LUNGGUH-LUNGGUH DEWEAN NING NGISOR WIT BLIMBING. 1. BAGAS : Kok dewean dek? 2. RITA : Nggih niki mas 3. BAGAS : Oleh aku ngancani? 4. RITA : Ora oleh.aku durung kenal karo kowe 5. BAGAS : Yowis saiki serahke barang sing mbok gowo(karo nodongke pisau) 6. RITA : A a ku..ora ngowo opo-opo(karo keweden) 7. BAGAS : Kuwi kowe nganggo kalung.serahke kalung mu 8. RITA : Ojo mas.iki kalung peninggalan mbah ku 9. BAGAS : Yo pokoke serahke wae.nek ora nyawamu melayang 10. RITA : Aku ora wedi.nek kowe nganti wani macemmacem karo aku.aku bakal bengok-bengok ben kowe di gebuki wong sekampung 11. BAGAS : Coba nek kowe wani 12. RITA : woo..kowe ora wedi to....oke.... tollllloooongggg.... 270 ~ Bantul Sangsaya Pinunjul ~ [ 271 ]13. BAGAS: Weh.kok tenan.ampun dek ampun ojo di teruske.aku njaluk ngapuro 14. RITA: Tenanan ora kuwi tobate?ojo-ojo ming ngapusi 15. BAGAS : Tenan iki dek.aku wis tobat tenan.maafke aku yo dek? 16. RITA : Emm piye yo..yowis aku maafke nanging ojo di baleni yo mas 17. BAGAS : Iyo dek aku janji 18. RITA: Yowis.gek bali kono. 19. BAGAS: Sedilit.awak dewe durung kenalan.aku Bagas.kowe sopo? 20. RITA: Ngopo ndadak kenalan barang ki? 21. BAGAS : Mergo kowe wis nyadarke aku 22. RITA : Oo..yo yo...aku Rita
TEKAN NGOMAH RITA MLEBU PAWON AREP MANGAN. RITA KETEMU IBU NE NEMBE MASAK. RITA BANJUR DI DUKANI IBU NE. 23. IBU : Kok lagi tekan omah je nok? 24. RITA : Nggih niki bu 25. IBU : Lha seko ngendi je nok? 26. RITA : Saking kebon ngajeng niku bu 27. IBU : Ngopo wae nok ning kebon kok suwe? Mau pamite ming sedilit to nok? 28. RITA : Nggih kula pancen sekedap to bu. Nggih kula teng kebon namung lenggah-lenggah mawon. 29. IBU : Sedilit piye to nok? Wong suwi kok ngomong sedilit. Mau tak delok kowe ngobrol karo wong lanang. Sopo kuwi nok? 30. RITA : Rencang kula bu 31. IBU : Kanca mu sing endi? Ibu kok durung tau ndelok? 32. RITA : Nggih pokoke rencang kula bu 33. IBU : Ati-ati lho nok nek kekancan ki. Kudu pilih sing apik. Ojo nganti kowe melu-melu sing ora apik. [ 272 ]34. RITA : Nggih bu 35. IBU : Ora ming waton ngomong nggih lho nok. Ibu ki ngandani tenanan supaya kowe ora salah dalan. 36. RITA : Lha kula diken kepripun to bu? 37. IBU : Lo piye to kowe ki di kandani kok malah ra di rungokke. Makane.... 38. RITA: Hasshh....mbuh bu. Aku arep mangan saiki. 39. IBU : Di kandani ibu ne kok malah mbuh. Mbok sing sopan karo wong tua ki. Yowis gek mangan.
SAKWULAN KEPUNGKUR.BAGAS LAN RITA KANGSENAN AREP KETEMU NING KEBON. 40. BAGAS : Wis suwi dek sing nunggu? 41. RITA : Uwis.kowe suwi bangete.ngopo wae je? 42. BAGAS : Yo maaf mau dalane macet je.Rit aku arep ngomong karo kowe 43. RITA : Yo..arep ngomong opo mas? Gari ngomong kok repot. 44. BAGAS : Aku tresno karo kowe Rit. Opo kowe yo tresno ro aku? 45. RITA : Duh....ngopo kudu ngomong kuwi mas? 46. BAGAS : Lho opo salah aku ngomong sing sak tenane? 47. RITA : Yo ora salah nanging kecepeten nek ngomong saiki. 48. BAGAS : Lha opo bedane saiki karo sesuk? 49. RITA : Yo bedo.no mas. Nek sesuk awak dewe wis kenal luweh suwi. Lha nek saiki kenale lagi sedilit to. 50. BAGAS : Walah dek. Tresno ki ra kenal saiki opo sesuk. Yen pancen kowe tresno karo aku. Ora dadi masalah nek awak dewe lagi wae kenal. 51. RITA : Emm.... 52. BAGAS : Piye Rit jawaban mu? 53. RITA : Kudu saiki mas jawabe? [ 273 ]54. BAGAS : Iyo lah 55. RITA : Aku ki yo tresno karo kowe mas 56. BAGAS : Nah ngono loh..jawabe kan nyenengke.. hehehe 57. RITA : Yo siph lah 58. BAGAS : Yowis saiki ayo dolan dek 59. RITA : Dolan nendi mas? 60. BAGAS : Neng omah ku 61. RITA : Arep ngopo neng omah mu? Aku wedi mas 62. BAGAS : Wedi opo? Ra ono setan kok. 63. RITA : Udu kuwi mas sing tak wedeni 64. BAGAS : Lha opo? 65. RITA : Aku wedi di seneni bapak ku 66. BAGAS : Ora ora dek 67. RITA : Ora ora piye mas...kowe kan udu bapak ku 68. BAGAS : Rasah wedi to dek. Nek di seneni aku wis sing nanggung 69. RITA : Tenan lho mas 70. BAGAS : Iyo...iyo rasah wedi. Gek ayo mangkat 71. RITA : Yo..ayo..
RITA BALI DITERKE BAGAS.RITA MLEBU NING KAMAR.BAPAK NUTUTI. 72. BAPAK : Seko ngendi wae? Cah wedok dolan seko awan nganti bengi. Ra wangun nek di delok tanggane 73. RITA : Yo dolan pak ning omahe konco ku 74. BAPAK : Konco mu sing endi? Koyone bapak durung tau ndelok konco mu sing ngeterke kowe bali iki mau. Kuwi dudu konco sekolah mu to? 75. RITA : Pancen udu kok. kuwi konco ku sing anyar 76. BAPAK : Kowe ki nek di kandani bapak ojo ngeyel to. Karo wong tua kok ora basa. 77. RITA : Lah basa piye sing di karepke bapak? 78. BAPAK : Yo nek omongan karo wong tua ki sing alus ora ngono kuwi [ 274 ]79. RITA: Nggih pak kula njaluk pangapuro 80. BAPAK: Nah ngono kan penak di rungokke. Tak kandani yo nok. Nek cah wedok ki ora apik dolan nganti bengi opo meneh karo cah lanang. Engko nek ono opo-opo piye? 81. RITA: Enten nopo-nopo pripun to pak? 82. BAPAK : Kowe wis gede. Kowe mesti ngerti opo sing bapak maksud 83. RITA : Nggih pak 84. BAPAK : Nek di kandani wong tua ki ngugu ojo njawab terus 85. RITA : Nggih 86. BAPAK : Ora ming nggih wae 87. RITA : Lha pripun to karepe bapak? 88. BAPAK : Yo kowe ngugu nek kandani wong tua 89. RITA : Nggih pak 90. BAPAK : Yowis....gek turu
NING KAMAR BAPAK LAN IBU NGOMONGKE RITA 91. BAPAK : Bune...Rita saiki kok tambah ngeyel yo. Nek di kandani koyo ra ngormati aku meneh 92. IBU : Ah...ora pak. Rita bocahe ora koyo ngono kuwi.deke nggugu kok pak nek di kandani 93. BAPAK : Nggugu piye. Nek di kandani njawab terus 94. IBU : Yo..nek di takoni yo mesti njawab to pak mosok yo meneng wae 95. BAPAK : Kok anak mu mbok belani teruse bune,... 96. IBU : Jenenge we anak. Yo mesti di belani to 97. BAPAK : nanging bune ki mbelani Rita. sakjanjane Rita ceto salah 98. IBU : Salah piye to pak? Wong Rita ora ngopongopo kok 99. BAPAK : Wis lah bune...bocah koyo ngono ki rasah dibelani terus 100. IBU : Eling pak. Rita anake awak dewe. Anak semata wayang. Mbok bapak sing sabar [ 275 ]101. BAPAK : Aku kurang sabar piye meneh bune. Aku wis sabar, nanging uwong kan duwe batas kesabaran dewe dewe 102. IBU: Lha iyo pak. Naning Rita kan.......... 103. BAPAK: Wis lah bune rasah di teruske. Mbahas Rita malah awak dewe dadi padu 104. IBU: Yowis pak 105. BAPAK: Aku ki mung pengen Rita iso mjogo awake Rita dewe. nek kekancan ki ora gebablasan. engko nek gebablasan sopo sing isin? Yo awak dewe to nek nganti Rita ngandut 106. IBU : Hush...bapak ki..dongane mbok sing apik. Ojo koyo ngono kuwi 107. BAPAK : Uwes uwes...saiki ayo bune turu wae 108. IBU : Yowis pak
RITA LUNGGUH NING NGISOR WIT BLIMBING. NUNGGU BAGAS KARO NANGIS. 109. BAGAS : Lho dek ngopo kok nangis? Ono masalah opo? Crito wae. Sopo reti aku iso bantu 110. RITA : (karo nangis)...aku pancen duwe masalah mas. Masalah iki pancen kudu diselesekke bareng bareng 111. BAGAS : Lho masalah opo? Kok aku barang melu? 112. RITA : A a a...kk kuuu...(karo sesengukan) nnggaann...dut mas 113. BAGAS : Hah??(kaget)..ora mungkin kuwi 114. RITA : Ora mungkin piye to? Iki jelas jelas anak mu mas 115. BAGAS : Aku durung percoyo nek iki anak ku. Sopo reti iki anak mu karo wong lanang liyo. Nanging kowe njaluk aku sing tanggung jawab mergo lanangan kuwi ora gelem tanggung jawab. 116. RITA : (nesu).. kowe ki piye to mas. Wis nindakke ora gelem tanggung jawab malah nuduh aku macem macem. Kowe arep lungo ho.o? arep mblenjani janji mu? Arep ninggalke aku? Arep mlayu seko tanggung jawab mu [ 276 ]117. BAGAS : Ora ngono dek 118. RITA : Ora ngono? Lha kepiye? Kok koyone kowe wegah tanggung jawab ngono 119. BAGAS : Aku ki mung pengen mastekake. kuwi anak ku opo dudu 120. RITA : Kok kowe ngono to mas ro aku? Kowe kok ra percoyo banget ro aku ki 121. BAGAS : (meneng)... 122. RITA : Ngopo kok meneng? Ora iso ngomong? Wis to mas rasah ngelak. Pokoke saiki aku njaluk kowe tanggung jawab 123.BAGAS : Tanggung jawab piye dek 124.RITA : Yo kowe kudu dadi bojo ku 125.BAGAS : Maksud mu aku kudu ngijabi kowe ngono? 126.RITA : Ho o lah kok le arep penak banget ra gelem tanggung jawab 127.BAGAS : Kuwi ra mungkin dek 128.RITA : Lha ngopo kok ra mungkin? 129.BAGAS : Kowe iseh S M A dek 130.RITA : Aku ngeneki gara gara kowe mas 131.BAGAS : Aku njaluk ngapuro 132.RITA : Ngapuro mu ra ono guna ne saiki. Kabeh wes kebacut koyo ngeneki
RITA BALI. RITA NJALUK NGAPURO KALIHAN BAPAK LAN IBUNE AMERGA RITA WIS NGANDUT. 133. RITA : Pak,bu kula bade matur 134. IBU : Arep ngomong opo to nok? 135. BAPAK : Ngomong yo gari ngomong kok repot 136. RITA : Hmm....sakderenge kula njaluk pangapura sing gede kalihan bapak lan ibu. Kula rumangsa kula ngeyel. kula mboten nggugu kandane bapak lan ibu 137. IBU : Walah nok..rapopo 138. BAPAK : Wis rasah kesuen. Langsung ngomong wae opo karep mu 139. RITA : (karo nangis) pak,bu kula ngandut [ 277 ]140. IBUK : Piring sing digowo Bapak tibo... kroooommppyyaaannggg..... 141. BAPAK : Opo? Kowe ngandut? Bocah ra reti diuntung. Di sekolahke ben pinter malah saiki ngandut. Ngisin ngisinke wong tua tenan kowe ki 142. IBU: Sing sabar pak. Dipikirke alon alon 143. BAPAK: Sabar piye to bune?nek wis ngeneki kudu iseh sabar?yo ngeneki akibate yen bocah ra nggugu kandane wong tuo. Iseh wae di belani terus 144. RITA : Kula njaluk pangapuro pak,bu. Kula rumangsa kula kleru. Kula sampun ngancurke pengarep arepe bapak lan ibu 145.IBU: Yowis rapopo nok saiki mikirke bakal bayimu 146.BAPAK: Pokoke bapak bayi iki kudu tanggung jawab 147.RITA: Deke ra gelem pak 148.BAPAK: Kuwi salah mu. Mbiyen mbiyen wis di kandani kowe ora gelem nggugu iki akibate nek ngeyel karo kandane bapak lan ibu 149. IBU: Uwis pak Rita ojo di seneni terus. Messakake 150. BAPAK: Mesakake piye bune. Iki yo bakal uripe sesuk kepiye. 151. IBU: Kuwi iso dipikir mengko pak 152. BAPAK: Mengko? Selak bayine lair. Opo arep lair tanpa ono bapake?tambah ngisin ngisini awak dewe. Opo jare tangga tangga. Duwe anak semata wayang kok mung gawe isin 153. IBU: Hush pak..mboten pareng ngendika ngonten. Onten Rita niku lho 154. BAPAK: Ben deke yo ngerasakke opo sing deke gawe wis kebangetan 155. RITA: Sampun sampun. Bapak lan ibu mboten sah ribut gara gara kula 156. BAPAK: Yowis bapak tak lunga disek 157. IBU: Arep nendi je pak? 158. BAPAK: Arep ning ngone konco ku [ 278 ]BABAK VIII NING KAMAR BAPAK LAN IBU MBAHAS MASALAHE RITA 159. BAPAK : Bu, pokoke Rita kudu ijab sak cepete mengko selak wetenge gede. Ndak tangga tangga do reti 160. IBU : Iyo pak. Tapi ijba ro sopo pak?calon wae ra duwe kok 161. BAPAK : Aku duwe konco. Anake konco ku kuwi wis mapan. Deke wis siap ijab. Gari golek bojo wae. nanging nganti saiki rung entuk entuk 162. IBU : Maksude bapak. Bocah kuwi sing bakal dadi bojo ne Rita? 163. BAPAK : Lha iyo...arep sopo meneh 164. IBU : nanging opo gelem bocah kuwi karo Rita sing wis ngandut? Gek sing iseh prawan we akeh kok lha iki kok arep karo sing wis ngandut 165. BAPAK : Husshh....bune iki ki nggo anake dewe lho. mengko tak ngomong karo kancaku. Muga muga konco ku setuju lan anake yo gelem 166. IBU : nanging nek Rita ora gelem piye pak? 167. BAPAK : Yo kudu gelem. Sopo meneh sing gelem karo Rita? Wong kae ra gelem tanggung jawab? 168. IBU : Kae sopo pak? 169. BAPAK : Yo sing nyebabake Rita ngandut 170. IBU : Bagas pak jeneng 171. BAPAK : Paling saiki bocahe mbalik ning asale 172. IBU : Lho deke dudu wong jogja po pak? 173. BAPAK : Udu jarene. Lho bune malah ra reti to. Yowis bune gek ngomong karo Rita bab ijabe deke 174. IBU : Yo pak..
IBU NGOLEKI RITA NING KAMAR. NANING RITA ORA ONO. IBU NING PAWON KETEMU RITA BANJUR NGOMONG BAB IJABE. 175. IBU : Piye nduk kancamu kuwi gelem tanggung jawab ra? 176. RITA : Rita njaluk pangapuro bu. Konco ku malah lungo embuh nendi [ 279 ]177. IBU : Yowis saiki ngene wae. Kowe arep dijodohke karo anake koncone bapak ben deke dadi bapak bakal anakmu sesuk 178. RITA : nanging nopo wong niku gelem kalih kula bu?kula dereng kenal kalihan wong niku. Kula nggeh mboten treno kalihan wong niku 179. IBU : lha sing mbok trenani sopo nok? 180. RITA : Nggih Bagas bu 181. IBU: Halah bocah kae. Opo sing arep mbok arepke seko cah koyo ngono?ora duwe tanggung jawab blas 182. RITA : Ibu mboten pareng ngendika ngonten. Ibu dereng tepangan kalihan Bagas 183. IBU : Hoalah nok..nok..wong koyo ngono kok tetep wae mbok belani.eling nok mergo deke kowe dadi ngene ki.kowe dadi kelangan sekolah mu 184. RITA : Nanging bu.... 185. IBU : Wis rasah nggo nanging nanging. Pokoke saiki kowe nurut bapak karo ibu wae rasah nuruti ego mu. Nek kowe nuruti ego mu terus kowe bakal dadi kepiye 186. RITA : (nangis).... 187. IBU : Lho di kandani kok malah mrebes mili.wis nok rasah nangis.ibu tetep iseh sayang kok karo kowe.rasah wedi nek ibu bakal nyeneni kowe meneh.wis meneng nok 188. RITA: Nggih bu.matur nuwun. Kula kinten bapak lan ibu bakal mboten nganggep kula anake maleh 189. IBU : Yo ra mungkin bapak lan nganti tego ngono.sak nakal nakale kowe. Kowe ki tetep anake bapak karo ibu. RITA URIP TENTREM LAN AYEM KALIHAN GARWANE.KABEH SENENG [ 280 ] Rizky Mijayani
SMK Neneri 2 Kasihan
GENDHIS LAN BIOLANE
Tokoh : 1.Gendhis Sugandhih Fisiologis : Umure 21 taun, dhuwur kuru, kulite kuning nemu giring. ora ayu ananging marak ati. Manis praupane. Emane dheweke wuta. Sosiologis : Kluwargane sederhana, tamatan SLB. wong Jawa. Psikologis : Grapyak, pinter, sabar, isinan, manut marang wong tuwa. seneng main biola.
Fisiologis : Umure 46 Taun. Wonge dhuwur, ireng, lemu , jilbapan. Sosiologis : Duwe toko batik, uripe prasaja. Wong Jawa tulen. Psikologis : Crewet, menawa ngomong ngelarani ati, over protektif karo anake, gemati ananging isin karo kahanane anake sing wuta. Egois, Ora gelem kalah.
Fisiologis : Umure 52 taun, pawakane serem, awake gedhe dhuwur, kaya algojo, brengose bandel. Sosiologis : Bakul ning kampunge, uripe prasaja, wong Sorowako, sukune bugis. Psikologis : Sumeh, tresna banget karo anake, manut [ 281 ]marang bojone, logat Jawane lucu lan wagu. 4. Genda Braja (Kancane Gendhis saka cilik) Fisiologis : Umure 26 Taun, duwur, gagah lan bagus. Sosiologis : keglong priyayi neng kampunge, tamatan universitas negeri. Prigel main musik, biola, wong Jawa.Psikologis :Grapyak, sumeh, pinter, sugih nanging ora umuk. Seneng ngewangi. Sayang karo Gendhis. GENDHIS LAN BIOLANE Ing sawijining omah kang prasaja, pernahe ing kampung Sorowaton, ana sawijining keluwarga kang uripe prasaja. Ana Pak Danul (Bapak) , Bu Sugiyem (Ibu), lan putri tunggale sing wuta jenenge Gendhis . Pak Danul, tansah nyengkuyung kesenengane anake wadon dan Bu Sugiyem, ibuke kepara over protektif marang Gendhis. Adegan 1 Wayah sore. Ing omahe Gendhis. (properti : sofa & meja) 1. Gendhis : Pak, Gendhis ki wis nerima marang kahanan mripatku iki. Ananging, apa Bapak tenanan ora isa ngereh-reh ibu supaya ngijinake Gendhis main biola? (memelas) 2. Pak Danul : Kenapa. . Kenapai lagi nak ? Bapak kira sudah mi ko juga main biola setiap hari ? (Logat Bugise Metu) 3. Gendhis : Ya.. Ho.. o sih Pak. Ming kan kae Gendhis le dolanan kudu ndelik, nek ora pas Ibu neng toko. Nek Ibu neng omah, yo Gendhis wis ra isa dolanan biola. Mbok ayo Pak. (ngerangkul tenane Bapake) Bujuk Ibu Pak..? Yo Pak? Janjane ya ngapa ta Gendhis ki ra oleh dolanan biola. . (karo nggresula) 4. Pak Danul : Sudah mi nak le’.. sabar mi ki’ dulu na? Enteni mbokmu sadar nek putrine seng ayu ki cen pinter dolanan biola. saiki, ya Bapak urung [ 282 ]isa mbujuk mbokmu..bahasa jawane wagu ) Pak Danul ngerangkul oundhake Gendhis, Nggawe tentrem ati anak kesayangane. Adegan 2 Esuk . Ning Taman mburi omahe Gendhis. (properti : Lincak, Tanam-tanaman& biola) Bu Sugiyem Karo Pak Danul padha nyambut gawe. Biyasane tekan sore. Kadangkala nek rame ya tekan bengi. Kesempatan kanggo Gendhis dolanan biola ing taman mburi omah. Wis swasana tamane edum ketambahan swara biolane Gendhis sing syahdu tenan, marakke swasana dadi piyeee ngana. . Genda : Prok prok prok..!! ( tepuk tangan) Wah.. makin apik wae permainan biolamu, cah ayu. Seneng mas ngrungokke. Gendhis : (Kaget ujug-ujug keprungu swarane Mas Genda. Dheweke langsung mandeg dolanan biola ) Mas Genda ? Ngagetin wae. ( mesem )Ana apa, Mas,, Kok yahmene wis mrene? Genda : Hahaha.. ra ana apa - apa. meng arep ngrungokke dirimu dolanan biola. Biolamu ki swarane wis dadi. Apik tenan, cah ayu. Gendhis : Ah, apa ya iya, Mas. Gendhis ya isa dolanan biola nganti kaya ngene iki, ya Mas Genda to sing ngajari. nek ora ya ra mungkin, to Mas ? ( tersipu malu ) Genda : Piye, wis matur karo Ibu nek Awake dhewe arep ngisi acara duet biola ning ulang taun kampunge dhewe? Gendhis : Durung, je Mas. Gendhis wedi karo Ibu. Ibu kan ra senengnek Gendhis main biola. Bingung, Mas. Gendhis arep piye le matur (sedhih ) Genda : Ahh.. Ya wis wis.. ra papa.. Santai wae. Isih akeh waktune. (karo ngelus rambute Gendhis sing ndhingkluk mesem). Genda: Ya wis, yuk, gek diteruske wae le main biola. Bareng karo Mas Ganda, ya Dhik ( ngerayu) [ 283 ]Gendhis : Malah Kenapa. Hahahaha. Genda karo Gendhis dolanan biola sedina muput . Adegan 3 Bengi ing omahe Gendhis. (Properti : sofa & meja ) Pak Danul lan Bu Sugiyem ngobrol ngenani kegiyatane sore iki. Pak Danul : Piye, Bu? Dagangan hari ini lancar ji kah? Bu Sugiyem : Ya lancer, to Pak. Wong Ibu ki ya wis akeh to langganane. Lha Bapak pripun? Pak Danul : Baek-baek ji Bapak, Bu. Emm, Bu……. (karo rada mikir ) Bu Sugiyem : Ana apa, Pak? ( penasaran ) Pak Danul : Nganu.. nganu Bu.. ? Emm.. iki soal Gendhis ? Bu Sugiyem : Lha ngapa, to Pak? Gendhis Pak? (saya penasaran) Pak Danul : Ndak bisa mi kah lagi di pertimbangkan soal itu Bu ? Gendhis ki mesakke, lho Bu, Nek ora ana kegiatan liya saben dinane. Mbok ben, diijinke wae dheweke dolanan biola.Ben kanggo kegiyatan ning omah. Bu Sugiyem : Hah ?? Apa Pak ? Pak Dinul : Apa meneh, Bu, sesuk pas ulang taun kampung, Gendhisdikon tampil main biola, lho Bu? Ndak bangga ji ki’ kah itu? Bu Sugiyem: Brakkk !!? (mbalangke buku ing ndhuwur meja)Mbok wis to Pak, Wis!! Ibu iki paling ra seneng nek dibantah. Bapak yo wis ngerti to Pak, Ibu ngelarang Gendhis main biola. Apa meneh nganggo acara tampil ning ngarepe wong akeh. Ora oleh ya wis ra oleh. Pak Danul : Kenapai kah Bu ? Apa mi lagi yang salah ? Bakat juga sudah ada mi to ? Jang mi ki’ jadikan anak ta’ kayak begitu, kasiannya mi dia itu. Mbok ya didukung to Bu. Ora sah isin. Disyukuri Wae.. (memelas ) Bu Sugiyem: Ora yo ora Pak ! Ibu ra ngijinke. titik!! Bapak ya ngerti nek Ibu wis ngomong A yo A, B yo B. Berarti nek ora yo oraa.Aishh, apa mengko [ 284 ]tanggapane wong-wong? Ra mbayangke aku !! ( karo lungo ninggalke bojone ) PAK DANUL MENG ISA NGELUS DHADHA KARO GELENG - GELENG.. SABAR.. SABAR. ADEGAN 4 Ing Taman mburi omahe Gendhis wayah sore. ( properti : Lincak, tanam-tanaman, & biola) Gendhis katon lungguh, meneng, mlongo karo nyekeli biolane. Genda : Loh . loh . loh.. Cah ayu? ngapa e.. kog murung tenan? mbok digesek kae biolane.. ra mung dicekeli ngana kae! Gendhis : Ora ana apa-apa Mas. Gendhis iki gek ra mood dolanan biola saiki.. Hmmh. (unjal ambegan) Genda : Weh.. Ngapa, ta Dhik? kok sliramu katon banget le sedhih. Ana apa.. Ana apa? Mbok cerita karo Mas Genda! (ngerayu.... marakke Gendhis mesam-mesem geli ) Gendhis : Gendhis bingung, je Mas. Mau mbengi ki Gendhis ngerungokke Bapak padudon karo Ibu. Merga Gendhis, ya merga biola iki. Genda : Oalah.. (meneng mikir) Nek Mas oleh nyaranke, mbok awakmu dhewe sing matur karo Ibu. Nek awakmu seneng main biola.. Gendhis : Ora isa mas. Ibu ra ngijinke Gendhis dolanan biola. bu isin banget nek Gendhis tampil ning ngarepe wong akeh. MergaGendhis ki wuta. Genda : Weh.. weh.. weh.. ya ra ngomong ngana to, Cah ayu. Ibumu ki mung durung sadhar wae menawa putrine nduweni bakat sing luar biasa. Sabar ya.. UJUG-UJUG. . . Bu Sugiyem : GENDHIS!!? Ngapa kowe neng kana ?? (swarane sora amarga nesu) Gendhis : I.. i.. ibuu..? (panik) [ 285 ]Genda
kabaripun? (stay cool) Bu Sugiyem : Oh, Kowe, ta. Kowe ki wong lanang ra nduwe aturan. Mbiyen Gendhis ora seneng dolanan biola tur ya ra tau ngelawan mbokne.Saiki gendhis kaya ngene ki, mesti kowe to sing nggawe? Genda: Sabar…. Sabar, Bu. Mboten sae ngendika ngoten niku, mesakkaken Gendhis Lho, Bu. Kula naming ningali bakatipun Gendhis. Napa nggih klentu menawi kula mbiyantu ngembangaken bakatipun Gendhis main biola? Bu Sugiyem: Wis.. Wis.. Keminter meneh. Mbok ya wis, to cah. Ora sah keakehan ngomong. Aku ngerti saiki. mesthi ide nek Gendhis arep tampil neng ulang taun desa ya saka kowe, to! Rasah ngimpi, kowe. Tok pikir Aku gelem apa, tok gawe isin neng ngarepe wong sekampung? Mbok didelok kahanane Gendhis. Apa kowe ya ra isa ndelok? Haaaaa (swarane soranantang) Gendhis: Huuu.. Huuu (nangis amarga lara ati karo pocapane ibune) Bu Sugiyem : Ayo bali! Kowe..! (nuding Genda) ra sah mrene maneh! Kanabaliya. Bakal ngerti kowe akibate nek aku ngerti kowe ngeracuni pikiran Gendhisnganggo biola meneh. Kana bali. GENDA LUNGA NANGING TETEP TENANG. Bu Sugiyem : Ayo melu Ibu . Bali. Wiwit saiki, Kowe ra oleh metu seka ngomah. Apa meneh doalanan biola karo cah kae. (Sinambi narik tangane Gendhis melebu omah) Adegan 5 BENGI ING OMAHE GENDHIS. ( Properti : sofa & meja ) Pak Dinul : Ibu! (rada emosi) ngapa ngana sih, Bu ? Ibu ki wis ngelarani ati ne anak wedoke siji-siji [ 286 ]ne kae... Mbok ya aja ngono ta, Bu...Bu. Mesakake Gendhis, Bapak ya nganti sesek ndelok Gendhis nangis terus. Bu Sugiyem :Ngapa meneh, to Pak? Ben wae Gendhis nangise saiki, dilit meneh nek wis kesel ya mandhek le nangis. Gendhis :Huuu.. Huuu. Ibu, ki sejatine ngapa, ta Bu? Kok Gendhis digawe lara kaya ngene iki? huuaa.. huaa (tangise saya seru) Pak Danul : Bu, mbok ora kaya ngene iki, Bapak ndak kuat liatnya naa,Sakit sekali hati bapak kodong liat anak gadis Bapak menangis. Mari mi kita bicarakan lagi baek - baek kodong. Kasian sekali mi anak ta’ ini. Bu Sugiyem :Pak!! ya wis, to Pak, arep piye meneh? Ibu ki merga sayang makane ra ngijinke Gendhis dolanan biola. Kapan Bapak karo Gendhis bisa ngerti? Mbok ya aja nggawe ibu bengakbengok sedina ming nggo ngomong ora oleh, ora isa, karo ra sah to..!
Pak Danul : Liat dulu anakmu itu Bu, Ndak tega ka’ juga liat i. Mbok ditimbang–timbang meneh ki, lho Bu le ngomong. Ra waton nyelekop. Bu Sugiyem : Nek Bapak karo Gendhis ora gelem ngerungokke omonganne Ibu, Mulai sak iki Ibu yo wis ra gelem ngomong karo Bapak lan Gendhis. Ngerti ra?! ( Pak Danul meneng). Pak ngerti ora Pak? (rada bengok). Mbok ya dimengerti, Gendhis ki ra isa weruh mripate. Kahanane kaya ngana, ya mbok aja reka-reka. Rungokke Ibu, ya nok. Gendhis ra bisa dolanan biola nek kahanane Gendhis kaya sak iki. Ngerti ra, Nok? Gendhis : (Sentrap Sentrup) Ibu.. (Hiks.. hiks.. ) Gendhis ki pancen wuta ra isa ndeleng, kabeh kangdak tandangi katon peteng. Saiki arep main [ 287 ]biola wae, kesenengan sing dak bisani kok ugadilarang….(Hiks..Hiks..) Ming..Pak, Bu, kanggo Gendhis, musik ki cen ra isa di delok, ming isane dirungokke lan dirasakke. Gendhis ki wuto, ming Gendhis isih isa ngerungokke, isih isa ngerasakke. ( hiks.. hiks..) Apa ya susah tenan ta, ya Pak, Bu, mujudake kesenengane Gendhis siji iki wae, barang kang mung bisa dak rasakke nganggo atiku? ( hiks.. hiks.. ) Ming nek Bapak karo Ibu isin tenan karo kahananku, yo wis,, Gendhis tak neng omah wae kaya apa karepe Ibu.. ( hiks.. hiks..)
Bu Sugiyem :Hkkkh, aghh (hela nafas) hiks.. hiks. . (nangis) Gendhis, apuranen Ibu, ya Nok. Ibu, ki pancen wis banget ngelarani atimu. Gendhis nek arep nesu karo Ibu ya ora papa. Ibu terima, Nok. Pak Danul : ssst.. ssst.. Bu, Sudahlah Bu.. Bu Sugiyem : Ora Pak, , ( hiks.. hiks.. ) Ibu ki pancen salah ora ngomong iki saka wiwitan. (hiks.. hiks..). sejatine Ibu ra isin nduwe anak wadon sing kahanane kayaGendhis. Tenan..Ibu ki wong sing paling bangga sajane pas ngerti Gendhis isa mainke biola. (hiks.. hiks..) Mung Ibu…. Ibu ora bisa. Ora bakal terima menawa wongwong liya ngenyek Gendhis amarga kahanene iki. Ibu ora tega, Nok… (huuuuuuu…… nangis sora) Gendhis : Ibu..? Ibu,, Gendhis ra papa, Bu. Gendhis bersyukur diciptake kaya ngene iki dening Gusti. Ora papa, Bu.. Tenan..Ra sah nangis, ta Bu. Bu Sugiyem : Ora, Nok, Ibu pancen egois,, Ibu pancen….. pancen….. (huwaaa. . huwaaa) Gendhis : Sampun, Bu…..sampun muwun malih. Menawi Ibu mboten pareng Gendhis main biola njih [ 288 ]mboten napa-napa. Gendhis iklas, kok Bu. Ingkang baken samenika Ibu sampun muwun. Pak Danul : ssst . . ssst. . (nyoba ngleremake) Bu Sugiyem : Ora, aja, Nok. Maina biola wae ra papa.. Ibu nyengkuyung…… setuju. Wis Ibu ora arep preduli karo omongane wong. Sing penting Gendhis seneng. Gendhis seneng, ta Nok? (karo ngelap air matane ) Gendhis : Nggih Bu.. Nggih Pak. Bu Sugiyem : Ya wis, wiwit saiki Gendhis pareng main biola, pareng tampil ning ulang taun desa. Gendhis : Saestu, Bu? Matur nuwun, Bu.. Matur nuwun, Pak. (seneng banget)
Wayah Esuk. Ing taman mburi omahe Gendhis. ( Properti : Lincak,tanam-tanaman, & biola ) Genda: Piye, Dhik. Wis siap tampil? Gendhis: Oh, ya jelas. Siap banget malah. Hehe…. (ngguyu) Genda: Hmmh, wingi wae mbesengut, saiki wis mesam-mesem. Gendhis: Lah, yo piye Mas, mbesengut salah, mesem salah. . Salah wae kabeh (wangsulane Gendhis karo kemayu) Genda: Ora….Ora, Cah ayu. Mas seneng kowe seneng. Mbok wiwit biyen kaya ngene iki. Makin tresna Mas karo kowe. . Gendhis : Hah ! Apa, Mas? (kaget banget) Genda : Hahaha, Ekspresine ra sah kaya ngono. Mas wis matur kok karo wong wong tuwamu. Gendhis : Hah! matur apa, Mas ? Genda : Ya matur menawa Mas arep nglamar kowe, Cah ayu. Gendhis : Hah?! Apa Mas?! [ 289 ]Genda: Heh, hah, heh, hah, heh wae. Ya, Mas wis nembung kowe lumantar wong tuwa mu. Jujur saka telenging atiku. Hehe. Ming ya wis ora papa.Saiki kowe gelem ora? Gendhis: Hehehe, (mesem-mesem isin). Ya……gelem. sih Mas. Genda: Gelem……?? Gelem apa….., ki? Gendhis: Malah balik takon…..ya gelem lah duet main biola karo sliramu, kang Mas. Genda: Hah??! Mung duet mainne, thok! Gendhis: Yo., piye yo mas.. (sajake mikir) Hmm……ya Gendhis gelem duet salawase Mas karo aku, nganti kaken-kaken lan ninen-ninen he..he.. he… (ngguyu sajak isin) Ayo gek ndang digesek biolane. Genda: (mesem-mesem) ya ayo. Hahaha…..
Pak Danul: Seneng, ya Bu ndeleng anake seneng. Bu Sugiyem: Iya, Pak. Seneng temenang lan mongkog aku bisa dadi Ibune Gendhis. Pak Danul: Hmmm, mbok ngene wae ya Bu selamane…he..he…he….(karo njiwit pipine bojone) Bu Sugiyem: Mah ngapa??! Pak Danul , Bu Sugiyem: Hahahaha [ 290 ]Fatimah Ega
SMA Negeri Sewon
ILANG
PARAGA: • Amri: 21 taun. Apikan, gapyak, sumeh, miur, introvert, emosinan, mutungan, lan nrimo •Audri: 20 taun. Emosinan, gampil nesu, malesan, ngeyelan, braok, galak, lan extrovert. •Marini: 43 taun. Apikan, alus, temuwo, ngeyelan, galak, lan matrealistis.
• Ruang tamu • Kelas • Taman Sinopsis: Audrey menika keturunan Jawi ananging mboten purun nglestarekaken budayanipun piyambak, budaya Jawi. Ananging Amri ingkang etnis Kalimantan(saking keturunan ramanipun) malah remen sanget nglestarekaken budaya Jawi, apa maneh basa krama ingkang sakmenika sampun dilalekaken dening para mudha. Amri usaha lan usaha kanthi temenan ngantos dheweke gadhah klub pelestari basa Jawi lan aksara Jawi. Ing tengahtengahing kasuksesanipun klub pelestari basa lan aksara jawi. Wonten Audrey ingkang sengit kaliyan klub pelestari budaya [ 291 ]Jawi. Ing mriku Audrey nyobi ngrusak Klub Pelestari basa lan aksara Jawi. Ananging ana tresna dening Amri lan Audrey jalaran kulina ketemu. ADEGAN 1 001 Dafa : Wah… piye cah iki! nek ngeneki carane Klub iso bubar! 013 Agung : Wis nek dirampungi semene dhisik piye? 014 Dafa : Njut kon kapan meneh? Bar iki aku ana ulangan e, jo! 015 Amri : Yo uwis semene dhisik lanjutke sesuk!
MUSIK PEMBUKA. TIRAI DIBUKA. LAMPU CUKUP TERANG DI RUANG TAMU. ESUK-ESUK, WONTEN RUANG TAMU. AMRI LELENGGAHAN SANTAI KALIH MBIKAK TELPON CEKEL, NGOMBE TEH LAN NEDHA PACITAN SING ANA ING DHUWUR MEJA 016 Amri : Wah… jaman saiki nek dha sms nganggo Basa Inggris ! Padahal iyo wong jowo tulen. Ndak dho kemaki! 017 Marini : Ana opo to le…? Kok nesu-nesu dhewe ki? 018 Amri : Menika lho Bu… kula disms kalih kanca ananging ngagem basa Inggris. Kula menika mboten remen Bu… amargi kanca kula menika wau inggih tiyang Jawi tulen. 019 Marini : Lha nek bocahe ora biasa nganggo basa jawa. Kon ngepiyeke maneh! 020 Amri : Lha nanging nggih mboten usah sok-sokan ngoten lho. 021 Marini : Sapa to le bocah kuwi? 022 Amri : Menika lho Bu, putrinipun Bu Endang Suhartanti ingkang sinau wonten UGM sareng kula nanging piyambakipun fakultas Bahasa Jepang. 023 Marini : Owalah, putrine Bu Tanti! Ealah le… putrine ki ayu tenan… Ibu ra bakal nglarang kowe pacaran karo… sapa jenenge? 024 Amri : Asmanipun Audri Bu, 025 Marini : Ibu ra bakal nglarang kowe pacaran karo Audri kuwi. Wes cocok nggo kowe! 292 ~ Bantul Sangsaya Pinunjul ~ [ 293 ]026 Amri : Walah Bune ki, sampun mikir adoh tenin.
028 Amri: Nggih pun bu, kula ajeng nggarap tugas-tugas kula rumiyin. ***
MUSIK MELLOW AMRI NINGGALAKE IBUNE WONTEN RUANG TAMU. IBUNE AMRI NDLEMING PIYAMBAK WONTEN RUANG TAMU. 029 Amri : (monolog) Kenapa Ibu mikir nganti sakadoh kuwi. Padahal Ibu yo wis tak critani nek aku ki mungsuhe Audri. Kenapa Ibu ora ngerti?
MUSIK RIANG. LAMPU SEDIKIT TERANG. AMRI KETEMU AUDRI WONTEN TAMAN. 030 Amri : Heh! Kuntilanak awan, kok le ne sregep temenan menyang kampus. 031 Audri : Apa kowe biting, apa kowe ki saiki prei? Ndadak ngece barang! 032 Amri : Wo mancen mbak kuntil!!! Ho’o aku saiki prei ngapa? Pengen! 033 Audri : Bitiiiing!!!! Rasah ngganggu aku, apa tak andhake Mbokmu, entek kowe mengko! 034 Amri : We… wanine wadulan, haiyo mbok kana kandhakno ra wedi aku!! 035 Audri : Buneeeeee… (mbengok). Ibu, mau Amri mlumpat seko jendela. Sajake arep lungo ora arep pamitan! 036 Amri : (nutup lambene Audrey supoyo mingkem) karepmu ki opo e? wadulan!! (mlayu sakcepetesa durunge Ibune teka nyeneni)
037 Marini : Piye Nduk ana apa ta? Lha Amrine kuwi endi kok ora ketok. Kowe ki anak bangsawan [ 294 ]mbok olehmu omong kuwi rasah mbengokmbengok iso to nduk? 038 Audri: ora ngomong Apa-apa langsung bali nang omahe ora sida menyang kampus malah rada dongkol karo ibune Amri) 039 Marini: Bocah jaman saiki, lagi diajak ngomong malah lunga sakpenake dhewe!
IBUNE AUDRI MLEBU RUANG TAMU. LAMPU CUKUP TERANG. MUSIK KERAS. 040 Tanti : Bu Marini… Bu Marini…! 041 Marini : (monolog) Sapa to kae, kok bengak-bangok. 042 Tanti : Bu Marini menika mboten usah nasehati putri kula. Putri kula mboten usah diatur-atur Bu! 043 Marini : Amargi punika Bu Tanti menika mampir griya kula. Inggih kula nyuwun pangapunten Bu menawi kula sampun damel lepat dening Dik Audri! 044 Tanti : Sesuk meneh deloken Putramu piyambak Bu, mboten mung ngatur Putri kula. Aturen Putramu sing kaya Brandalan kae! 045 Marini : Eh…eh…eh… Putraku dede brandalan nggih Bu, ampun ngawur omong! 046 Tanti : Ora usah didedawa Bu, Sampun pareng! 047 Marini : (monolog) Mrene mung arep nesu-nesu. Ora mutu!
WONTEN KELAS. LAMPU TERANG.MUSIK TENANG. KLUB BUDAYA LAN BASA JAWA NGREMBUG ANGGOTA ANYAR. 048 Dafa : Saiki wis jam piro mas! Esuk tenan anggonmu mangkat (nyindir). 049 Amri : Njaluk ngapura prend aku! Mau ana masalah sithik nang dalan. 050 Agung : Wis, wis! Aku wis gawe brosur, pamphlet karo poster dinggo golek anggota anyar. 294 ~ Bantul Sangsaya Pinunjul ~ [ 295 ]051 Dafa: Arep templeke ngendi cah? 052 Amri: Nang sekolah-sekolah, nang perpustakaan,nang Balai Bahasa, nang toko buku, nang ngendi wae iso... 053 Agung: Eh... nang Balai Bahasa dhisik wae piye? Sekalian awake dhewe takon seumpamane akeh bocah-bocah sing gelem melu klub iki. 054 Dafa : Wegah... wegah... males aku! Mengko nda-dak nggo tethek bengek barang. Perlu izinlah perlu ikilah perlu kuwilah. Wektune awake dhewe kuwi mung setithik. 055 Agung : Yo bener, aku sesuk wis kudu ngrampungke skripsi, Amri ngurusi ospek cah anyar, Dafa dhewe kudu ngrampungke penelitiane. 056 Amri : Wis saiki gek dibagi wae pamphlet karo postere. Aku nempleke nang papan pengumuman, Agung mbagi karo cah-cah, Dafa tugasmu ngewangi Agung. Ok! 057 Dafa : Sip! 058 Agung : Siap BosslBocah telu menika wau langsung mencar piyambak-piyambak. Amri wonten ngarep papan pengumuman. 059 Amri : (monolog) Templeke nang kene ketoke wis apik.
060 Audri : Apaan tuh? Klub BasadJawa?? Hah... orapayu nang kene, Mri! Ngimpi! 061 Amri : Wis rasah ganggu aku pisan wae iso ora to! 062 Audri : Santai wae! Paling-paling dadi Klub Kering (nyindir). 063 Amri: Menengo! (nesu). Rasah gawe aku kasar karo kowe mbak! 064 Audri :Ow...0w...0w... aku wedii... (langsung mlayu). [ 296 ]ADEGAN 8 LAMPU REMANG. MUSIK MELLOW SEMINGGU KEPENGKER. SORE-SORE AMRI KUMPUL REMBUGAN KLUB WONTEN TAMAN. 065 Amri : Kabar ora apik cah! Klub rampung tekan semene wae (arep nangis). 066 Agung : Bocah-bocah sing tak urus yo uwis padha mengundurkan diri. 067 Dafa : Apa wis ora ana dalan liya dinggo ngumpulke anggota anyar meneh? 068 Amri : Wis seminggu Fa! Ora ana sing gelem, ora ana sing ndaftar. Reti dhewe to, awake dhewe ki gaweane ora mung iki. Akeh sing luwih penting lan ora iso di tunda. 069 Agung : (sedih)Rasane abot ninggalake Klub sing wis ngadeg pirang-pirang taun iki. 070 Amri : (nesu) Wis! Aku ora ngerti arep tak kepiyeke meneh! Wis urusen kana! Amri nesu lan ninggalake kanca-kancanipun. 071 Agung : Ketua ora tanggung jawab ki yo kowe kuwi Mri! 072 Dafa : Uwis yo ben, lagi akeh pikiran cah kae ki Gung! 073 Agung : Tapi yo aja ngono kuwi carane iso to? 074 Dafa : Uwislah saiki arep tok kepiyeke? 075 Agung : Aku bingung Fa…!
LAMPU TERANG. MUSIK RIANG. ESUK ESUK WONTEN RUANG TAMU. 076 Tanti : Nduk… mengko tindhak tempat Eyang Kakung kalih Eyang Uti nggih? 077 Audri : Hmm… iyo mengko Bu! 078 Tanti : Ora ana tugas lan saiki lagi prei to nduk? 079 Audri : Ho’o Bu, Bener! saiki kula prei lan ora ana tugas seko kampus. 080 Tanti : Wis saiki Eyang gek digaweke masakan sing enak, mesti kangen nduk karo kowe suwe ora ketemu to? [ 297 ]081 Audri : Masak apa ya Bu? Eyang kuwi duwe akeh pantangan e… 082 Tanti : La iyo, tiwas Ibu mau malah tumbas Daging Lembu. Wah masake apa ya nduk? Ibu lali e… nek Eyang kuwi duwe akeh pantangan. 083 Audri : Masak sayur bung wae piye Bu? 084 Tanti : Muga-muga Eyang mboten gadhah pantangan dhahar bung ya Nduk! 085 Audri : Yo wis Bu, dimasak saiki wae, wis onten bahane to Bu? 086 Tanti : (mbatin) Kepiye nek seumpamane mengko Audri ditakoni Eyange, le njawab apa iyo nganggo ngoko ngono kuwi. 087 Audri : Loh ibuk ki malah ngelamun. Ayo masak buk! 088 Tanti: Ho’o nduk. 089 Audri: Kok ngelamun mikir apa to buk? 090 Tanti: Ora nduk! Ibu ora mikir apa-apa.
091 Tanti : (monolog) Luwih apik tak cobane dhisik masakane iki, (njajal maeman) wah kok radha kasinen yo! Wis lah yo ben. Wis kebacut! 092 Audri : Ayo buk…! Romo wis nunggu! 093 Tanti : Iyo nduk! Ibu mrana!
LAMPU CUKUP TERANG. MUSIK TENANG. SAKTEKANE WONTEN RUANG TAMU. EYANG KAKUNG LAN EYANG UTI SAMPUN NUNGGU AUDRI LANGSUNG KANGENKANGENAN KALIH EYANGIPUN. 094 Eyang Kakung : Wis prawan putuku saiki… 095 Eyang Uti : Inggih Romo putune saiki jan ayu tenan. 096 Tanti : Menika Bu, kula betake sayur ingkang dimasak kaliyan Audri. 097 Audri : Dijamin enak Yang! 098 Eyang Uti : Lho nek ngendika kalih Eyang menika ngagem kromo. Dik Audri saged kromo to? [ 298 ]100 Eyang Kakung: Apa Ibumu karo Romomu ora ngajari kromo nek karo wong sing luwih tuwa? 101 Audri: Uwis Yang! Romo karo Ibu wis ngajari aku basa Kromo. Tapi aku lali Yang! 102 Eyang Kakung : Kepiye aku iso menehi gelar karo kowe Nduk, nek kowe wae ora iso kromo. 103 Eyang Uti: Mboten sios mawon pripun Romo? 104 Eyang Kakung: Tiwas wis tak jagake e nduk kowe ki. Eyang pengen Kowe kuwi dadi panutan. Dadi keturunan ningrat kang becik. 105 Eyang Uti: Putune mboten namung Audri, Romo! 106 Audri: Ampun, Uti! Ampun, Kakung! Kula gelem dike’i gelar kuwi mau. Aku janji Yang, aku bakalan belajar basa Kromo! Aku janji!! 107 Eyang Kakung : Wis telat Nduk! Seminggu mengkas Romo kedah menehi gelar karo putuputune Romo. 108 Eyang Uti : Kromo kuwi penting Nduk! Aja mung disepelekake. Lha kowe sekolah nang UGM kuwi, sing tok sinau ki apa? 109 Audri : Kula nang UGM sinau Bahasa Jepang, Yang! 110 Eyang Kakung : Walah Nduk, basane wong liya tok sinau ananging basamu dhewe tok laleke(serangan jantung mendadak).
111 Eyang Uti: Romo!!! Iki kabeh salahmu Tanti, kenapa putrimu ora tok ajari Kromo sing bener! 112 Tanti : Kula nyuwun pangapunten Biyung! Menika lepat kula sedaya. 113 Eyang Uti : Ayo Eyang diewangi! Telfon Rumah sakit! 114 Audri: Ho’o, Yang! [ 299 ]ADEGAN 12 WONTEN ING TAMAN. AMRI KETEMU KARO AUDRI. 115 Audri : Amri, hiks…hiks…hiks… (nangis)! 116 Amri : Eh, kowe. Rasah ndadak nggo nangis barang. Ana apa e? 117 Audri : Amri! Gara-gara aku ora iso krama karo Eyangku. Aku ora sido entuk gelar ratu saka Eyang. 118 Amri : Hahaha… lagipula aneh nek jenengmu nganggo gelar barang, “Raden Rara Audri”, ora cocok! 119 Audri : Dudu gelar sing kuwi tapi luwih apik meneh. 120 Amri : Kenopo kowe ora entuk gelar kuwi? 121 Audri : Wah… kuwi kuping apa wajan e? aku mau wis ngomong to! Aku ora iso basa krama nganti Eyang Kakungku kambuh jantunge. 122 Amri : Hahahaha… sukur! Salahmu dhewe to kowe malah sinau Basa Jepang. 123 Audri : Yo ben to! 124 Amri : Terus ana perlu apa karo aku, apa mung arep curhat iki? 125 Audri : Mri… aku pengen tok ajari basa Krama sing apik. Wektune mung seminggu iki Mri, nek seminggu iki aku ora iso Krama aku bakal kelangan gelarku. 126 Amri : apa? (kaget) seminggu?? Kurang suwe ora kuwi, nggo ngajari bocah kaya kowe ngene ki? 127 Audri : Lha terus kepiye meneh, huhuhuhu… (nangis). 128 Amri : Wis rasah nggo nangis barang, kaya cah cilik. Mengko dikirane aku ngapa-ngapake kowe meneh. Meneng! 129 Audri : Aku wis meneng, 130 Amri : Tapi ana syarate! 131 Audri : Ndadak nggo syarat-syarat barang to, wis wegah aku! (lunga). 132 Amri : Eh… tunggu (nggeret tangane Audri) Syarate gampang kok! [ 300 ]133 Audri : (<mbatin> waduh, kok ndadak nyekel tangan barang)Emange syarate apa? 134 Amri : Seumpamane kowe wis iso basa krama, kowe kudu golek paling ora 30 wong sing minat melu Klubku! 135 Audri : Ha??? (kaget) telung puluh?? Kurang akeh ra kuwi!!! Hmm… Iyolah, daripada ora di ajari. 136 Amri : Wis cukup semono wae. Deal! 137 Audri : Deal! 138 Amri : Kapan arep mulai sinau? 139 Audri : Sesuk nang taman!! 140 Amri : Oke!
LAMPU CUKUP TERANG. MUSIK RIANG. WONTEN TAMAN. 141 Amri : (mbatin) Olehku tangi wis kawanen. Mesti Audri wis nunggu iki! Saktekane ing gazebo perpustakaan. 142 Amri : Nyuwun ngapunten, Dri! Aku telat, aku mau tangi kawanen! 143 Audri : Nyengoh aku nang kene, nunggoni kowe, Mri! 144 Amri : Mulai seko ngendi? 145 Audri : Kuwi mau lho! Nyuwun ngatumpen kuwi artine apa? 146 Amri : O… dudu nyuwun ngatumpen tapi nyuwun pangaputen disingkat dadi nyuwun ngapunten artine kuwi maaf. Kromone saka njaluk pangapura. Uwis?? Nek seumpama penting ditulis! 147 Audri : Ho’o aku wis siap buku karo pulpen kok! Lanjutke! Saking senenge. Ora krasa cah loro kuwi mau wis sinau tekan sore. 148 Amri : Eh, jam piro iki? Petugas perpustakaane wis nesu-nesu dhewe ket mau. 149 Audri : Ho’o Mri! Saiki wis jam setengah limo, nggih pun cekap semanten rumiyin kula sinau kalih 300 ~ Bantul Sangsaya Pinunjul ~ [ 301 ]Mas Amri menika. Matur panuwun sakderengipun. Sugeng sonten! 150 Amri : Wah…wah… ratune saiki wis iso krama sithik-sithik (tepuk tangan <prok… prok… prok…>).
MUSIK RINGAN. LAMPU CUKUP TERANG. WONTEN KELAS. 151 Audri : Amri! Nuwun wis ngajari aku basa! Nek ora ana kowe paling aku rung iso basa tekan saiki. 152 Amri : Wis ora usah lebay. Biasa wae to! 153 Audri : Aku neng griyane Eyang dhisik yo…! 154 Amri : Muga-muga ora sida entuk gelar yo! 155 Audri : Nyebai to, malah dongake elek! 156 Amri : Yo ben!
157 Amri : Piye wingi sida entuk gelar ora? 158 Audri : Huhuhu… bahkan Eyang ora ngarep-arep aku dadi putune meneh! 159 Amri : Opo to untunge nek seumpamane kowe duwe gelar? Jenengmu kurang dawa apa piye? 160 Audri : Ho’o… Tapi aku tetep ora trima. Mung aku dhewe sing ora diparingi… 161 Amri : Lha kuwi urusanmu, saiki kowe kudu golek wong sing gelem melu klubku! 162 Audri : Ora iso, wegah aku. Lha wong aku wae ra sida entuk gelar kok. Kowe ki sakpenake dhewe e!! 163 Amri : Eh, eh, eh sing sakpenake dhewe ki sapa e? Konsekuen dong!! 164 Audri : Yo wegah! Konsekuen apa! 165 Amri : Golek wong sing gelem melu klubku mbak!! Wah mancen ora iso dipercaya wong koyo kowe ki. 166 Audri : Bukanne ora iso dipercaya tapi usahamu wae gagal. Haiyo wegah aku kon golek wong! [ 302 ]167 Amri : Ora duwe rasa nuwun yo! Wis tak ajari angelangel malah ora diwenehi matur nuwun! 168 Audri : Wah, ora ikhlas iki. Nyesel aku sinau karo kowe Mri! (lunga). ***
LAMPU REMANG. MUSIK MELLOW. WONTEN TAMAN. AUDRI DITEKANI WONG. 169 Chang : Nyuwun ngapunten mbak kula badhe tanglet? 170 Audri : (mbatin: singkek wae krama) Inggih, mbak ajeng tanglet menapa? 171 Chang : Mbak sinten nggih menika? Mbak menika saged nembang kagem kula, sekedik mawon! 172 Audri : Kula Audri, (mbatin: apa nembang, aku ora ngerti, kudu piye aku) kinten-kinten nembang napa nggih? 173 Chang : Dhandang gula pripun mbak saged mboten? 174 Audri : Sanesipun saged mboten? 175 Chang : Mbak menika tiyang jawi dede? Kok mboten saged nembang? 176 Audri : Hmm, Kula nyu.. wun… nga… pun…ten. 177 Chang : Makane Indonesia mboten maju-maju, la wong warganipun mawon mboten nglestarekaken budayanipun piyambak. 178 Audri : (nangis). LAMPU MATI. MUSIK PENUTUP. TIRAI DITUTUP. [ 303 ] Catharina Mara Apriani
SMA Stella Duce Bantul
TRESNO BANDHA
ADEGAN I NING CAKRUK PINGGIR DALAN CILIK. AWAN-AWAN BAMS, SARAH, JOHN, TINA, LAN TONO NGOBROL 01. Tono : “Bams, jarene kowe arep ditukokake montor karo bapakmu?” 02. Bams : “Hooh.” 03. Sarah : “Wah . . . sesok nek wis ditukokke, mlaku bareng ya?” 04. Bams : “Sarah arep lunga ning ngendi wae dakterke, ning kutub utara we dakterke.” 05. Tina : “Gombal.” 06. Jhon : “Karepmu gombal amoh?” Padha ngguyu.
BAMS NGGUYU KEMEKELEN KARO MLAKU MUNDUR NGANGSI TEKAN TENGAH DALAN, DITUBRUK BOCAH CILIK (BOCAH1) SING AGEK PEPLAYONAN KARO KANCANE (BOCAH2). 07. Bams : “Adhuh.” (tiba) 08. Bocah1 : “Nyuwun pangapunten, Mas” 09. Bocah2 : “Nyuwun pangapunten Mas. Kanca kula boten sengaja.” 010. Bams : “Enak wae. Takpikir nek wis jaluk pangapura terus perkarane rampung” (Jewer bocah cilik loro karo nesu-nesu) 011. Bocah1 : “Ampun Mas, Ampun. Kula boten sengaja.” (nangis) [ 304 ]012. Bocah2 : “Ampun, Ampun Mas.” (nangis) 013. Tono : “Wis ta. Mesakake isih cilik.” 014. Bams : “Ya ora ngono.” 015. Sarah : “Mengko nek dha ngandhakke mbokne piye?” 016. Bams : “Yo ben. Wong miskin ngendi sing wani karo aku.”
GENDHIS TEKA. 017. Gendhis : “Eee . . ., ngapa kowe jewer bocah iki? Culke!” (nesu) Bams ngecuklake bocah loro mau. Bocah loro mau marani Gendhis karo nangis. 018. Bams : “Nah lho. Sapa maneh iki?” 019. Jhon : “Mbokne paling.” Padha ngguyu. 020. Tono : “Nek mbokne ayune kaya ngono, aku gelem dadi bapakne bocah loro kuwi.” Padha ngguyu. 021. Tina : “Pa ya kowe betah, ngadhepi nakale bocahe? 022. Jhon : “Pak e, pak e . . .” Padha guyu saya sero. 023. Tono : “Guwang wae. Aku ming pengen mbokne.” 024. Bams : “Ha ha ha . . . “(guyu paling sero) 025. Gendhis : “Mentang-mentang kowe-kowe kuwi wong sugih terus isa sakpenake dhewe karo wong cilik. Jewer cah cilik sing ra ngerti apa-apa.” Padha meneng. 026. Bams : “Nek masalahe cah cilik loro mau, kuwi pancen salahe bocah. Mlayu ra nganggo mata.” 027. Gendhis : “Jenenge ya cah cilik.” 028. Sarah : “Cah cilik piye? Bocah iki wis nubruk Bams. Deloken! Klambine Bams dadi lecek kaya ngene.” 029. Gendhis : “Kan ming klambine, isa dikumbah.” 030. Bams : “Weee . . . Iki klambi larang. Kowe ra bakalan isa ngijoli.” 031. Gendhis : “Klambi reged kan garek dikumbah, rasah umuk kaya ngono.”(nggedumel) 032. Bams : “Omong apa kowe?” 033. Gendhis : “Ora omong apa-apa. Wis, suwe-suwe aku ora betah ning kene.” [ 305 ]034.Bams : “Enak wae arep lunga.” 035.Gendhis : “Lah terus? Karepmu ki apa?” 036.Bams : “Bocah loro kuwi tinggal sik, urusanku urung rampung. 037.Gendhis : “Urung rampung piye? Bocah loro iki kan wis jaluk pangapura, wis tok jewer nganti nangis maneh.Wis, ayo dhik mulih!” (Langsung lunga) 038.Bams : “Weee . . . malah minggat. Dhasar wong miskin.”
WAYAH BENGI, BAMS LINGGUH NING CAKRUK DHEWE. 039. Bams : “Bapakku mau omong, nek bapak agek wae kapusan terus usahane dadi seret. Terus aku, rasida ditukokke montor anyar deh. Kepiye leh ku omong karo kanca-kanca, apa maneh karo Sarah. Isa-isa aku dipedotke.” Bram sing agek mabuk teka. 040. Bram : “What’s up Bro? Putra Bapak Suparman, wong paling sugih ning kutha iki. Nanging . . .. Sik sik, dhelo engkas kan kowe dadi wong miskin. Ha ha ha . . .” 041. Bams : “Apa maksudmu omong ngono kuwi?”(nesu) 042. Bram : “Lah iya tenan ta. Bapakmu wis ngedol kabeh lemahe karo bapakku.” Bams besengut. 043. Bram : “Bams dadi wong miskin, Bams dadi wong miskin. Ha ha ha . . .” Bram gujengi klambine Bams lan nyerakke raine ning raine Bams. (nyanyi) 044. Bram : “Bams alias Bambang Suparman, dadi wong miskin. Ha ha ha . . ..” (nguculke gujengane) “Bams alias Bambang anake wong sugih saiki . . .” (bengok) “Dadi anake wong miskin. Ha ha ha . . .” 045. Bams : (nesu) “Kurang ajar kowe!” (ngantem raine Bram) 046. Bram : “Wani-wanine kowe?” Padha gelut. Bram jipuk kayu terus gebuk sikile Bams. [ 306 ]047. Bams : “Yung . . .” (kelara-lara) Bram guyu karo mlaku sempoyongan, ninggalke Bams.
BAMS KELARA-LARA NING CAKRUK. 048. Bams : “Tulung, tulung . . .!” GENDHIS LAN 4 BOCAH CILIK TEKA. 049. Gendhis : “Bams? Kowe kenapa?” 050. Bams : “Tut u tulung . . .”(semaput) 051. Gendhisaa: “Haduh, piye iki? Eee . . .. cah, golek pitulungan cepet!” Bocah loro lan Gendhis nunggoni Bams. Bocah loro liyane golek pitulungan.
ADEGAN VI BAMS LINGGUH NING NGAREP OMAHE KARO NGENGETKE SIKILE SING DIGIPS. BAPAKNE TEKA SEKA JERO OMAH TERUS LINGGUH NING JEJERE BAMS. 052. Pak Parman : “Le . . . Thole . . .” 053. Bams : “Ngapa Pak . . . Pak?” 054. Pak Parman : “Kowe ki, duwe kanca ra eneng sing pener, apa maneh hyang. Biyen dha uyak-uyakan dadi hyangmu, saiki? Nglirik wae . . . ora.” 055. Bams : “Lah? Sapa akon bapak dadi miskin.” 056. Pak Parman : “Kok nyalahke bapak? Nek cah-cah kae kancamu tenanan, dha ora bakalan ninggal kowe mbok kowe ki agek susah pa seneng. Nanging? Pas kowe agek susah, ora duwe apa-apa, dha ora ngetok blas.” Bams meneng wae. 057. Pak Parman : “Cah-cah sing tok sengiti malah nulungi kowe.” 058. Bams : “Paling pamrih.’ 059. Pak Parman : “Pamrih piye? Dhekke ngeterke kowe tekan ngomah terus pamit bali, ora jaluk apa-apa.” 060. Bams : “Mentang-mentang wis padha-padha miskin terus dibelani.” [ 307 ]061.Pak Parman : ‘Le! Urip kuwi kaya rodha, kadhang ning dhuwur kadhang ning ngisor. Uwong kuwi ora ajeg ning dhuwur terus, sesuk ki mesti ning ngisor.” 062. Bams : “Halah.” 063. Pak Parman : “Bocah dikandhani kok maido." 064. Bams: “Uwislah pak. Jeleh aku ning ngomah.” (Jipuk tangkat) 065. Pak Parman : “Arep ning ngendi kowe ki? Dikandhani wong tuwa kok malah lunga?” 066. Bams : “Ning cakruk, jeleh ning ngomah.” (metu) 067. Pak Parman : “Bocah jaman saiki.” (geleng-geleng)
BAMS LINGGUH NING CAKRUK. 068. Bams : “Nasib, nasib. Sikil putung, dhuwit ora duwe, kanca yo ora duwe.” Gendhis teka, marani Bams. 069. Gendhis : “Kowe ngapa dhewe ning kene?” 070. Bams : “Sakkarepku ta.” 071. Gendhis : “Biasane ngumpul karo kanca-kancamu, saiki kok dhewe? 072. Bams : “Wewed.” 073. Gendhis : “Ditakoni apik-apik, jawabe sembrana.” 074. Bams : “Kakeyan cangkem. Mentang-mentang wis nulungi aku terus sakpenake dhewe nyeraki aku.” 075. Gendhis : “Sombong temen, wis dadi wong miskin isih wae sombong.” 076. Bams : “Terus ngapa? Dudu urusanmu ta?” 077. Gendhis : “Nek ngerti kaya ngene, ngertiya rasah daktulungi. Wisditulungi wae tetep isih sombong, sakkepenake dhewe.” 078. Bams : “Pamrih.” 079. Gendhis : “Sapa sing pamrih?” 080. Bams : “Kowe kuwi. Wong kaya kowe kan nulungi mesti eneng apa-apane.” [ 308 ]081. Gendhis : “Enak wae. Padhaken kaya kanca-kancamu. Kekancan ming nginceng dhuwitmu.” ADEGAN VIII BRAM TEKA KARO SARAH, JHON, TONO, LAN TINA 082. Bram : “Wah . . . sepasang orang miskin agek hyang-hyangan.” Padha ngguyu kajaba Bams lan Gendhis. 083. Sarah : “Mesrane . . ., ha ha ha . . .” 084. Bams : “Hei! Aja ngawur nek omong. Aku karo Gendhis ora eneng apa-apa.” 085. Tono : “Wis, wis, wis. Nek ora eneng apa-apa ya ora pa-pa. Ateges aku isih duwe kesempatan methukke cah ayu iki.” (nggodhani Gendhis) 086. Jhon : “Ora ming kowe sing pengin cah ayu iki, aku ya pengin.” 087. Tina : “Cah wedok kaya ngono kok dha direbutke?” 088. Sarah : “Tenang wae Tin. Wong miskin kaya ngono paling dha nggo dolanan. Nek wis jeleh terus diguwang.” Padha ngguyu. Gendhis nampar pipine Sarah. 089. Gendhisaa : “Kowe ora pantes ngomong kaya ngono kuwi karo sing padha-padha cah wedok.” 090. Sarah : “Wani-wanine kowe nampar aku.”
SARAH AREP NJAMBAK GENDHIS NANGING TANGANE SARAH DIGUJENGI LAN DIPUNTIR KARO BAMS. BRAM NESU LAN NGANTEM RAINE BAMS. BAMS TIBO 0226. Bram : “Kurang ajar kowe. Ayo lunga! Ora guna ngladeni wong miskin.” Bram lan kanca-kancane lunga. 091. Gendhis : “Kowe ora pa-pa?”(ngewangi Bams ngadeg) 092. Bams : “Ora pa-pa.” 093. Gendhis : “Matur nuwun.” [ 309 ]094. Bams : “Rasah, aku nulungi kowemung arep balas budi. Saiki aku ra duwe utang karo kowe.” 095. Gendhis : “Dakobati sik ya?” 096. Bams : “Rasah, ndhakne aku duwe utang meneh karo kowe.” 097. Gendhis : “Ora. Aku ikhlas kok.” 098. Bams : “Rasah, rasah, rasah.” Bams lunga.
BAMSMLAKU MONDHAR-MANDHIR NING TERASOMAHE 099. Bams: “Akhire usahaku sesasi iki wis isa maju. Nanging kok pikiranku isih ora tenang. Pak Parman teka lan lingguh ning kursi. 100. Pak Parman : “Koweki ngapa? Usahamu eneng masalah papiye? 101. Bams: “Ora, Pak.” 102. Pak Parman : “Lah terus ngapa?” 103. Bams: “Ming akhir-akhir iki aku kepikiran Gendhis terus?” (Lingguh ning jejere Pak Parman) 104. Pak Parman : “Bukane kowe mbiyen sengitkaro Gendhis.” 105. Bams: “Telung sasi, pasaku lara dhekke ngancani aku. Nanging wis sesasi iki, sakwise aku mari dhekke wis arang ngetok. Aku dadi kepikiran Gendhis terus, Pak. Nek dimat-matke dhekke ayu banget sih.” (ngengetkendhuwur karo bayangke Gendhis) “Mripate ndamar kanginan, alise nanggal sepisan, irung kencana pinatar, lambene nggula satemlik, pawakane ramping, watake andhap asor. Ngapa biyen aku sengit banget karo kae ya?” 106. Pak Parman : “Kok takon Bapak? Le, kowe seneng, tresna tenan karo Gendhis, mbok gek dang omong.” 107. Bams : “Apa Gendhis gelem nampa aku?” 108. Pak Parman : “Kowe kan durung nyoba. Nek ora ditampa ateges dudu jodhomu, nek ditampa ya syukur. Wis gek dhang kono!”
110.Pak Parman : “Tenan. Tak restui.” 111.Bams : “Inggih, Pak. Nyuwun dhangane. Kula pamit.” Bams kesenengen lan terus lunga.
GENDHIS LINGGUH NING CAKRUK 112. Gendhis : “Ngapa aku ndadak seneng karo si Bams. Pendhak dina kebayang-bayang pasuryane terus. Nanging apa dhekke ya seneng karo aku?” Bams teka. Gendhis kaget. 113. Gendhis : “Mas Bams” 114. Bams : “Peneran kowe ning kene.” 115. Gendhis : “Emang eneng apa Mas?” 116. Bams : “Aku arep omong karo kowe?” 117. Gendhis : “Omong apa mas?” 118. Bams : “Anu . . .” 119. Gendhis : “Anu apa Mas? 120. Bams : “Aku . . . Aku tresna karo kowe.” 121. Gendhis : “Apa Mas?” (kaget) 122. Bams : “Aku ngerti. Kowe mesti isih sengit karo aku. Soale aku mbiyen seneng ngunek-unekke kowe.” 123. Gendhis : “Ora, mas. Sajakke aku ya tresno karo kowe.” 124. Bams : “Tenan, Dhis?” 125. Gendhis : “Nanging aku ngrasa ora pantes karo kowe.” 126. Bams : “Ora pantes piye? Justru aku sing kudune ngrasa ora pantes karo kowe. Aku ora isa ngajeni wong liya.” 127. Gendhis : “Nanging aku wong miskin, kowe wis arep sugih meneh.” 128. Bams : “Bukane kowe mbiyen tau omong nek wong miskin lan wong sugih ki padha wae? Aku ora mikirke mbok kowe miskin pa sugih, aku tetep tresna karo kowe. Aku ki ya wis tahu miskin. Amarga tepung karo kowe aku dadi isa ngajeni wong liya.” Bams tetep gujengi tangane Gendhis. [ 311 ]129. Bams : “Gendhis?” 130. Gendhis: “Iya, Mas.” 131. Bams: “Aku Bams alis Bambang Suparman tresno karo Gendhis Sekararum. Apa kowe gelem dadi hyangku?” 134. Gendhis : “Gelem, Mas” 135. Bams : “Tenan? Ya wis saiki gek ndang omong bapakmu.” 136. Gendhis : “Yoh, Mas.” Bams lan Gendhis mulih. [ 312 ]Yeni Eka Surya
SMA Negeri 1 Banrul
ANDHE-ANDHE NGLUMUT
Sinopsis : Jaman mbiyen, mbok randha kang duwe anak-anak wadon kang ayu lan ngangkat bocah wadon maneh kang wis yatim piyatu lan ora duwe omah. Bocah kuwi dijenengi klething kuning. Rasa tresnane mbok randha marang klething kuning beda karo klething-klething liyane. Mbiyen, ana sayembara sing diadakke, andhe-andhe nglumut golek jodo nganti lumuten anggone ngenteni jodho. Klething kuning kuwi pranyata bocah wadon sing digoleki wiwit biyen. Dhek mbiyen sepisanan ketemu pas ngutangi pulsa si klething. Saiki jebule ketemu meneh.. PANGGUNG SEPI ANA DEKORASI NUANSA JAWA NDESO UTAWA PADUSUNAN DALEME MBOK RANDHA LAN PARA KLETHING. SWARA GENDHING JAWA TANSAH KEPRUNGU. MBOK RANDHA MLEBU NGGAWA TAMPAH ISINE BERAS KARO MEGAL-MEGOL.
(Kenalan) Eh para knca sing bagus-bagus lan ayu-ayu! Kenalke, aku Mbok Randha, ibune klething-klething, anakku sing paling ayu, sehat, manut, gemi, seneng nabung, sregep ngibadah ora sombong. Pokokke top banget! Akeh lho sing wis nglamar cah bagus-bagus nanging yo delok-delok bibit bebet lan bobot. Ho-oh ora ? Dilit yo, tak masak sikek, mesakke anakku sing ayu-ayu (biYasa tiru mbokne ) durung maem. [ 313 ]TERUS MBOK RANDHA METU DIKANTHENI GENDHING JAWA. PARA KLETHING PADA METU
Assalamu’alaikum (Nggawa tepas karo tepasan, praupane menor)…para sesepuh…ndherek nepangaken, kita sedaya klething anakipun Mbok Randha. Kula klething abang, sing paling tuwa nanging taksih kaya cah enom kok. 003. KLETHING IJO Nami kula klething ijo ( lemot ngomong kaya wong Jawa tulen ) 004. KLETHING BIRU Nek kula klenting biru ( kaya rock n’ roll ) 005. KLETHING UNGU Nek aku klething ungu, terong-terong sambel enak. 006. KLETHING ABANG Para kanca, awakke dhewe ki manut karo simbok. Wong mbiyen sing marakke awakke dewe iso ndelok wong nggantheng. Ho oh ra, Kang ? ( ho oh dhik ). 007. KLETHING IJO Awakke dhewe ki urip mung sepisan, ora dibaleni meneh lho. Mulo kuwi aja disia-siake le urip. 008. KLETHING ABANG Eh, dhik ayo gek ngewangi masak simbok. Jare arep masak tewel, je. 009. KLETHING UNGU (njawil) Kok ra masak sambel terong to, Mbakyu ? 010. KLETHING IJO Ah lha aku pengen spagetti, je. 011. KLETHING ABANG Spagetti ki apa to, Nduk? Panganan model apa kuwi. Kok aku durung tau krungu. 012. KLETHING IJO Wo lha mbakku ki katrok. Ho oh to para kanca ? ( ho oh ) mesti ra kenal Justin Bieber barang. 013. KLETHING UNGU Wah aku ra pengen justin bieber, aku pengen ketemu karo Gayus. [ 314 ]014. KLETHING ABANG Lha ngapa, Dhik? Arep melu-melu korupsi piye ? 015. KLETHING UNGU Ora mbakyu, arep tak takoni kok yo jenenge Gayus. Ngefen aku karo wonge. 016. KLETHING ABANG Yo karepe mbokne to. Njenengke sapa. Lha kowe kok jenenge iso klething ungu hayo? Wah wong mangan duwite rakyat kok dipeni. Ra lepel kowe. 017. KLETHING BIRU Lha aku sajane pengen ganti Agnes Monica, ben ketok kondhang. Lha ket mbrojol jenengku dadi klething, je. Tuntutan, ki Mbakyu. Profesional. 018. KLETHING IJO Eh uwis malah do padu dhewe-dhewe. Ayo gek masak. 019. KLETHING BIRU Eh sesuk podo ndelok aku konser, ya. Aku ki lagi nandhang tresna karo uwong, je. 020. KLETHING UNGU Cie-cie, sapa kuwi hayooo...? 021. KLETHING BIRU (kemayu karo mesem-mesem) RAHASIA!! 022. KLETHING ABANG Yowis ayo gek nyusul Simbok. Masak tewel pa mbang gedhang sing penting masakane simbok.
023. KLETHING KUNING Permisi…permisi…kulanuwun…spadaaaaaa…
Ana apa? Arep ketemu sapa sampeyan? 025. KLETHING KUNING Anu Mbak, Ora ketemu sapa-sapa mbak. Aku wis ra duwe ibu ro bapak (hooooo—miris) aku oleh numpang bobok ora? pleaseeeee…aku ra duwe panggonan meneh. Aku ki pengembara seko aduuuuuoooooooh banget (karo ngobahke tangan) 026. KLETHING IJO APA? (KAGET) Arep numpang kene ? Ora isoh! 027. KLETHING UNGU Luwih becik kowe lungo wae lah. Ngapa jal mrene? sedulur udu, kenal yo ora. 028. KLETHING KUNING Pleaseee… aku gelem ngapa wae wis, mbok njaluk tulung. Aku gelem kok kerja apa wae, nyapu lan sakpanunggalane. 029. KLETHING BIRU Plas plis plas plis! Basamu, Nduk le kebarat-baratan nganti kebur aku. Wis ora isoh! NANGING KLENTING KUNING ISIH MEKSA NGANTI PADHA RIBUT. MBOK RANDHA TEKA NGRUNGOKKE SING PADHA PADU. 030. MBOK RANDHA Heh, heh ana apa iki? Kok dha padu. Ora becik ah cah wadon kok padu. Mbok ngewangi simbok masak apa piye. (Nyedhaki klenting kuning). (Kaget) Lho… sapa iki? Kok ayune kaya Dewi Ratih? 031. KLETHING KUNING Mbok…aku ora duwe sapa-sapa maneh. Aku kesasar. Aku ra ngerti mbok kudu neng ngendi meneh. Aku nginep kene ya mbok? aku dadi anakke simbok. Simbok rak durung duwe anak ayu banget kaya aku ...(huuu sorakan saka penonton) 032. KLETHING UNGU Eh ayu aku yo tinimbang kowe. (mlengos mbabitake rambut) 033. MBOK RODHO (takon karo anake) Plis-plis iku apa, ta Nduk? [ 316 ]034. KLETHING ABANG Alaah…wis ta mbok! Ora guna nanggepi wong iki. Aja-aja teroris, Mbok engko. 035. KLETHING IJO Woh, anak buahe osama bin sarden, Mbok. 036. KLETHING UNGU Osama bin Laden. Sarden barang melu. 037. KLETHING IJO Ya pokoke kuwi lah. 038. MBOK RANDHA Uwis-uwis aku malah bingung iki. (Nyedhaki Klenting Kuning). Nduk, Cah Ayu Simbok oleh–oleh wae nek arep bobok kene. Nanging kowe kudu sregep ngewangi simbok ya? ngedusi wedus, ngarit, ngasahi piring, gelas, umbah-umbah.. 039. KLETHING KUNING (Nyela) kosikik, Mbok. Kok aku malah kaya dadi TKI ki kepriye??. 040. KLETHING ABANG (Nggetak) Gelem ora? 041. KLETHING KUNING Ampun, Mbok. Kula purun. (ngambung tangane mbok randha nganti klething2 liyane risih) nuwun ya mbok. 042. MBOK RANDHA Iya…iya…iya…eh, jenengmu sapa ta nduk? 043. KLETHING KUNING Ra reti, Mbok ! (bingung karo kukur-kukur sirahe) jenengku sapa ya? 044. KLETHING IJO Weh, lha malah takon? Lha kowe anake sapa masak ra ngerti jenengmu? 045. MBOK RANDHA Wis, wis malah padu meneh mengko. (tempo) mmm… klambimu kuning. 046. KLETHING KUNING Ho oh, Mbok. Masak yo ireng kaya ngene. 047. MBOK RANDHA Woo tak jenengke klething kuning wae yo ? [ 317 ]048. KLETHING KUNING Ora oleh njaluk jeneng dhewe mbok? Lady Gaga po Paris Hilton ngono. 049. KLETHING UNGU (protes karo mbokne) Kok dijenengke klething ta mbok? Klenthung wae. Klunthang klunthung kaya wonge. 050. KLETHING KUNING (nesu) KOWE KUWI SING KLENTHUNG! Wis mbok aku klething kuning wae ndak malah diceluk tang tung engko.
051. MBOK RANDHA Yo wis iki adhimu, ya. Gek dolanan bareng. Simbok arep neng pawon dhisik. 052. PARA KLETHING (koor) Nggeh mbok……
BABAK II PANGGUNG KOSONG, KLETHING KUNING MLEBU SINAMBI NYAPU PLATARAN. 053. KLETHING KUNING Jama’aaahh (tiru-tiru ustadz) aku ucap syukur karo Gusti kang maha Agung. Aku wis duwe keluarga (seneng banget). Nanging, sedulurku, mbakyu-mbakyuku kemproh. Nanging aku ora apa-apa lah reresik dewe. Karepku rak nggoleki kangmas Bagas (nglamun ngguyu-ngguyu dewe). DUMADAKAN ANA MUSIK MUSIK SORA. PARA KLETHING PADA MLEBU KARO NESU-NESU. ANA SING NGROKOK, NGGAWA BOTOL, LAN MLAKUNE SEMPOYONGAN [ 318 ]054. KLETHING ABANG Heh, Klenting Kuning! (nesu-nesu) Simbok neng endi? 055. KLETHING KUNING (kaget) Masya Allah, Mbak. (ngelus dhadha) Sampeyan ki pada saka ngendi? Nek simbok nesu piye. simbok neng njero pa?. 056. KLETHING UNGU Kowe wis makani sapi durung ? 057. KLETHING BIRU Kowe wis masak durung ? 058. KLETHING IJO Kowe wis mepeni klambi durung ? 059. KLETHING KUNING Padha mabuk sampeyan niku, Mbak. Simbok nek ngerti mengko nesu, Mbak. Aja dibaleni meneh. 060. KLETHING ABANG (nggetak) dudu urusanmu! (ngejak adhi-adhine) Yo wis, ayo dhik ben resik2 iki wonge.
061. Dancer 1 Pengumuman-pengumuman…….sapa wae sing rumangsa bocah wadon, lan memenuhi persyaratan, dhimas andheandhe nglumut golek jodho. Pendaftaran dibukak ing istora senayan wanci ketuk 9.Terbatas! Limited edition. Rega tiket 100 ewu per uwong. Nuwun (ninggalke panggung terus podo lungo karo atraksi-atraksi) 062. Dancer 2 (mlebu) Iki Mbok selebarane, nganti lali aku ana pamflete. 063. MBOK RANDHA (ngawe) mengko dhisik mrene mlebu dhisik. 064. Dancer 1 (mlebu) ngapa mbok? [ 319 ]065. MBOK RANDHA kowe mau ki ngapa? Njoget-njoget kaya wong kesurupan. Ceniningan ngono kuwi. 066. Dancer 2 (ngukur sirahe karo ngguyu) Hehehe, ora ngapa-ngapa, Mbok. 067. MBOK RANDHA Yowis gek bali meneh. Ngati-ati. 068. Dancer 1 Ora disangoni, Mbok? 069. MBOK RANDHA Mbok mu pa? Kono gek lunga. 070. Dancer 2 Woooo dhasar pelit! Wes tuwa pelit meneh! (Karo mlayu) 071. MBOK RANDHA (nguncalke sandal) Dhasar dancer semprul. (nesu) WONG EDYAAAANN! 072. KLETHING KUNING Uwis, Mbok dinengke wae. 073. MBOK RANDHA Ho oh cah ayu. (bengak-bengok) Anakku, cepet mrene, Nok. Ana kabar apik iki! Cepet mrene!
074. PARA KLETHING (koor) Ana apa, Mbok? 075. KLETHING ABANG Kok bengak-bengok ki ngapa to, Mbok? Kaya babon wae arep ngendhog. 076. KLETHING UNGU Hussh karo simbok ora pareng ngono kuwi. 077. KLETHING ABANG (angop) Lha mbokmu kuwi ngganggu wong turu. 078. KLETHING IJO (nggetak) lha ya mbokmu barang! 079. KLETHING BIRU Wis gek dirungokke malah da kaya blengur. [ 320 ]080. MBOK RANDHA Wis Nduk…Cah Ayu! Simbok mau oleh kabar lho! Nek si Andhe-Andhe Nglumut golek pacar alias jodho. Kowe kudu mangkat ndaftar. Tikete terbatas je. Limited edition. Tak gawani kartu ATM siji nanging ora rebutan, ya? Cukup wis. Neng Istora Senayan.
081. KLETHING KUNING Mbok,lha aku piye? Kan aku anake Simbok. 082. KLETHING ABANG Heh, kowe ki neng omah wae karo simbok. Rasah melumelu. Mbok deloken apa kowe ki ayu? Kowe ki mung sedulur we tiri. 083. MBOK RANDHA Hussh ora ngono (ngelus klething kuning). ngene-ngene adhimu. Iya nduk…, kowe neng ngomah karo simbok wae, ya?
084. KLETHING ABANG Yo wis, Mbok aku karo adhi-adhiku mangkat dhisik ya. 085. MBOK RANDHA Yo wis ngati-ngati, ya Ndhuk. PARA KLENTING METU SAKA PANGGUNG BEBARENGAN MUSIK SORA. PANGGUNG KOSONG.
YUYU KANGKANG MLEBU PANGGUNG SINAMBI NJOGEDNJOGED, KAIRING MUSIK DANCE. 086. YUYU KANGKANG (logat madura) Aduh… aduh…Oh…pantesan! Kesel tenan aku. Wah aku arep takon karo sutradara iki. Kok aku dadi yuyu, kamangka aku ki bagus ora kalah karo Pasha. ( hhuuuu—teriakan penonton) [ 321 ]BANJUR YUYU KANGKANG LUNGGUG ING PINGGIR PANGGUNG SINAMBI CELINGAK-CELINGUK. 087. YUYU KANGKANG Kok sepi ya? Ah tak leren dhisik kesel aku njoged-njoged.
088. KLENTHNG ABANG Wah…kok sepi, ora ana prahu iki.
089. YUYU KANGKANG (mesem-mesem) Dhuh kanak…nona-nona cantik-cantik iki badhe tindak pundi? 090. KLETHING IJO Wah…ana yuyu kangkang. (nyedaki yuyu kangkang) Yuyu kangkang sing bagus dhewe ngalahke kucingku neng omah, aku mbok diewangi nyabrang. Aku karo sedulur-sedulurku arep nemoni andhe-andhe nglumut. 091. YUYU K ANGKANG Oh, arep neng ndeso dhadhapan. Arep menemui AndheAndhe Lumuten, ta ya? Oleh-oleh, nanging mengko mulihe nraktir aku maem mi ayam neng nggone pak senen? (ekspresicuek) 092. KLETHING ABANG Wah, adoh banget. Ndadak neng negara ngendi kuwi. 093. YUYU KANGKANG Waah…nek emoh ya uwis. Tak lunga! (karo arep ninggalke para klething) KABEH KLENTING KATON BINGUNG. 094. KLETHING ABANG (gawe) Eh…eh! Ojo lungo! (nyedaki yuyu kangkang) Yuyu kangkang…bagus dhewe, nggantheng, pisan-pisan gratis, ya. [ 322 ]YUYU KANGKANG SING SAKAWIT GE-ER AMARGA DIRAYU DADI KAGET LAN NESU. 095. YUYU KANGKANG (kaget) Apa……?!! Gratis......?!! Dhuh…adhuh…jaman saiki ra ana sing gratis. 2011 kok isih njaluk gratisan. YUYU KANGKANG KATON MIKIR. PARA KLETHING KATON BINGUNG LAN KUCIWA. 096. YUYU KANGKANG (tempo) Mmm…yak! Aku ngerti. 097. Para Klething (KOOR) ngerti apa? 098. YUYU KANGKANG Imbalane aku njaluk disun karo kowe kabeh. Oke? PARA KLETHING DADI KAGET LAN BINGUNG. BANJUR PADHA NGANAKAKE RAPAT SINGKAT. 099. KLETHING ABANG Yowis, ra papa lah. Untung wae pemerane bagus le milih pak sutradara. 100. YUYU KANGKANG Oke KEPRUNGU MUSIK CAMPUR SARI PRAU LAYAR. YUYU KANGKANG LAN PARA KLETHING METU SAKA PANGGUNG. YUYU KANGKANG MLEBU PANGGUNG MANEH. 101. YUYU KANGKANG Wuah … ciumanee, akeh sing mambu jengkol. BANJUR KLENTING KUNING KATON BINGUNG NGGOLEKI PRAU. BANJUR YUYU KANGKANG NAWAKAKE JASA. [ 323 ]102. YUYU KANGKANG Hei …! Nona cantik! Sampeyan arep nyebrang yA? Ora ana prau neng kene. Aku gelem kok nyabrangke, nanging….. kudu disun dhisik. Cipika cipiki. (ngguyu) Huuuuaaaaa hahahahahaha….. KLETHING KUNING BINGUNG SEDHELA, BANJUR NYETUJONI. 103. KLETHING KUNING Yo ra papa, nanging ra ngapusi lho! 104. YUYU KANGKANG Ora wis. Nek ngapusi kowe oleh rabi ro aku (yaaaaaaaaaa sorakan saka penonton)
105. YUYU KANGKANG Dhuh kanak mambu apa iki? (ndelok klething) dhuh…adhuh sampeyan sing mambu. Wis rasah sido wae. Penguk tenan. Gek lungaaaaaa….. kana! YUYU KANGKANG METU SAKA PANGGUNG SINAMBI MLAYU. KLETHING KUNING NGGUYU CEKIKIKAN LAN METU PANGGUNG. BABAK IV ing omahe andhe-andhe nglumut ANDHE-ANDHE NGLUMUT MLEBU PANGGUNG BARENG MBOK SABAR LAN ASISTENNE SING NGGAWA LAPTOP LAN POTLOT GEDHE. 106. ANDHE-ANDHE NGLUMUT Mbok … piye iki? PirA sing wes ndaftar? [ 324 ]107. MBOK SABAR Aduh…Le, Simbok yo ra ngerti, je. Takon wae njajal karo asisten. Wis tak gaji perbulan luwih seka gaji DPR, je. 108. ASISTEN (ngetutke neng mburine Mbok Sabar karo nggawa laptop) Mbok… ngapusi iki. Aku mung digaji krupuk we. 109. MBOK SABAR Huuussh (nablek asisten) 110. ASISTEN 999 gadis tuan dan 111 banci ing desa sebelah. 111. ANDHE-ANDHE NGLUMUT hah? Bancine di cancel. Aku wegah padakke aku maho! Mbok, aku pengen gek nikah. Lumuten aku wisan. 112. MBOK SABAR Mbok sabar 113. ANDHE-ANDHE NGLUMUT Lha yo jenengmu ta, Mbok! 114. MBOK SABAR Huss. Ora ngono kuwi. Kowe iki wis kebelet tenan ta, sabar! Ben engko lak lumute ilang nek wis oleh gadis bening.
115. Para Klething (koor) Kulanuwun… spadaaaaaa… 116. MBOK SABAR (akon asisten) Kono, Ten! Mungkin sing dha arep nglamar. 117. ASISTEN (marani para klething) Kene-kene dhuh cah ayu. Tak datanedhisik ya (mbukak laptop) pendaftarane ana syarate lho! 118. KLETHING UNGU Lho kok persyaratan barang? 119. KLETHING ABANG Tuan asisten…awakke dhewe ki kurang ayu po piye? (tepasan) 120. ASISTEN Heh…! Ojo dumeh ya….! Nek ra gelem lunga wae! [ 325 ]121. PARA KLETHING ( KOOR ) Eh iya…iya…! KABEH KLETHING RIBUT 122. ASISTEN Syarat 1 Kudu mbayar pendaftaran (klething abang ngulungake ATM). Syarat 2 Swarane kudu apik ora ngrusakke kuping utawa mbiyen finalis indonesian idol. Syarat 3 Tes seka Mbok Sabar. KABEH KLETHING MAJU SIJI-SIJI DITES KARO MBOK SABAR DADAPAN. 123. ASISTEN Wara-wara
Kulonuwun…spada…permisi…aku arep ndaftar 125. ASISTEN Mangga-mangga, tapi kudu memenuhi syarat : Syarat 1 Kudu mbayar pendaftaran (klething abang menyodorkan ATM). Syarat 2 Swarane kudu apik ora ngrusakke kuping. mbiyen kudu finalis indonesia idol. Syarat 3 Tes seka Mbok Sabar. [ 326 ](bengak-bengok) Mbok iki ana gadis meneh sing arep nglamar. Tapi ambune jan jos gandhoz mbok. Mak nyoss! MBOK SABAR NJUPUK FILE NENG TANGANE KLETHING KUNING 126. MBOK SABAR ( tutup irung) Wadhuh mambu apa iki, nduk deloken kuwi sikilmu, kowe bar ngidak tai lencung, pa. MBOK SABAR, ASISTEN, LAN ANDHE-ANDHE NGLUMUT RAPAT. PADHA GRENENG-GRENENG. 127. ASISTEN Wara-wara. Keputusan andhe-andhe nglumut sebagai berikut:
(nyanyi) ow ow, kamu ketuaan. Pacaran lagi, sama si nglumut. Kowe failed alias gagal. 128. MBOK SABAR Hussh ora ngonekke anakku. Tak pecat kowe. (nggetak) gelem?? 129. ASISTEN Ampun Mbok. Ampun gusti. Ya sori, Mbok. Peace! ( DAMAI )
Kowe mbyen wis pacaran luwih seka 7. Dadi kangmas Andhe emoh. Gagal. 130. KLETHING BIRU Lha kan menandakan aku ki payu. Telo tenan, je. (ameh nekak asisten nanging diinggati) 131. ASISTEN
Wah ora lolos kowe. Kangmas ora seneng warna ijo. Maklum udu vegetarian. Ra kanggo ya. Bar kuwi kowe wis ngambung yuyu barang. Dhuh..dhuh 132. KLETHING IJO We ora ngono ya. masak gara-gara ra seneng warna ijo. Tak ganti klambi pink piye. Aku nek ra ngambung ra iso. (jengkel nendang apa-apa sing neng jejere) [ 327 ]133. ASISTEN KLENTHUNG.......!!!! 134. MBOK SABAR Sapa kuwi klenthung? 135. ASISTEN
Wah kowe ra lolos. Rapotmu mbyen SMP remidi terus ya. wah ora isoh iki. Kowe ya bar ngesun yuyu kangkang to? . ( tutup irung) Amis. 136. KLETHING UNGU Kok ngono, Kang. (rada nesu) nyuwek kertas karo mangan klambine dewe. Yowis tak karo kangmas Lephen wae. 137. ASISTEN Dukani garwane lho. 138. KLETHING UNGU Ah tak enteni wae lah. Ya ta, Kang ? (seruan penonton— tenane dhek?) 139. KLETHING BIRU Yo aku ro Kangmas Agus .. (ngguyu) hihihihi.
Aku lulus iki? Wong kabeh sedulurku do gagal? 141. ANDHE-ANDHE NGLUMUT Dhiajeng…wusanane kowe sing kecanthol neng atiku. Aku kang Bagas sing ngutangi kowe pulsa mbiyen. 142. KLETHING KUNING (kaget) Kang Bagas? Tenan kowe kang Bagas? 143. ANDHE-ANDHE NGLUMUT Tenan cah ayu. 144. KLETHING KUNING Kangmas, aku lali ra nggawa dhuwit nggo mbayar pulsa kang.(isin) 145. ANDHE-ANDHE NGLUMUT Ora apah-apah, yuk lunga. Mbok aku njalok dikawinke. Kawin, Mbok. (banjur nglethek stiker ethok-ethok lumute, [ 328 ]langsung gandhengan karo Klething Kuning mlayu metu saka panggung utawa digendong
Kadha Aditya
SMA Negeri 1 Sedayu
BERKAH
ADEGAN I SABEN ISUK KEMRUYUK PASAR WIS KRASA KAYA BIASANE SABEN ISUK SIMBOK NYEPAKKE KAYU DIDOL NENG PASAR, BANJUR RINI MARANI MBOKNE NGEWANGI SAK DURUNGE MENYANG SEKOLAH, DHEWEKE NGUNTINGI KAYU. 1. RINI: Mbok niki kayu nipun sampun kula untili.” 2. SIMBOK: Yo…kene cepet digowo ndene ora klenatklenet.” 3. RINI: Inggih Mbok.” 4. SIMBOK : Soale pasar wis rame Galho.” kayune arep tak dadekke siji karo liyane.” Terus bar kui Rini ngugah bapak, bapak di elengke kon sholat ya!” 5. RINI : “Inggih mbok.”
RINI MLAKU AREP NENG KAMAR NGGUGAH BAPAKNE 6. RINI : “Pak.. pak …, subuhan riyen pak..!” 7. BAPAK : “As…ngopo kowe ki ? rasah nganggu bapak aja crigis kaya mbokmu!” 8. RINI : “Mboten pak…” kula nyuwun pangaputen kula namung ngemutaken supados bapak mboten kesupen anggenipun Sholat.” 9. BAPAK : “Yowis.. kono ngaleh. Heh…Rin…! apa kowe ki ora ngrasakke, kowe ro mbokmu saben [ 330 ]dino sholat jengkang-jengking ning apa hasile? Nasipe awake dhewe ora rubah tetep wae melarat.” 10. RINI: “Astaufiruallah pak…!” (nelongso).”
SIMBOK KRUNGU ANGGONE RINI LAN BAPAKNE UDUR, DEWEKE NENG NGAREP LAWANG. 11. SIMBOK : “Astaufiruallah pak..!!! karo anak kok ngomong koyo ngono. “Awake dhewe susah kaya ngene iki minangka cobaan pak.. ujian…!” (mangkel) 12. BAPAK : “Halah... ket mbiyen kowe ngomong kaya ngono..!” Aku nganti apal, cobaan, cobaan… ujian, ujian, ujian kok ra rampung-rampung.” 13. SIMBOK : “Rin… kana kowe neng pawon neruske gawean, nguntingi kayu!”
RINI MLAKU NUJU PAWON NERUSKE ANGGONE NGUNTILI KAYU 14. SIMBOK : “Pak… nek pancen bapak kepingin nasipe awake dhewe rubah bapak ki usaha.. ora mung tura-turu, mancing, malah anak bojo sing golek duwit, anak loro cilik-cilik aku kabeh sek ngopeni... Aku ki wis pincang duwe bojo ra tanggungjawab kok le sial...!” 15. BAPAK : “Aaaaaaaaaa….lueh, sak karepmu aku wis jeleh krungu omonganmu, nek pancen ra iso ngopeni anak loro, sek siji iki guwangen!” 16. SIMBOK: “Wo… edan tenan kowe pak-pak.” Sak karepmu saiki aku ra ngurusi, aku ki mung iso ngelengke, aku ya wis jeleh karo tumindakmu..” ADEGAN V [ 331 ]JOKO TANGI,AMARGO KRUNGU LE DO UDUR 17. JOKO : (nangis) 18. BAPAK : “Syokor “gilho… anakmu tangi. meneng!!!” 19. SIMBOK : “Ndene le…!, rasah amor bapakmu!”
SIMBOK KARO JOKO METU SEKO KAMAR BANJUR NENG PAWON LAN BAPAKNE MALAH NERUSKE LE TURU. 20. SIMBOK : “Rin.. kowe ora telat ta.. anggonmu sekolah isuk iki ?” 21. RINI : “Insyaalah mboten mbok..” 22. SIMBOK : “Nuwun ya… rin, kowe dadi anakku gemati tenan. Apa kowe ora isin saben isuk kudu adol kayu ?” 23. RINI : “Mboten mbok…kula ikhlas.” 24. SIMBOK : “Wealah… bejo tenan aku, duwe anak kowe rin..! le… pokoke kowe sesok nek wis gedhe kudu duwe ati sing becik, tumindake sing becik yo..!” (sumringah) 25. JOKO : “Yo.. mbok.” 26. SIMBOK : “Yowis ayo mangkat !”
SIMBOK,JOKO,LAN RINI MANGKAT NENG PASAR, WIS TEKAN PASAR BANJUR NDASARKE KAYU. 27. SIMBOK : “Rin.. kayune dasar no..!” 28. RINI : “Injeh.. mbok.” 29. SIMBOK : “Kayune iki kudupayu Rin.. ra ketang siji sek penting payu.” 30. RINI : “Insyaalah mbok.. saget.”
PAK SLAMET JURAGAN GUDEG MARANI DASARANE RINI AREP DADI LANGGANANNE RINI 31. JURAGAN GUDEG : “Bu….. iki kayune piro sak until?” 32. SIMBOK : “2500.. pak.” 33. JURAGAN GUDEG : Owalaah.. yow, eh iki anakmu ?” injeh pak.. ow isih sekolah?” [ 332 ]34. SIMBOK : “Tasih pak nembe SD kelas 4.” 35. JURAGAN GUDEG : “Wealah kok kethoke sregep banget ya..?” Ealah.. ket mau aku durung kenalan aku Slamet aku dodol gudeg neng Tamansari.” 36. SIMBOK : “Ow mekaten niki anak kulo Rini.. injeh alhamdulilah pak..! 37. JURAGAN GUDEG : “Yowis iki duwite, aku bakal tuku terus.” 38. JOKO : “Hehe…matur nuwun pak.” 39. RINI : “Mbok.. kula wangsul riyen nggih.. mengke ndak kula telat Anggenipun sekolah.” 40. SIMBOK : “Ya… kono, ati-ati sarapane wis tak cepakke neng pawon.” 41. SIMBOK : “Inggih .. mbok.”
RINI MLAKU BALI,DEWEKE SIAP-SIAP SEKOLAH BANJUR PAMITAN KARO BAPAKNE ADEGAN X 42. RINI : “Pak… Rini sekolah riyen nggih.., Assalamu’alaikum.” 43. BAPAK : “Ya..”
RINI MENYANG SEKOLAH, LET SEDELOK SIMBOK KARO JOKO MULEH, BANJUR SIMBOK KARO JOKO NENG PAWON NJANGAN DINGGO AWAN 44. BAPAK : “Mbok…!!! Endhi janganne.?” (nesu) 45. SIMBOK : “Durung mateng pak…” 46. BAPAK : “Wo… ket mau kowe ki ngapa neng pawon? Wis pinjang, klenat-klenet meneh….wealah ra kalap.” 47. JOKO : “Wu….. bapak ki elek, ra kalap, soale bapak ora sabar.” 48. SIMBOK : “Hus…. ora ngono kuwi karo bapak!” [ 333 ]49. JOKO : “Salae bapak nakal…” (mangkel) 50. BAPAK : “Wo… kurang ajar gedhe awake tur.. dadi anak ora eneng gunane persis karo mbokne.” 51. SIMBOK : “Pak..xiso sabar ora! mbok yo… sabar!” (mangkel) 52. BAPAK : “Ow…xkowe saiki wani karo aku.” 53. SIMBOK : “Pak… sabarku wis entek, aku wis ra kuat, nek pancen bapak tanggungjawab, bapak golek duwit makani anak-bojo.!” 54. BAPAK: “Halah..! 55. SIMBOK: “Opo…. bapak ora mesakke karo Rini lan Joko, Rini kudu ngewangi aku saben isuk, deweke wayae sinau malah kudu ngewangi mbokne Rini di ece, dinyek-enyek karo kancane apa… bapak ora mesakke.?” 56. BAPAK : “As…. lueh urusanmu.”
BANJUR BAPAK LUNGO KETEMU RINI ANANGING ORA TOPO ARUH 57. RINI : “Assalamu’alaikum..” 58. SIMBOK : “Walaikum salam.” 59. JOKO : “Kok wis bali mbak?” 60. RINI : “Ho’o…. dik., guru-guru do rapat dadi yo Mbak Rini bali gasik.” 61. JOKO : “Ow… wah mbak aku dadi pengen sekolah meneh.” 62. RINI : “Yo….. Insyallah.., sesok nek simbok karo bapak duwe rejeki Joko iso sekolah meneh.” 63. JOKO : “Amin..” 64. RINI : “Mbok.. simbok kengeng menapa kok penggalihe kadosipun susah?” 65. SIMBOK : “Yo… ngene ki aku mangkel karo solah tingkahe bapakmu saben dino ming muringmuring terus, ora rubah ket mbiyen.” 66. RINI : “Sabar.. mbok, simbok pasrah mawon marang Gusti Allah Mugi-mugi keluarga kitha diparingi kathah rejeki.” [ 334 ]67. SIMBOK : “Amin.. yowis saiki kowe maem, banjur nyusul simbok karo Joko turu, leren!” ADEGAN XI
ADEGAN XV 97. SIMBOK : “Rin… saiki wis rampung saiki kowe nggugah bapak karo adimu!” 98. RINI : “Inggih.. mbok..”
RINI MLAKU BANJUR MLEBU KAMAR NGUGAH ADINE LAN BAPAKNE 99. RINI : “Pak.., Joko mangga pak.. masakanipun sampun mateng.” 100. JOKO : “Weh.. masak opo mbak..? 101. RINI : “Pepak.. dik. 102. BAPAK : “Yo…”
BAPAK, RINI, JOKO LAN SIMBOK MAEM BARENG ING PAWON BANJUR KELUARGA KUI MAPAN TURU. GANTI DINO, KOYO BIASANE SABEN ISUK RINI KARO MBOKNE NENG PAWON NYEPAKKE KAYU, ANANGING ANGGONE RINI MANGKAT ING PASAR RINI ORA BARENG KARO MBOKNE. 103. RINI : “Mbok..kula riyen ngeh..mengke ndak kula telat anggenipun sekolah.” 104. SIMBOK : “Yo.. kono ati-ati eh mengko dasarke kayune!.’ 105. RINI : “Inggih.. mbok.”
RINI METU DEWEKE NEMUKAKE DOMPET ABANG SING ORA ASING KANGGO DEWEKE 106. RINI : “Lho….opo kui ?” wealah.. dompet.”, eh iki kethoke duwene langganane simbok , Pak Slamet.” Cobo..ah tak bukak sapa reti Eneng KTPne, alhamdulilah eneng tenan.. Astaufir [ 337 ]uallah tenan iki gone Pak Slamet, ananging kok iso neng kene, pop iki ana kaitane kara duwit sing diwenehke simbok seka bapak?”
RINI MANGKAT,BANJUR WIS TEKAN DEWEKE NDASARKE KAYU LET SEDELOK SIMBOK TEKA. 107. SIMBOK : “Lho… lagi wae lekas kowe?” 108. RINI : “Inggih .. mbok.” 109. SIMBOK : “Yowis rapapa.”
KOYO BIASANE JURAGAN GUDEG MORO,AREP TUKU GUDEG 110. BAKUL GUDEG : “Sak.. until bu.” 111. SIMBOK : “Inggih pak .. niki.” 112. BAKUL GUDEG : “Eh… Bu sak iki ngati-ngati, neng pasar kayane okeh copet, wingi aku neng pasar iki arep blanja, malah dompetku ora Ana terus jare bakul Lombok deweke yo ora weruh berarti nak.. yo di colong to ?” 113. SIMBOK : “Asstaufiruallah.. aduh kula mbaten ngertos pak..? 114. BAKUL GUDEG : “Yo.. pokoke ati-ati wae bu.!” 115. SIMBOK : “Inggih .. pak menapa mboten bapak laporaken wonten ing kantor polisi.” 116. BAKUL GUDEG : “Ah.. rasah arep tak lacak wae, sokorsokor pelakune ngaku.” 117. SIMBOK : “Ow.. ngoten menawi pelakune ngaku dhos pundhi? 118. BAKUL GUDEG : “Aku bakal ngekeki sek lueih, kejujuran iku luwih penting, jaman saiki angel golek wong jujur.” 119. SIMBOK : “Wealah.. njenengan niku kok wicaksana sanget.” 120. BAKUL GUDEG : “Hayo.. urip ki kudu ngana kui, yowis aku tak mulih iki duwite 2500.” [ 338 ]121. SIMBOK: “Inggih nuwun.” ayo.. saiki mulih wae!” simbok wes kesel 122. JOKO : “Yo.. ayo mbok.?”
SIMBOK, RINI, LAN JOKO MULIH, BANJUR NENG KAMAR 123. SIMBOK : “Kowe sekolah ora Rin.?” 124. RINI : “Mboten Mbok, sekolahan nembe dingge pendaftaran siswa.” 125. SIMBOK : “Ow yowis malahane kowe tunggu omah yo.. bapakmu neng kamar.” 126. RINI : “Inggih .. Mbok.” 127. SIMBOK : “Aku tak lungo sedelok neng bank ro adimu.”
SIMBOK LUNGO BANJUR RINI SAKING PENASARANE ADEGANAN DOMPET DEWEKE NEKAT TAKON BAPAKNE. 128. RINI : “Aku penasaran banget aku kudu wani takon, aku kudu Genahke, aku wegah opo sek tak pangan mubengi seko duwit haram.” pakpak.” 129. BAPAK : “Ngopo ? 130. RINI : “Pak kula niki namung tanglet geh..” 131. BAPAK : “Ho’o takon opo ? 132. RINI : “Ananging bapak ampun nesu geh..” 133. BAPAK : “As… cepet!.” 134. RINI : “bapak kok saget maringi arto kaliyan simbok niku pripun Pak?” 135. BAPAK : “Opo urusane karo kowe?.” 136. RINI : “Pak niki kula nemukaken wonten ing ngajeng, niki kagungane juragan gudeg asmanipun Pak Slamet ten riki wonten KTP nipun.” 137. BAPAK : “Yo.… ngopo ?” 138. RINI : “Pak Slamet niku kicalan arto Pak ?” banjur Pak Slamet ndamel sayembara pak.. menawi pelakunipun ngaku Pak Slamet ajeng maringi tiket-tekuk pak..” [ 339 ]139. BAPAK : “Hahahaha aku ra percoyo.” 140. RINI : “Ow..geh empun Pak.”
RINI AREP METU SEKO KAMAR , ANANGING DI GONDELIKARO BAPAKNE. 141. BAPAK : “Kosek .. Rin, ndene!” 142. RINI : “Menapa Pak..?” 143. BAPAK : “Kowe ngarani bapakmu iki ?” 144. RINI : “Injeh.. Pak..kula yakin bapak pelakune, sakniki bapak Ngaku Kemawon.!” 145. BAPAK : “Kurang ajar .. kowe .” aku mbok padakke malingReti ora sayembara kui jebakan .” 146. RINI : “Mboten Pak .. Pak Slamet niku tiyang jujur Pak” Mboten mungkin Pak Slamet ngapusi .” BAPAK sak niki ngaku kemawon!” 147. BAPAK : “Nganti kowe jeleh , aku ra bakal ngaku.”
RINI MANGKEL METU KAMAR, BANJUR NYAPU ING NGAREPAN. 148. RINI : “Aku kepingin tenan BAPAK ngaku , aku ora pengen Sayembara Kui ananging aku kepingin saka kui lupute bapak ora akeh “Wes.. kui thok.”
SIMBOK JOKO UWES MULIH SAKA BANK ANANGING WEKTU KUI SIMBOK KARO PAK SLAMET BARANG. 149. SIMBOK : “Rin..” 150. RINI : “Lho.. simbok ,kok sarengan kaliyan Pak Slamet?” 151. SIMBOK : “Ho’o..Pak Slamet kepingin dolan neng ngomahe awakdewe.” 152. RINI : “Duh….. leresan wonten adeganan ingkang kula ngendiaken.” 153. SIMBOK : “Hus…. apa Rin.?” 154. RINI : “Pak..niki dompete Pak Slamet to ?” ~ Bantul Sangsaya Pinunjul ~ 339 [ 340 ]155. JURAGAN GUDEG: “Weh… kok iso neng kene?” 156.RINI : “Pak pelakune niku bapak kula. “ 157.SIMBOK : “Rini.. kowe ojo ngawur.” 158.RINI : “Mboten mbok niki kula jujur.” 159. SIMBOK : “Opo buktine ?” 160. RINI : “Dompet niku kula temukaken wonten ing mriki mbok…” 161. SIMBOK : “Kui durung cukup nduk.., saiki bapakmu endi?
BAPAK METU 162. BAPAK : “Ngopo-ngopo ?” (nyelelek) 163. SIMBOK : “Pak opo bener bapak sek nyopet duwite Pak Slamet.” 164. BAPAK : “Ngawur wae kowe.” 165. RINI : “Pak….sakestu pak, ngaku mawon pak.!” 166. BAPAK : “Kowe pancen bocah kurang ajar.!!!” 167. RINI
168. SIMBOK : “Ho’o… pak, bapak durung pernah to nuruti kepinginan Rini..?” saiki pak wektune, ojo meneh ki ono sayembara bakalane nek ngaku dikeki tikel-tekuk pak..” 169. RINI : “Mboten mbok.. kula ngengken bapak ngaku mboten Amargi sayembara niku ananging, kula mboten purun luputipun bapak tambah kathah, nek menawi wonten kesempatan ngakun geh.. di dimanfaatke kanthi becik.” 170. BAPAK : “Hahaha… Yonek sayembara kui tenan?” delok deweke Suing, ora ana rupa kayo wong sugih..,nek pancen sugih Mestine numpak rodopapat , dhandan necis,mlipis..” 171. JURAGAN GUDEG : “Aku pancen suing ananging iki kartu namaku.” [ 341 ]172. BAPAK : “Ow.. dadi kowe sek duwe gudeg paling terkenal ing Jogja.?” 173. JURAGAN GUDEG : “Yo.. nek kowe percoyo.?” 174. BAPAK : “Terus ngopo kowe dandan kaya ngana kui ?” 175. JURAGAN GUDEG : “Aku ki wis sui ngincer anakmu loro kui, aku ki ora Duwe anak, aku wis seneng kara anak-anakmu, anakmu Kui arep tak pek anak, mula kui aku gedhok-gedhoke dadi wong biasa supaya aku bisa nyelidiki seluk-beluke anak-anakmu, lan supaya ora ana sing curiga, ananging aku ora ngarepke kadadean koyo ngene ki.” 176. BAPAK : “Assss…” 177. JURAGAN GUDEG : “Saiki aku arep nepati janjiku, nek kowe ngaku.” 178. BAPAK : “Yo aku bakal ngaku ananging ..?” 179. RINI : “Mboten pak.. , bapak ampun pamrih.” 180. JURAGAN GUDEG : “Sak iki aku soyo yakin Mas.., bu.. kudhune panjenengan bersyukur amargo duwe anak gemati marang wong tua, sregep ,jujur,kui mau titipan saka gusti Ingkang Maha Agung.” 181. BAPAK : “Yowes.. sak karepmu saiki aku ngakoni aku seknyopet dompetmu, terus piye.?” 182. JURAGAN GUDEG : “Aku nepati janjiku ananging ana syaratte..” 183. BAPAK: “opo ?” 184. JURAGAN GUDEG : “Kowe kudu tresna , ngerumat anak bojomu!” “Nek nganti kowe nglangar penjoro siap.” Nek nganti kowe bisa tresna marang bojomu lan anakmu kanthi ikhlas tanpa paksaan aku bakal ngekekke kabeh bandaku lan anak bojomu dadi anggota keluargaku.” [ 342 ]185. BAPAK : “Ananging ngene wae, amargo aku ki wong oraduwe tur aku due anak bojo sek gemati karo aku , aku wegah ngorbanke anakku utawa ngedol anak bojoku mek dingo bandha,ananging aku urip ora tentrem, anakku wis bisa nyadarke aku nek keluarga kui bandha sek ora iso di bandingke karo opo wae.” 186. JURAGAN GUDEG : “Yowis.. nek ngono , omonganku iki mau mek Nguji sepiro to.. tresnamu marang anak bojomu. Saiki aku ngekeki iki ikhlas .. iki udu wujud aku arep nuku anak bojomu, iki bisa dingo modal usaha.” 187. SIMBOK : “Duh…. Gusti matur nuwun sanget.” Keluargaku Enthuk rejeki , berkah , bojoku brubah.” 188. BAPAK : “Matur nuwun ngeh..Pak.” Mbok.., Rin..,Joko , Pak..”aku njaluk ngapura, aku ra tanggungjawab.” 189. RINI : “Injeh.. pak. Mboten menapa-napa.” 190. JURAGAN GUDEG : “Yowis saiki duwite iki dimanfaatke kanthi becik, aku melu seneng nek keluarga iki iso tentrem lan harmonis.” 191. BAPAK,RINI,JOKO,SIMBOK : “Matur nuwun nggih.. pak .” [ 343 ]Heredita Wedharingtyas Laksita Utami
SMA N 1 Banguntapan
DRAMA MENAK JINGGA KRIDHA
PARAGA: a. Menak Jingga : Seneng ngumbar kadikdayan lan trengginas b. Kencana Wungu : Wanita kang trengginas, jujur, welas asih, ayu, karismatik c. Patih Harya Logendeng : Seneng ngumbar kadikdayan lan dengki d. Menak Koncar : Pria kang pengalamane luwih e. Empu Jambe Sabrang : Pria kang pengalamane luwih lan setya marang gustine f. Kala Mencrit : Abdi kang setya marang gustine g. Boncil : Abdi kang setya marang gustine h. Prajurit 1 lan liyane : Prajurit kang setya marang gustine i. Damar Wulan : Jujur, welas asih, ganteng, karismatik, gagah perwira j. Anjasmara : Wanita kang ayu, centil, lan supel, sarta setya marang garwanipun k. Dana Swara 1 : Abdi kang setya marang gustine l. Dana Swara II : Abdi kang setya marang gustine m. Layang Seto : Duwe sifat rada urakan lan bandel, seneng ngumbar kadikdayan lan dengki n. Layang Kumitir : Duwe sifat rada urakan lan bandel, seneng ngumbar kadikdayan lan dengki o. Dayun : Abdi kang setya marang gustine p. Waito saha Puyengan : Garwanupun MENAK Jingga, nanging biyantu Damar Wulan. ~ Bantul Sangsaya Pinunjul ~ 343 [ 344 ]BABAK I Adegan 1 ANA ING PENDHOPO KABUPATEN BLAMBANGAN MENAK JINGGA LAGI NGLAMUN. 001. MENAK JINGGA : Ciuuuut...jethut...Ciuuuut jethut... Iyuuuung – iyuung –iyung....Diajeng Kencana Wungu... sira sayangipun Kakang. Kakang kangen tenan cah ayu... 002. MENAK JINGGA : Ciuuut... jethut mlegember linder – linder Kencana Wungu, caketa Kakang wong maniiiiis...... bakal tak Pondhong, ngono wae lho..... (SANG ADIPATI BLAMBANGAN MENAK JINGGA GANDRUNG-GANDRUNG MARANG RATU KENCANA WUNGU ING MAJAPAHIT.) 003. MENAK JINGGA : Kencana Wungu....., Kencana Wungu .....Adhuh Nimas, wong ayu sak kecamatan .....leganana pun Kakang, Yayi. 004. MENAK JINGGA : Hae...Kencana Wungu I love You Full. Aku sumpah sadurunge kowe dadi garwaku, Kadipaten lambangan arep terus brontak marang Majapahit. DUMADAKAN, ANA SALAH SAWIJINING PRAJURIT BLAMBANGAN TEKA SUMPAHE ADIPATI BLAMBANGAN DADI PAMBUKANING PRAHARA ANTARANE MAJAPAHIT LAN BLAMBANGAN
ING SALAH SAWIJINING GUDANG PANGAN BLAMBANGAN, KALA MENCRIT KOMAT-KAMIT KAYA WONG EDAN. 005. KALA MENCRIT : Hua..ha...ha.. Hee Cebleng-cebleng Matajapit, Eh kleru, Majapahit. Ayo aja padha mlayu....ciaaat....hak pret. Ayo tandhingi aku si Kala Mencrit. Ciiaaatt...crit-crit. Hallo Babo-hallo [ 345 ]
BABAK II Adegan 1 : ING SAWIJINING WENGI WULAN NDHADHARI, NING TENGAH-TENGAHING WENGI, ANGGORO MANIS, RATU KENCANA WUNGU LAGI SEMEDI ING SANGGAR PAMUJAN. 006. SWARA GAIB
prahara kang bakal nemahi negaramu mengko mung bisa sirna yen Sliramubisa nemokake senopati perang saka desa Paluhamba. Satria mau jejuluk Damarwulan. BABAK III Adegan 1 : SAWIJINING DINA, ING PISOWANAN AGUNG MAJAPAHIT, KATUNGKA PARA PUNGGAWA LAN PANGEDE KRATON. 007. KARIKATURAL
008. KENCANA WUNGU : Baktimu Ingsun tampa.Wo.., Patih Harya Logendeng?” 009. PATIH HARYA LOGENDENG
mugi konjuk Gusti Ratu. Nun inggih, kula Retyana Patih Harya Logender sendika nyadong dhawuh...He..Cah, patih ki kaya aku iki... Haa... Dhasareya patih senior, pengalaman babakan apa wae.. tandang gawene mesthi mrantasi... Gagah pidekso... tur yaaa... [ 346 ]010. PRAJURIT 1 ( NYELETUK ) : Clemer... 011. PRAJURIT LIYANE (PADHA NGGUYU) : Haa...haaa...haaa. 012. PATIH HARYA LOGENDENG : Hus.. Mingkem! sopan, patih jedi omongke( EMOSI )Sapa kuwi mau? Njaluk takmutasi neng Dlingo pa? Hooo trembelane.” 013. KENCANA WUNGU : Wa Patih Harya Logendeng?” ( WIBAWA ) 014. PATIH HARYA LOGENDENG : Ngerti ora ? Aku iki kang wis kondhang kaloka. Presiden Obama wae ngajeni karo aku... Sapa-sapa? Lo gendeng.. (ISIH NYROCOS KARO PARA PRAJURIT ) Lha kok kowe prajurit golongan I A wae wani neranyak karo patih, pejabat Eselon V. 015. KENCANA WUNGU : Patih Logendeng...( RADI SORA NGENDIKANE ) Ngerti ora yen kowe ki... 016. PATIH HARYA LOGENDENG : Adhuh, Ampun Gusti Ratu, ampun... ( SALAH PANAMPI ) Ingkang kawula kajengaken menika prajurit ingkang matur menawi kula menika clemer. 017. KENCANA WUNGU : Lha Wo patih clemer ora? 018. PATIH HARYA LOGENDENG : Yaa, kala-kala Gusti. ( NYLEKUTIS ) 019. KENCANA WUNGU : “Ingsun nimbali sira amarga ana bab wigati kang ingsun ngendikaake marang sira. Kakang MENAK Koncar – Wo patih Harya Logen [ 347 ]deng lan Kabeh. Para kawulaningsun,peperangan antarane Majapahit
klawan Blambangan ora mendha lan ora ana pungkasane. Adipati
MENAK Jingga pranyata ora bisa di anggep entheng. Buktine, wis
bola-bali ngetogake wadya bala, nanging durung bisa ngasorake
MENAK Jingga. Kakang MENAK Koncar, piye prayogamu? Adegan 2 : NALIKA PISOWANAN RAMPUNG PATIH HARYA LOGENDENG SARE ING KURSI, NGANTI ORA PIRSA YEN PISOWANAN WIS RAMPUNG.
039. PATIH HARYA LOGENDENG: Heeee... (kaget). Woo lha....wis bali, ta? Wong tua je, di tinggal. Kok ya tega? Jaan...Dho sentimen tenan. Ya wis, ayo Le, simbah di terke mulih. 040. BONCIL : Inggih mbah.
Adegan 1 AWAN-AWAN, DAMARWULAN, CAH DESA PALUHAMBA, LAGI ANGON WEDHUS SINAMBI RERASAN. 041. DAMARWULAN : Eaalah....nasib – nasib, dadi wong cilik, mlarat, uripe pancen susah tenan, nanging lelakon iki kudu tak lakoni kanthi ikhlas. Urip sak dermo nglakoni...
042. DANA SWARA I : Wis saiki nindakake kuwajiban, sing ngumumke aku apa kowe Dhi? 043. DANA SWARA II : Haaya kowe ta Kang, wong sing nampa dhawuh kowe kok, apike ditliti dhisik aja nganti kleru le ngumumke. 044. DANA SWARA I : Dhi, cethane sang Prabu Putri Majapahit butuh wong sing wani ngasorake Menakjingga, saka Blambangan.Sing bisa menang bakal didadekake senopati lan diwenehi bebungah. 045. DANA SWARA II : Kang ,wis cetha, aku sing nabuh bendhe, kowe sing ngumumke. [ 351 ]046. DANA SWARA I : Wara-wara, Negara nggoleki satriya kang wani ngasorake Menakjingga saka Blambangan, arep diangkat dadi senopati perang, lan nampa bebungah saka kraton. 047. DANA SWARA II : Sik – sik... kosik! ( KAGET ) : Bebungah saka Sri Ratu ki, apa ya awake dewe ora entuk? 048. DANA SWARA I : Huuus, kowe ki kok ngono. 049. DANA SWARA II : Iya...iya.
ORA DISENGAJA, DAMAR WULAN KRUNGU WARA-WARA IKU, BANJUR MELU- MELU LIYANE NGRUNGOKAKE WARA-WARA. SAKING GREGETANE DAMAR WULAN NGACUNG. 050. DAMAR WULAN : Pak Dono Swara, kula badhe taken, menawi bandhe dhateng Majapahit menika merginipun medal pundi nggih? Kula badhe golek gawean. 051. DANA SWARA I : Damar Wulan, iki ana kalodhangan kanggo kowe. 052. DANA SWARA II : Saka Sang Prabu Putri Kencana Wungu, sapa sing bisa ngasorake Adipati MENAK Jingga saka Blambangan bakal diangkat dadi prajurit lan diparingi bebungah. 053. DAMAR WULAN : Bab niku gampang waton kula ditampa lan diparingi gawean. 054. DANA SWARA I : Damar Wulan gandheng aku karo Adhi ana jejibahan liya, dadi ora isa bareng. Kowe tak wenehi ancerancar wae ya! Sesuk budhala dhewe njujug alun- alun Majapahit. 055. DAMAR WULAN : Nggih- nggih kula benjang enggal badhe bidhal. 056. DANA SWARA I : Yoh, nyangoni slamet. [ 352 ]BABAK IV Adegan 1 SAKWISE MLAKU RADA ADOH, DAMAR WULAN KEBLASUK NENG DALEME KIPATIH HARYA LOGENDENG LAN LANGSUNG DIDHAWUHI DADI TUKANG NGOPENI JARAN. 057. DAMAR WULAN : Dhiajeng Anjasmara, ana apa teka mrene? 058. ANJASMARA : Oooo...ra papa Kakang. 059. DAMAR WULAN : Ya wis nek ngono.
KANTHI MENENG-MENENG LAYANG SETO LAN LAYANG KUMITIR NGINDHIK ANJASMARA. 060. LAYANG SETO : Anjasmara..a! ( DUKA ) 061. LAYANG SETO : Ooo.. dadi ngene to? ( NESU ) Anjasmara..... Apa kowe lali, yen kuwe kuwi putri kepatihan. Putrane Rama Patih Harya Logendeng, pejabat terhormat. Isa-isane sira tumindak ora prayoga ing Kepatihan. Anjasmara... Anjasmara. 062. ANJASMARA : Nyuwun sewu Kakang Seto lan Kakang Kumitir, Anjasmara tresna marang Kakang Damar Wulan. 063. LAYANG KUMITIR : Tresna...tresna? Emploken kuwi tresna. He, Damar Wulan! Adol bagus kowe, dadi tukang jaran we, wis kemaki. 064. LAYANG SETO : Dasar cah ndeso, katrok. Dhimas Kumitir, diaturke Rama wae. 065. ANJASMARA : Ampun Kakang, ampun dipunaturaken Rama. 066. LAYANG SETO : Ora iso! Sliramu kudu tak laporake kanjeng Rama. Dhimas, Rama diaturi tindak mrene. 067. LAYANG KUMITIR : Sendika Kakang. [ 353 ]Adegan 3 ORA LET SUWE LAYANG KUMITIR RAWUH ING KAPUTREN KALIYAN PATIH HARYA LOGENDENG. 068. PATIH HARYA LOGENDENG : Ana apaa.. ,iki ana apa?Weee... lha wong tua je diplayokke kaya jaran wae. Sikile ngangsi arep pedhot. Seto, Kumitir, Anjasmara. Saktenane ana apa ta? Lhoh Mar, kok kowe neng kene? 069. ANJASMARA : Ee... anu Rama, Nuwun dalem sewu. Estunipun...ee anu Rama. 070. LAYANG SETO : Dhimas Kumitir, aku apa kowe sing matur kaliyan Rama? 071. LAYANG KUMITIR : Penjenengan mawon Kangmas. 072. LAYANG SETO : Ya. 073. PATIH HARYA LOGENDENG : Hee, kowe ki padha kepriye ta, Rama iki bingung? Layang Seto gek matura! 074. LAYANG SETO : Rama, caos atur manawi kala wau kula lan Dhimas Kumitir sumerep piyambak bilih Dhiajeng Anjasmara kaliyan Damarwulan ing taman Keputren namung kekalih menika. 075. LAYANG KUMITIR : Inggih Rama. 076. PATIH HARYA LOGENDENG : Piye, Anjasmara wong loro karo Damarwu- lan? 077. LAYANG SETO – KUMITIR : Leres Rama. ( BARENG – BARENG ) 078. PATIH HARYA LOGENDENG : Ha yo ra papa ta? ( NYELELEK ) 079. ANJASMARA : Matur nuwun Rama. ( SENENG ) [ 354 ]080. DAMARWULAN : Gusti patih, kula ngaturaken sungkem pangabekti. 081. PATIH HARYA LOGENDENG : Iya. 082. ANJASMARA : Rama? 083. PATIH HARYA LOGENDENG : Ana apa, Nduk? 084. LAYANG SETO – KUMITIR : Kowe ki, ngapa ta Nimas? ( BARENG – BARENG ) 085. ANJASMARA : Huuuh, sirik wae ta Kakang kuwi? 086. PATIH HARYA LOGENDENG : Wis-wis, ora sah rame. Padha ora duwe isin pa piye ta? BABAK V Adegan 1 ING PENDAPA KADIPATEN BLAMBANGAN, SANG ADIPATI MENAKJINGGA SAWEG NGAWONTENAKEN PISOWANAN AGUNG. 087. MENAKJINGGA : Ciuuuutt.....Jethut Dayuuun... 088. DAYUN : Wonten dhawuh gusti? 089. MENAKJINGGA : Yuuun, aku njaluk panganane. 090. DAYUN : Oo, inggih. Mangga! 091. MENAK JINGGA : Haeee, Junjung Buto lan kowe kabeh dina iki aku dhawuhi bala tentara marga awake dewe kudu tetep maju lan gempur Majapahit. 092. BALA TENTARA : Sendika Gusti. 093. KALA SENDOR : Kula inggih sumadya Gusti. 094. MENAKJINGGA : Sapa kuwi, ana buta cilik ireng? 095. KALA SENDOR : He..he..he, nami kula Kala Sendor, putranipun Yu Bon. 096. MENAKJINGGA : Ayo padha mangkat gempur Majapahit. Ciuuuut jethut Thungsut. 097. BALA TENTARA : Sendika Gusti. 098. MENAKJINGGA : Enggal tindakna. [ 355 ]BABAK VI PERANG WEKTU IKI PANCEN RAME ING SADHENGAH PAPAN MAJAPAHIT. WADYABALA BLAMBANGAN NEKAD NGANGSEK WADYA BALA MAJAPAHIT, RATU KENCANAWUNGU ENGGAL NDHAWUHI NGAWONTENAKEN PISOWANAN 099. SEDAYA: Sembah bekti kula Gusti Ratu! 100. KENCANA WUNGU : Bektimu ingsun trima.Ingsun ndadak nimbali, amarga negara awake dhewe lagi trintim. Kepriye dhawuh Ingsun? Wo patih Harya Logendeng ? 101. PATIH HARYA LOGENDENG: Sampun Gusti Ratu. Ee.. kula sampun ndhawuhaken Staf Kepatihan. Nanging... 102. KENCANA WUNGU : Cekap Wa Patih! Kakang Menak Koncar wonten laporan menapa, mangga? 103. MENAK KONCAR : Nuwundalem sewu Gusti Ratu.. Miturut laporan, satria ingkang asmanipun Damar wulan punika sampun kula cek ing desa Paluhamba, nanging satria wau sampun tindak saking Paluhamba. 104. PATIH HARYA LOGENDENG : Huuh ngoyoworo... ra ana ki ya ra ana. Kakehan alasan pertengseng! Lha, kajaba Seto- Kumitir kuwi jelasana. 105. MENAK KONCAR : Ki Patih, Panjenengan punika gadhah sesakit ngendikan, inggih? 106. PATIH HARYA LOGENDENG : Adhi Koncar! [ 356 ]Adegan 2 107. LAYANG SETO : Rama wonten ingkang lunga? 108. PATIH HARYA LOGENDENG : Piye ? Lunga? Ya wis, Rama gek mulih. 109. KENCANA WUNGU : Wonten punapa Wa Patih, sinten ingkang kesah? 110. PATIH HARYA LOGENDENG : Eee...anu Gusti Ratu, boten menapa - menapa.
111. DAMARWULAN: Kula ingkang sowan Sinuwun Nyuwun pangapunten Sinuwun, kula punika Damarwulan. 112. KENCANA WUNGU : Oh Dewata ingkang Hakarya Jagad, punapa leres menika Damarwulan? 113. SWARA GAIB : Ratu Kencana Wungu, dheweke iku Damar Wulan. 114. KENCANA WUNGU : Damarwulan, apa sliramu saguh dadi Senopati Majapahit, lan maju peang lawan Adipati Menak jingga...? 115. DAMARWULAN : Inggih Sinuwun. 116. MENAK KONCAR : Apik. 117. PATIH HARYA LOGENDENG : Apik..Haming cah kaya gombal amoh ngono kok diomongke apik. Uapik anaku... huweeekk. 118. KENCANA WUNGU : Damarwulan, enggala mangkat! Lan yen kowe kasil lawan Adipati [ 357 ]Menak Jingga, Ingsun bakal dadi garwamu...! 119. DAMARWULAN : Inggih Sinuwun, kula nyuwun pamit. 120. KENCANA WUNGU : Pisowanan ing dinten punika kita cekapi. 121. SEDAYA : Bektos kula Gusti Ratu.
Adegan 1 NALIKA MENAKJINGGA SAWEG REREMBAGAN KALIYAN GARWA-GARWANPUN, DHUMADAKAN KEPIRENG SWARANE DAMARWULAN NANTANG SORA. 122. DAMARWULAN : He Adipati MENAKjingga, nungkula klawan aris. Kowe wis takkepung. 123. MENAK JINGGA : He bocah cilik, sapa kowe wani mlebu. 124. DAMARWULAN : Aku Damarwulan, Senopati Majapahit. 125. MENAKJINGGA : Sapaaa? Ngaliman? 126. DAMARWULAN : Damarwulan.Ngertiya he, Menak Jingga, aku mrene marga diutus Ratu Majapahit supaya nigas janggamu. Ayo Menak Jingga tandingana aku. 127. DAYUN : Waduh gawaat, ati- ati Kanjeng. 128. MENAK JINGGA : Sareh wae Yun.Dhiajeng WaitoPuyengan, nyingkira. 129. WAITO-PUYENGAN : Inggih kanjeng. 130. MENAKJINGGA : Damar Wulan kowe bayi wingi sore durung puput pusermu, wis wani nantang Menakjingga. Apa bosen urip kowe. Damarwulan, ayo tokke kabeh kasektenmu! Patenana aku, nek kowe bisa... ayo! 131. DAMARWULAN : Hhhiaaatt.....hhhiiaatt.... [ 358 ]132. MENAKJINGGA : Huaaaaat.... 133. DAMARWULAN : Menak Jingga, nyebuta bapa lan ibu pertiwi, tampanana aji lebur sekethi iki....! Hhhhiiiiiaaaattt......
KANTHI SWARA KAYA BLEDEK SERUNE, MENAKJINGGA NADHAHI TIBANE AJI-AJINE DAMARWULAN KANTHI GADA WESI KUNING. DAMARWULAN TIBA SEMAPUT...... 134. DAMARWULAN : Lho..lho. Aaaaacchh... 135. MENAKJINGGA : Modar kowe! Huhh.... 136. DAYUN : Kanjeng, digdaya tenan. 137. DAMARWULAN : He Adipati Menak jingga, mreneya!. 138. MENAKJINGGA : Kurang ajar! Ra urus ki! Durung mati kowe, ya? Nanging, Damar Wulan, saiki kowe mesthi mati. 139. DAMAR WULAN : Menak Jingga,aja kakehan sumbar! Sesumbarmu ora bakal nylametke nyawamu. Menak Jingga, tampa iki Hiiiiiaaaat.” NARATOR: “Adipati MENAK Jingga pungkasane pralaya ing sajroning paperangan, lan pungkasane Damar Wulan dados raja Majapahit.” [ 359 ] Nurochman Abadi
SMK Negeri 1 Sedayu
GUOBLOOG
JAM 7 BENGI PAK RT, LAN TUMINI LAGI MANGAN BARENG NING OMAHE. BAPAKNE TUMINI UJUG-UJUG BANJUR OMONG SING MARAKKE TUMINI KESELAK. PAK RT : Nduk, kok kowe le mangn akeh banget to nduk?” Tumini : Lha piye to pak ?” Pak RT : “Ora piye-piye kok nduk ming takon.” Tumini : “Wo bapak ki tak kira anakmu ora oleh manganne pak!!!””” Pak RT : “Yo ora ngono nduk wong kowe ki anakku mosok ora oleh mangan.” Tumini : “Lha yo bapak ki tumben takon koyo ngono.” Pak RT : “Ora, nek akeh-akeh ki ndak awakmu ora seksi meneh, ndak lemu koyo ibumu.” Tumini : “Walah, ibu’ ki wis ora ono aja diomongke meneh.” meneh.” Pak RT : “ora ngomongke kok ming ngece hehehe...ora bapak mung arep takon..” Tumini : “mung arep takon we basa-basi. Arep takon apa to bapak ki ?” Pak RT : “ora, ngene lho nduk, kowe kan wis gede lan dewasa......” Tumini : “wis to rasah basa-basi nek arep takon yo gek takon!!!” [ 360 ]Pak RT : “ojo nesu yo nduk(karo mesem), kowe kapan duwe bojo to nduk..?” Tumini : “uhukuhuuk........................(keselak)” Pak RT : “lho ngopoe kowe ki nduk kok malah keselak diombeni sikik kene..(karo ngombeni)” Tumini : “ra po po kok lha bapak ki ngopoe kok takon koyo ngono..?” Pak RT : “ngene lho nduk, aku kan wis tuwo,kowe yo wis dewoso lan wis siap duwe bojo.” Tumini : “halaah, bapak ki mikire ngono nak yo jodo ki wis wis ana sing atur, pak.” Pak RT : “iyo bapak ki yo reti, tapi kan opo yo kowe arep melu bapak terus ?” Tumini : “hambooh bapak ki ngatur-ngatur..wis pak aku ngantuk arep turu(mangkel, mlebu kamar).” Pak RT : “yo wis nduk, sesuk gek menyang kuliah.”
BENGI KAE PAK RT KARO TUMINI PADU.ESOKE TUMINI ORA SIDO MENYANG KULIAH MERGO PREI.BANJUR GONE PAK DUKUH KETEKANAN TAMU YAIKU PENDEK LAN TUMINO. WONG LORO MAU AREP PINDAH NING DESO SUWENG KONO Tumino : “kulo nuwun pak, leres niki griyonipun pak dukuh?” Pak dukuh : “nggih, leres dik niki griyone..... badhe napa nggih?” Pendek : “kulo badhe ketemu pak dukuh wonten?” Pak dukuh : “ono, aku iki pak dukuh” Tumino : “owh...... kulo namung badhe lapor pak.....” Pak dukuh : “owh yo kene mlebu sikik..... tenguk tenguk” Tumino : “nggih pak matur nuwun” Pak dukuh : “monggo lenggah” Pendek : “nggih” Pak dukuh : “ono opow iki dik?” Pendek : “kenalken kulo pendek lan niki rencang kulo tumino( karo salaman)”” Pak dukuh : “aku dukuhe deso kene...... arep ngopow yo?” [ 361 ]Tumino: “kulo badhe laporan yen kulo badhe netep utawa manggon ning deso kene..... “ Pak dukuh: “ow yowh.... arep manggon ning nggone sopow?” Pendek: “niki badhe nge kos nggone pak sumono” Pak dukuh: “wo alah nggone pak sumono........... yow iki di isi sikik data datane” Tumino: “wow nggih pak...”( karo ngisi data) Pak dukuh: “wis di isi kabeh tow?” Pendek: “sampun pak” Pak dukuh: “yow wis nak ngono iki di weneh no pak RT yow..... “ Tumino: “nggih....... matur nuwun nggih pak.... kulo nyuwun pamit rumiyin” Pak dukuh: “nggih sami sami”
ADEGAN III BAR LAPORAN TUMINO KARO PENDEK LANGSUNG NJUJUK OMAHE PAK RT. ORA NGERTI NAK NING OMAHE PAK RT ONO PERAWAN AYU SING DURUNG DUWE YANK UTAWA BOJO. TAPI CAH LORO MAU ORA RETI. NAH NING OMAHE PAK RT KUWI AWAL MULANE TUMINO KARO TUMINI FALLING IN LOVE IN HOUSE PAK RT. Tumino: “kulo nuwun pak......” Tumini: “( buka lawang) nggih mas, mangke riyin...... ( ono angin silir awale tumini falling in love)...... nggoleki sopow mas????” Tumino: “(meneng ae suwi banget karo ndelok tumini...........)” Pendek: “wooooooooiiiiiiiiiiii.......... ngalamun wae kowe ki nak wiruh wedokan le ayu” Tumini: “mas, mas kok malah ngalamun mas?” Tumino: “owh owh..... soryy sorry...... omong opo mbak mau?” Tumini: “nggoleki sopo masssss.?” Pendek: “nggoleki pak RT ne ono?” Tumino: “ho’o nggoleki pak RT ( salah tingkah)” Tumini: “eo dienteni mlebu kene mas” [ 362 ]TUMINO KARO PENDEEK BANJUR MLEBU.... TUMINI MLEBU NYELOK BAPAKNE NING NJERO KARO GAWE WEDANG. TUMINO KARO PENDEK LINGAK LINGUK NDELOK BARANG BARANG NING OMAHE PAK RT APIKAPIK LAN KETOK LARANG LARANG. BANJUR CAH LORO MAU RASAN RASAN. Tumini: “paaaaakkkkkk....... pak’e goleki” Pak RT: “sopo tow nduk kok le jerat jerit( karo nyeraki anak’e)” Tumini: “kae ning ngarepan pak tiliki wae” Tumino: “sssssttttttttt..... ndek pendek ndene” Pendek: “ono opowe?(swarane rindik koyo wong bisik bisik)” Tumino: “kae lho barang barang nggone pak RT ki apik apik lan ketok larang....” Pendek: “ho’o jew iki..... mosok yo le arep maling ning kene?”
Pak RT : “hm hm hm...” Pendek :“(kaget)” Tumino :“owh pak RT....” Pak RT :“sopo yo iki le?” Tumino :“kulo tumino lan pendek pak” Pak RT :“arep ngopo le, kok awan awan mbene?” Pendek :“iki pak badhe nyerahke data data pindahan sing di isi ning nggone pak dukuh mau” Pak RT :“ow alah.... pindahan seko ngendi le?” Pendek :“saking kalimantan pak. Badhe merantau” Pak RT :“kok adoh men, lha ning kene arep manggon ning ngendi?” Tumino :“nge kos gonne pak sumono pak..” Pak RT :“owh.. yow yow..... lha iki wis komplit data datane?” Pendek :“sampun pak.....” [ 363 ]Pak RT :“yow wis tak trimo” Tumino :“owh nggih... badhe tanglet angsal pak?” Pak RT :“arep takon opo tow le?” Tumino :“yow wis tak trimo” Pak RT :“owh nggih... badhe tanglet angsal pak?” Tumino :“arep takon opo tow le?” Pak RT :“nyuwun sewu nggih pak......... niku wau sinten nggih pak?” Tumino :“sing ndi tow le?” Pak RT :“sing wedok mau lho pak.” Tumini :“oww alah....anakku, seneng pow, single lho...” Pak RT :“alah bapak ki seneng guyon... lha wong kulo rung kenal kok pak” Tumini :“yow kenalke sikik.... tak celuke nggihhhhh... ndooook.... ndookkk.... mbene ndok” Tumino :“nggih pak ono opow?” Tumini :“iki lho ndok.... arep kenal kowe....” Tumino :“sopow tow pak”(ndredek amarga arep kenalan lan di wanek waneke) kulo mbak... aku tu.... tu.... tu..... Tumini :“tu sinten mas( isin isin le omong)” Tumino :“tu..... tummmmmmmmmmmmmiiiii...... no” Tumini :“heheheh owh tumino tow mas” Pak RT :“lha kowe sopo mbak?” Tumini :“aku tumini mas” PAK RT :“wah wah wah..... jeneng meh podho jew.... cie cie cuit cuit..... wah jodho kuwi” Tuini :“bapak ki opow jew?” Tumino : “nggih pun gandeng sampun cekap kulo kalian pendek pamit riyin nggih” Pak RT :“wo yow wis” Tumino :“pun nggih pak” Pak RT :“nggih nggih le” Tumino :“da da dik tumin.... i love you” Tumini :“hehe”
PENDEK KARO TUMINO MULIH TERUS NING OMAHE PAK SUMONO. KABEH BARANG BARANGE DI GOWO NING KONNO. TURUT DALAN TUMINO KARO PENDEK PODO GUYON. [ 364 ]Pendek :“wah wah mino kasmaran ki...” Tumino :“opow je kowe ki ndek pendek” Pendek :“calone nak jadian kos kosan di bayari ki waw waw” Tumino :“jadian opone ndek?.. wong yo lagi kenal mau kok wis ndang jadian.... pendek pekok” Pendek :“tapi ayu tenan anake pak RT mau” Tumino :“jelaslah sopo sikik sing milih tumino gitu loh” Pendek :“walah no tumino”
TUMINO KARO PENDEK WIS KETOK NING NGGONE PAK SUMONO. BANJUR CAH LORO MAU NGGOLEKI PAK SUMONO. Pendek :“kulo nuwun pak” Sumono :“yow sopow yow?” Pendek :“kulo pak” Sumono :“ow alah kowe tow ndek.... kok cepet le ketok?” Pendek :“nggih pak....” Sumono :“wis laporan karo pak RT lan pak Dkuh rung?” Tumino :“sampun pak kolo wau” Sumono :“eo wis ki kunci kamarmu yow” Tumino lan pendek :“nggih pak matur nuwuen...”
TUMINO LAN PENDEK LANGSUNG MLEBU KAMARE NGGO BERES BERES BARANGE. NING KAMAR TUMINO LAN PENDEK BALENI RASAN RASAN MENEH.... Tumino : “ndek... pendek” Pendek : “ngopow jew tum?” Tumino : “isih kelingan niate awak dewe maling ning nggone pak RT ra?” Pendek : “wo ya isih tow yow.....” Tumino : “nak aku malah pengin maling atine anake jew ndek” [ 365 ]Pendek : “wis mulai tow, nak kasmaran yow kasmaran rasah mikir maling nggone sopo” Tumino : “ho’o jew” Pendek : “nak maling nggone pak RT awak dewe iso sugih, lha wong barang barange we apik apik jew.....” Tumino : “ho’o jew ndek..... ketoke ki larang larang barang sing ning ngomahe pak RT” Pendek : “wis lah aku arep turu sikik wis kesel aku....” Tumino : “yo wis aku yo arep turu”
PIRANG PIRANG DINO MANGGON KONO TUMINO WIS WANI NGGODO TUMINI ANAKE PAK RT. NGANTI SAIKI KEREP NGOPO NGOPO BARENG CONTONE MESTI JALAN JALAN ESUK BARENG Tumini: “pak aku mlaku mlaku sikik yow pak” Pak RT: “ningdi to nduk?” Tumini: “alah biasane pak jogging ning sekitar deso iki wae” Pak RT: “yow gek kono. Nggowo duit nok” Tumini: “nggo ngopo pak duite, wong ger arep mlaku mlaku kok” Pak RT: “lha lehmu mlaku mlaku nak ketok pasar tow?.....sisan blonjo nok, terus nak wis ketok ngomah masak sisan wong bapak ki durung sarapan jew” Tumini: “yow pak’e..... arep masak opo pak?” Pak RT: “tuku iwak pitik wae nok, sing cepet le masak” Tumini: “yow pak”
TUMINI BANJUR METU SEKO NGOMAH. TUMINI MLAKU MLAKU NING SEKITAR DESONE KONO. ORA SENGOJO TUMIN KETEMU TUMINO NING DALAN Tumino : “tumini........” Tumini : “ealah mas tumino tow...... arep ning ngendi mas kok esuk esuk wis mlaku mlaku?” [ 366 ]Tumino :“ming arep mlaku mlaku wae kok” Tumini :“ow ngono to mas” Tumino :“lha arep ning ngendi dik tumini ki?” Tumini :“iki mlaku mlaku wae lan arep ning pasar blonjo mas” Tumino :“yo wis bareng wae dik, tak terke dik tumini blonjo ning pasar” Tumini :“yow mas matur nuwun” BANJUR CAH LORO MAU MLAKU BARENG MENYANG NING PASAR TUKU BLONJO.
DESO SUWENG KI DESO PALING AMAN SEKO BAB KEMALINGAN. TAPI KET TUMINO LAN PENDEK MANGGON KONO KAMPUNG KUWI MBALIK OKEH SING KEMALINGAN. OMAHE PAK RT YO ORA LUPUT SEKO MALING. WIS PING 3 OMAHE PAK RT KEMALINGAN. BARANG BARANG SING LARANG SING DI JUKUK KARO MALING KUWI. PAK RT BANJUR RAPAT KARO KABEH WARGA DESO SUWENG KUWI GUNO NGGO NGATASI MALING. NING OMAHE PAK DUKUH PODO REMBUGAN. PENDEK MALINGE YO MELU RAPAT BARENG BARENG NING OMAHE PAK DUKUH. Pak dukuh :“wis kabeh tow ki pak RT?” Pak RT :“wis pak” Sumono :“ono pow pak RT kok kon mlumpuk ning kene?” Pak RT:“ngene yow, kampunge awak dewe saiki kerep banget kemalingan. Wek ku wae wis ping 3 kemalingan.....” Pak dukuh :“kemalingan opo wae pak?” Pak RT :“yow werno werno..... TV sing elek we di gowo maling jew” Sumono :“lha yow saiki maling ki ora pilih” Pendek :“kok iso pak RT?( sajak ora ngerti padahal pendek karo tumino sing maling)” Pak RT :“ora reti padahal yo rapet” Pak dukuh :“lha saiki piya pak?” [ 367 ]Pak RT : “ngene wae pak dukuh lan kabeh sing ning kene,,,,aku duwe akal..... mengko bengi awak dewe nyiapke jebakan kanggo maling kuwi” Sumono : “piye le njebak pak?” Pak RT : “dadi awak dewe masang pitik jago sing larang kae ning omahku, terus di eneteni sopo sing njukuk” Pendek : “ok bagus pak” Sumono: “ok setuju mengko bengi kito jebak bareng...” Pak dukuh : “yo wis nak do setuju..... saiki le rembugan uwis wae aku yo arep ning kelurahan barang jew... saiki pak RT nyiapke sing arep dinggo njebak malinge” Pak RT: “nggih pak”
LE PODO REMBUGAN WIS RAMPUNG, KABEH BUBAR PODO MULIH DEWE DEWE. PAK RT NYIAPKE JEBAKAN SING AREP DI NGGO. JEBAKAN DI PASANG NING MBURI OMAHE. LHA PENDEK GANDENG PETOK UTAWA GOBLOG MALAH DUWE PIKIRAN AREP MALING PITIK SING DI DUWE PAK RT. SOALE PITIK MAU NAK DI DOL LARANG BANGET. Pendek :“no.... tumino....” Tumino :“pow ndek?” Pendek :“mengko bengi kita beraksi" Tumino :“beraksi ning ngendi meneh jew?” Pendek :“ning ngoamhe pak RT” Tumino :“walah omahe pak RT wis ping 3 to ndek” Pendek :“ora po po.... saiki maling pitik jagone pak RT sing larang regane...” Tumino :“ok lahk”
BENGINE WARGA WIS PODO KUMPUL NING OMAHE PAK RT. WARGA WIS PODO NDELIK BEN ORA KECONANGAN MALINGE. TAPI SUWE BANGET LE PODO NGENTENI MALINGE ORA NJEDUL NJEDUL. [ 368 ]Pak dukuh: “walah piye ki kok suwe banget?” Sumono: “ho’o pak RT” Pak RT: “yo sabar dilit tow” Sumono: “wis bengi banget iki pak RT, yow wis pak RT aku arep bali wis sak jam ning kene jew pak.... paling malinge ora arep amlingg bengi iki” Pak dukuh : “aku yow arep mulih pak”
ORA LET SUWE ONO SING GRUSAK GRUSUK. PAK RT BANJUR NYELOK PAK DUKUH LAN SUMON SING WIS KESEL NUNGGONI MALING. Pak RT: “pak... pak sssstttt” Pak dukuh:“ono opo pak?” Pak RT:“kae malinge pak” Sumono:“endi pak RT?” Pak RT:“kae lho ono loro melinge’ Sumono:“yow ayo gek di gropyok” Pak dukuh:“mengko sikik ora grusah grusuh to no” Pak RT:“mengko nak wis tak abani gropyok bareng yow” Sumono:“yoh pak” Pak RT:“siji.... loro.... telo.... gropyok”
KABEH WARGANE BANJUR NGGROPYOK MALING SING WIS NJUKUK PITIKE PAK RT. NAH KET MALING PITIK KUWI NAK TUMINO KECONANGAN SING MALING BERARTI KUWI. Pak RT : “heh ojo main hakim dewe dewe” Pak dukuh : “saiki bukak sikik kupluke kuwi benreti sopo sing maling” Baaaaa....... Pak RT: “tumino......... pendek....( kaget nak tumino yange anake sing maling”) Tumini: “ono opo pak? Wis kecekel po pak malinge?(mlayu metu)” Pak RT: “wis ki ndok deloken dewe” [ 369 ]Tumini : “(kaget setengah ora percoyo)”
MENCIPTA TEKS DRAMATIK
Lephen Purwaraharja dan Agus Prasetya
'Drama: Tokoh dan Dialog |
Tampak pada (A) struktur naskah drama lebih jelas, sedangkan pada (B) lebih menunjuk pada struktur fiksi (cerpen atau novel). Jadi, tokoh menjadi elemen penting dalam naskah drama. Demikian halnya naskah drama tanpa dialog akan tidak jelas, tokoh tersebut sedang melakukan action atau hanya nama dan sebutan belaka sehingga tidak mampu mengungkap peristiwa atau kejadian. [ 372 ]
Tampak pada bagian (C) hanya diungkapkan tokohnya saja dan jika naskah drama tanpa dialog dan tokoh (D) akan tidak bermakna apa-apa, sebab hanya sesuatu yang sonya suri (istilah Umar Kayam). Jadi, unsur utama karya drama adalah tokoh dan dialog. (Tugas Pertama: Silahkan membuat tokoh dan dialognya, yang mengacu pada bahan penulisan naskah drama dengan salah satu naskah Legenda Nusantara dan atau Walisongo) Drama: Peristiwa Drama mewadahi peristiwa-peristiwa dramatik. Peristiwa dramatik adalah kejadian yang memikat, khas, dan mampu menggerakkan atau merangsang munculnya peristiwa lainnya. Oleh sebab itu, kemampuan memilih peristiwa dalam rangka mencipta naskah drama sebagai sesuatu yang khas, unik, dan mengandung makna atau hikmah tertentu. Peristiwa yang diperlukan dalam drama adalah peristiwa yang berkesan. Manakah peristiwa yang berkesan dari kumpulan peristiwa berikut:
(Tugas Kedua: Anda dipersilahkan membuat naskah dramatik yang mengacu pada bahan penulisan naskah drama dengan salah satu naskah Legenda Nusantara dan Walisongo)
Esensi drama adalah konflik. Meski drama pada awalnya dialog dan tokoh sebagai prasyarat utama, namun perlu ditunjang dengan peristiwa dramatik, dan dari persitiwa dramatik tersebut menyebabkan terjadinya konflik atau pertikaian. Tanpa pertikaian sebuah naskah drama tak ubahnya sebuah berita atau pidato yang monoton atau membosankan. Konflik dalam drama dapat dibangun dari: tokoh, yaitu menciptakan karakter tokoh yang berbeda, misalnya: protagonis (pembawa pesan, nilai, atau misi) dan antagonis (penentang misi atau nilai). Perbedaan fungsi tokoh sudah jelas akan membentuk konflik. (Tugas Ketiga: Anda dipersilahkan mencari tokoh protagonis dan antagonis yang mengacu pada bahan penulisan naskah drama dengan salah satu naskah Legenda Nusantara dan Walisongo) Jika perbedaan karakter, misi, dan nilai yang diemban oleh masing-masing tokoh dipaparkan, maka tinggal membenturkannya dalam bentuk konflik atau pertikaian. Pertikaian ini menjadi daya pikat sebuah naskah drama. Semakin menarik pertikaian yang ditawarkan oleh seorang pengarang naskah drama, maka daya pukaunya pun makin kuat. Demikian pula sebaliknya. Cermati perbedaan karakter berikut ini. Bagian manakah yang dimungkinkan terjadinya konflik atau pertikaian: [ 374 ]
Tokoh manakah pada (H) yang memungkinkan terjadi konflik dengan tokoh pada kolom (I)? Apakah makna yang dapat diambil dari pelajaran itu? Drama: Kesatupaduan Tidak mungkin sebuah karya budaya pada unsur-unsurnya tidak kait-mengkait. Minimal ada unsur yang mengikat atau perekat atau penyambungnya. Unsur yang berbeda dan tak berhubungan dapat luluh sebagai satu kesatuan yang unik dan menarik. Kesatupaduan antara unsur: dialog, tema, tokoh, alur, dan latar peristiwa.
Drama: Kreativitas Drama ada karena manusia memiliki daya kreativitas. Tanpa
kreativitas naskah drama tidak pernah tercipta. Namun, apakah
setiap orang itu kreatif? Pada dasarnya setiap orang memiliki
daya kreativitas, hanya kadang kurang digunakan atau diasah.
Daya kreatif yang terasah akan membangun atmosfir daya kreatif
yang tak pernah habis-habisnya, sebab daya kreatif berhubungan
dengan dinamika sosial budaya dan alam semesta ini. Selama
manusia ada maka drama musti dicipta. Selama hidup masih
bergairah maka drama harus ada. Drama dapat digunakan untuk
menyampaikan sesuatu, kritik, atau protes, dan bisa juga katarsis
atau pencerahan jiwa pada manusia yang tak cerah bagi hidupnya. [ 375 ]Kreativitas dimulai dengan observasi atau riset. MENOREH HARI,
TANAH, DAN MATA HATI
ADEGAN I SUARA SINSO MENGAUM. Para pemeran : (menyanyi) Ha na ca ra ka… LALU SATU PERSATU PARA PEMERAN MUNCUL DENGAN EKSPRESI YANG RAMAH, AKRAB, SERTA LUCU. PARA PEMERAN MENYAPA AKRAB TAMU UNDANGAN. Lelaki 1: Hallo para penonton…Semua…
MANUSIA POHON SATU DAN MANUSIA POHON DUA BERDIRI.
Manusia Pohon 2:Nah, kau lihat aku kurus serupa arca terpenggal Manusia Pohon 1 : Angin meniup lilin MANUSIA POHON MENGELUH SAKIT. MANUSIA POHON MENATAP KOSONG. TANGANNYA MEREMAS MAHKOTANYA. [ 378 ]TANGANNYA MEMEGANG POT BIBIT YANG KERING. SEMUA LALU MASUK DAN MUNCUL BERSILANGAN DENGAN SUASANA LELAH. POT KERING YANG BERTANAMAN DIDEKAP ERAT DAN MEREKA MEMAKANI DAUN KERING ITU. LALU KEDUANYA MASUK DENGAN TUBUH PENUH DARAH.
Pembawa Lesung: Tumbuh dan tumbuklah aku dengan batu Pembawa Anglo: Tembangkan aku dengan asmaradhana PEMBAWA ANGLO DAN LESUNG BATU SAMBIL TETAP BERGUMAM DENGAN KATA-KATANYA, KINI MULAI MELETAKKAN ANGLO DAN LESUNG BATU.
PEREMPUAN PENUMBUK TANAH DATANG HANYA BERKATA: Lelaki 1 : Tidak tahu. Kita besok tinggal dimana?
DEWI PERI MENGUCURKAN AIR KENDI. STATIS. LALU. KAKU.
SELESAI [ 381 ]BIODATA PESERTA BENGKEL BAHASA JAWA SMA/SMK/MA NEGERI DAN SWASTA KABUPATEN BANTUL
1. Baskoro Suryandriyo, lahir di Kebumen, 22 Oktober 1993. Sekolah di SMA Negeri 1 Piyungan, Karanggayam, Sitimulyo, Piyungan, Bantul, telepon 4353269. Alamat rumah: Kaliajir Lor, Kalitirto, Berbah, Sleman. HP 081215501638
2. Fatimah Ega Hanurani, lahir di Sleman, 26 Juni 1995. Sekolah di SMA Negeri 1 Sewon, Jalan Parangtritis km 5, Sewon, Bantul, telepon 374459. Alamat rumah: Jetis RT 03, Tamantirto, Kasihan, Bantul. HP 087839935543
3. Nurochman Abadi, lahir di Bantul, 14 Januari 1995. Sekolah di SMK Negeri 1 Sedayu, Pos Kemusuk, Sedayu, Bantul, telepon 798084. Alamat rumah: Ngeblak, Wijirejo, Pandak, Bantul, telepon 7499024. HP 087839119886
5. Yeni Eka Surya, lahir di Bantul, 19 Desember 1994. Sekolah di SMA Negeri 1 Bantul, Jalan Wakhid Hasyim, Bantul, telepon 367547. Alamat rumah: Busuran RT 03, Donotirto, Kretek, Bantul, telepon 6814543. HP 085729038554
6. Yekti Nugroho, lahir di Bantul, 10 Juli 1994. Sekolah di SMA Negeri 1 Jetis, Kertan, Sumberagung, Jetis, Bantul, telepon 765607 Alamat rumah: Denokan, Trimulyo, Jetis, Bantul. HP 087845643470
7. Nurul Hidayati, lahir di Bantul, 21 Mei 1994. Sekolah di SMA Negeri 1 Pleret, Kedaton, Pleret, Bantul, telepon 7116950. Alamat rumah: Dengkeng, Wukirsari, Imogiri, Bantul. HP 087838711720
8. Sugiyanto, lahir di Bantul, 4 Februari 1993. Sekolah di MAN Sabdodadi, Bantul, Jalan Parangtritis km 10,5, Bantul, telepon 367158. Alamat rumah: Sragan, Trirenggo, Bantul. HP 087838897177
10. Vive Riani Rahmawati, lahir di Gunungkidul, 30 April 1995. Sekolah di SMA Negeri 2 Banguntapan, Glondong, Wirokerten, Banguntapan, Bantul, telepon 7471879. Alamat rumah: Perum Griya Amarta, Glondong, Wirokerten, Banguntapan, Bantul, telepon 391036. HP 085640451186
11. Fauziyah Nur Mahmudah, lahir di Bantul, 1 Oktober 1995. Sekolah di SMK Muhammadiyah 1 Bantul, Jalan Parangtritis km 12, Manding, Trirenggo, Bantul, telepon 7480038. Alamat rumah: Pepe, Tegal, Bagoran, Trirenggo, Bantul. HP 088216316764
12. Ana Lisnawati, lahir di Bantul, 24 Juni 1995. Sekolah di SMA Muhammadiyah Bantul, Jalan Urip Sumoharjo 04/a, Bantul, telepon 367575. Alamat rumah: Salam, Bangunjiwo, Kasihan, Bantul. HP 087838554992
13. Kadha Aditya, lahir di Bantul 22 April 1994. Sekolah di SMA Negeri 1 Sedayu, Argomulyo, Sedayu, Bantul, telepon 798487. Alamat rumah: Surobayan, Argomulyo, Sedayu, Bantul, telepon 7499871. HP 081804248721
15. Dedi Kurniawan, lahir di Kulonprogo, 8 April 1994. Sekolah di SMK “Putra Tama” Bantul, Jalan M.G.R. Sugiyapranooto 2, Bantul, telepon 367420. Alamat rumah Dukuh Banjarasri, Kalibawang, Kulonprogo. HP 081804142303
16. Chairul Ihsanul Fikri, lahir di Yogyakarta,22 April 1995. Sekolah di SMK Negeri 2 Sewon, Jalan Parangtritis km 7, Sewon, Bantul, telepon 6463472, 6463033. Alamat rumah: Turudan Kulon, Bangunharjo, Sewon, Bantul.
17. Nanda Sanjaya, lahir di Bantul 26, September 1994. Sekolah di SMK Negeri 1 Sewon, Pulutan, Pendowoharjo, Sewon, Bantul, telepon 6466054. Alamat rumah: Kentolan Lor, Guwosari, Pajangan, Bantul. HP 082138229546
18. Chatarina Indah Pertiwi, lahir di Yogyakarta, 20 April 1995. Sekolah di SMK Negeri 1 Sewon Pulutan, Pendowoharjo, Sewon, Bantul, telepon 6466054. Alamat rumah: Jalan Parangtritis km 7,5, Tembi, Tempel, Timbulharjo, Sewon, Bantul. HP 085643216106
20. Novita Nur Hasanah, lahir di Bogor, 20 November 1995. Sekolah di SMA Negeri 3 Bantul, Ganten, Trirenggo, Bantul, telepon 765032. Alamat rumah: Kojo RT 23, Miri, Pendowoharjo, Sewon, Bantul. HP 085743878212
21. Ernita Febi Fathonah, lahir di Bantul, 11 Februari 1995. Sekolah di SMA Muhammadiyah. Sewon, Mredo Jetak, Bangunharjo, Sewon, Bantul, telepon 4396249. Alamat rumah: Pelemadu, Sriharjo, Imogiri, Bantul. HP 081904176373
22. Devi Nurdayati, lahir di Bantul, 7 Oktober 1994. Sekolah di SMK “17” Bantul, Jalan Raya Melikan Lor, Bantul, telepon 368212. Alamatrumah: Nogosari, Selopamioro, Imogiri, Bantul
23. Rizky Mijayani, lahir di Solowako, 15 Juni 1993. Sekolah di SMK Negeri 2 Kasihan, Jalan P.G. Madukismo, Bugisan Selatan, Kasihan, Bantul, telepon 374627. Alamat rumah: Sorowajan, Panggungharjo, Sewon, Bantul. HP 085291804180
25. Ira Nursusanti, lahir di Bantul, 26 September 1994. Sekolah di SMK 1 Negeri Kasihan,Jalan P.G. Madukismo, Bugisan, Kasihan, Bantul, telepon 374467. Alamat rumah: Bonggalan RT 13/DK 04, Srigading, Sanden, Bantul. HP 081990557709
26. Catharina Mara Apriani, lahir di Bantul, 30 April 1993. Sekolah di SMA Stella Duce Bantul Ganjuran, Sumbermulyo, Bambanglipuro, Bantul, telepon 367139. Alamat rumah: Bogem, Mulyodadi, Bambanglipuro, Bantul.HP 085729379003
27. Nurul Hanifah, lahir di Bantul, 26 Oktober 1993. Sekolah di SMA Negeri 1 Pajangan, Kedung, Guwosari, Pajangan, Bantul, telepon 7480581. Alamat rumah: Keringan, Sumuran, Palbapang, Bantul. HP 081804235003
28. Sabrina Yuli Arti, lahir di Bantul 23 Juli 1994. Sekolah di Sekolah di SMA Negeri 2 Bantul, Jalan R.A. Kartini, Trirenggo, Bantul, telepon 367309. Alamat rumah: Kalipakel, Donotirto, Kretek, Bantul. HP 087838302315
BANTUL Sangsaya PinunjulBuku Antologi Pesona Fakta dan Kreativitas yang sekarang Anda baca ini merupakan buah kreativitas remaja-remaja SMA, MA, dan SMK Kota Yogyakarta. Pesona-pesona fakta yang terangkum dalam bentuk feature dan juga kisah-kisah kehidupan yang dibingkai dalam bentuk drama ini merupakan hasil yang diperoleh remaja-remaja ini selama mengikuti Bengkel Bahasa dan Sastra 2011, Balai Bahasa Yogyakarta. Jadi, kumpulan karya ini merupakan wujud nyata dari sebuah proses kreatif dan proses pembelajaran bersama di antara para 'penulis muda' ini, para tutor, dan penyelenggara Bengkel Bahasa dan Sastra 2011. Balai Bahasa Yogyakarta Pusat Bahasa Kementerian Pendidikan Nasional
ISBN 978-95-315-6 |